پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
ابراهیم فرزند امام کاظم ع
● طلوع
تاریخ ولادتش را مورخان و رجال نویسان ذکر نکرده، ولی از برخی روایات (۱) کهامام کاظم علیهالسلام او را پس از رضا علیهالسلام وصی و سرپرست امور قرار داده،میتوان فهمید که او فرزند پسر بعد از امام رضا علیهالسلام (۲) است.
همچنین نگارندگان (۳) تاریخ ائمه علیهمالسلام نام او را پس از رضا آوردهاند کهخود گواه دیگری است. (۴)
لقبش مرتضی (۵) ، پدرش; امام کاظم علیهالسلام همه صفات فضیلتو کمال را دارا بوده، مادرش «ام ولد» (۶) و نامش «نجیه» (۷) است.
ابراهیم در خانهای که منبع معرفت، حکمت، دانش، رحمت، کرم و فرودگاه وحی الهیبوده است تربیتیافته است.
● ویژگیها
«فرزند صالح گلی از گلهای بهشت است» (۸)
امامان شیعه خود منبع کمالاتند، فرزندان آنها جز اندک افرادی، مانند جعفر کذاب هر یک ویژگیهای والایی از خاندان نبوت به ارث بردهاند.
شیخ مفید گوید: «هر یک از فرزندان امام کاظم علیهالسلام فضیلت و خصلتهای نیکو مشهور دارند، گرچه امام رضا علیهالسلام بر همه آنها در فضیلتبرتر است.» (۹)
ابراهیم شخصی دلیر، جوانمرد، (۱۰) مهتر، بزرگوار، نجیب، دانشمند (۱۱) و جد سید مرتضیملقب به «علم الهدی» از دانشمندان بزرگ شیعه و سید رضی مولف «نهج البلاغه»است، زیرا این دو، فرزندان «ابو احمد نقیب» حسین بن موسی بن محمد بن موسی بنابراهیم بن موسی بن جعفر علیهماالسلام هستند. (۱۲) و علامه مجلسی او را ستودهاست. (۱۳)
الف) امانتداری
امانتیک ارزش اجتماعی است، انسان امین شایستگی مسئولیتها و حفظ اموال و نفوس مردم را داراست، ابراهیم شخصی امین و متولی زمینهای موقوفهای پدرش بودهاست، امام کاظم علیهالسلام درآمد آن زمینهارا بر بینوایان و زنان بیهمسر وقف نمود تا هزینه زندگی آنان باشد. حضرت فرمود:
«هذا ما تصدق به موسی بن جعفر تصدق بارضه فی مکان کذا و کذا ... و جعل صدقته هذه الی علی و ابراهیم فاذا انقرض احدهما دخل القاسم مع الباقی منهما ...» (۱۴) ;
این چیزی است که موسی بن جعفر آن را بخشیده و زمینی را که در فلان مکان قرار داردوقف میکند... و متولی آن علی (امام هشتم) و ابراهیم است، هرگاه یکی از آنان ازدنیا رفت قاسم با آنکه باقی مانده شریک شود.
یزید بن سلیط که در زمان وصیت امام کاظم علیهالسلام حضور داشته گوید: حضرت پساز واگذاری اختیارات تام به امام رضا علیهالسلام فرمود:
«سرپرستی موقوفات، اموال، بردگان و کودکان باز مانده را به علی (امام رضاعلیهالسلام) و پسرانم; ابراهیم، عباس، قاسم، اسماعیل و احمد واگذار کردم» (۱۵)
این روایتهانشان میدهد که ابراهیم زنهاردار و درستکار بوده، خیانت و تجاوز رادر امانت روا نمیدارد، این فضیلتبزرگ در قوانین دینی بر آن تاکید شده وخداوند به آن امر کرده است; «ان الله یامرکم ان تودوا الامانات الی اهلها» (۱۶)
ب) پشتیبان ولایت
انسان نیاز به پیشوایی دارد که برتر و دانشمندتر از دیگرانباشد، تا در زندگی از او هدایت جوید، ابراهیم برادرش امام رضا علیهالسلام ردانشمندتر از خود و دیگران میدانست، او گفتار پدرش را که رضا مقدم بر همهبرادران استبا اعتقاد پذیرفته بود (۱۷) او چون میخواهد خاندان رسالتبه حقوق حقهخود برسند، وقتی زمینه را برای تضعیف حکومت ظالم مناسب میبیند از روی زیرکی وفراست ویژه خود، بر ضد حکومت وقت (که مخالف سرسختخاندان رسالتبوده) شورشمیکند، در همان وقتیکی از انگیزههای خود را شناساندن برادرش علی بن موسیالرضا علیهالسلام قرار داده و مردم را به بیعتبا آن امام دعوت میکند.
مامون وقتی این خبر را دریافت کرد با دو اندیشه متضاد روبهرو شد; از بینبردن مخالفان و شورشیان و دیگر حفظ موقعیتخود با طرفداری ظاهری از خاندانرسالت گرچه در اعتقاد و باطن مخالف این خاندان بود اما برای آنکه امام رضاعلیهالسلام را راضی نگه دارد تا موقعیتسیاسی خود را تثبیت کند، مخالفتی باابراهیم نکرد او را رها و با حکومت همراه نمود. (۱۸)
ما میبینیم در همین زمان ابراهیم با مردم حجبجا میآورد و در حرم شریف برای مردم سخن گفته و آنها رادعوت بسوی ولایتعهدی برادرش علی بن موسی الرضا علیهالسلام نموده است و اگر برایمامون نیز دعوت میکرد (۱۹) به یقین از یک سپر سیاسی که همان «تقیه» است، شکلمبارزه خود را تغییر داده تا از نابودی خود جلوگیری کند.
ج) در عرصه حدیث
شاید نام حدیث «سلسله الذهب» را شنیده باشید، این حدیثطلایی و نفیس که اتصال به کلام حق دارد، انسان را به توحید خالص دعوت میکند کهاگر کسی یکتاپرستبیآلایش باشد و «لااله الاالله» گوید پاداشش رهایی از عذابالهی است. این حدیث را امام هشتم علیهالسلام وقتی به خراسان میرفت در شهرنیشابور در حالی که کاتبان حدیث صف کشیده بودند برای مردم بیان فرمود; که ازپدرانشان، از رسول خدا (ص) از جبرییل که فرمود: شنیدم از خداوند که میفرماید:
«لا اله الا الله حصنی فمن قالها دخل حصنی و من دخل حصنی امن من عذابی» (۲۰)
ابراهیم نیز از پدرانش حدیث نقل میکند (۲۱) . او یکی از ناقلان این حدیث است،فرزندش موسی گوید: «پدرم ابراهیم به من خبر داد که حدیث کرد مرا پدرم موسیکاظم، فرمود: حدیث کرد مرا پدرم امام صادق جعفر بن محمد فرمود: حدیث کرد مراپدرم ابو محمد باقر، فرمود: حدیث کرد مرا پدرم زینالعابدین، فرمود: حدیث کردمرا پدرم امام شهید کربلا، فرمود: حدیث کرد مرا پدرم امیرالمؤمنین علی بنابیطالب فرمود: حدیث کرد مرا رسول خدا فرمود: حدیث کرد مرا جبرییل از خدایمتعال که خداوند فرمود: «لا اله الا الله حصنی فمن قالها دخل حصنی و من دخلحصنی امن من عذابی» (۲۲) ; لااله الاالله حصار من است کسی که آن را بگوید در حصارمن داخل شده و کسی که در حصار من داخل شد از عذاب من در امان است».
● اوضاع سیاسی عصر
امین فرزند هارون الرشید در سال ۱۹۸ ه ق به قتل رسید، پس ازاو برادرش مامون حکومت را بدست گرفت، بر علیه مامون شورشهای زیادی صورتگرفت.
در این میان علویان نیز از فرصتبرخورد میان مامون و امین به نفع خودبهره برداری کرده به صفآرایی و افزودن فعالیتهای خود پرداختند (۲۳)
قیام علویان در سال۱۹۹ ه ق با حرکت «ابن طباطبا» آغاز شد (۲۴) ، برای پیروان حق و حقیقت کهمنتظر زمینه و زمانهای مناسب برای ایجاد حکومتحق و از بین بردن باطل بودند،موقعیتبسیار خوبی پدید آورد. مدافعان حق فرصتها را غنیمتشمرده و زمینهها راهدر نمیدهند.
از فرزندان ونوادگان ائمه افراد زیادی در این شورشها شرکت داشتند; از زیدیه«محمد بن محمد بن یحیی بن زید بن علی بنالحسین، علیهماالسلام» (۲۵) ، از نوادگانامام مجتبی علیهالسلام «محمد بن سلیمان بن داود بن الحسن بن الحسن بن علی»،در مدینه (۲۶) شورش کرد، از فرزندان امام صادق علیهالسلام «محمد بن جعفر(الصادق») معروف به «دیباج» در مکه و اطراف حجاز (۲۷) بپاخاست.
در آن سال از نسل امام مجتبی علیهالسلام «ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بناسماعیل بن الحسن بن الحسن بن علی علیهماالسلام» معروف به «ابن طباطبا» قیامکرد و مردم را به امامت امام رضا علیهالسلام و عمل کردن به کتاب خدا و سنت رسولالله (ص) فرا میخواند. فرماندهی جنگهای «ابن طباطبا» را «سری بن منصور»معروف به «ابوالسرایا» به عهده داشت. (۲۸)
«ابن طباطبا» در سال۱۹۹ ه ق مسموم شد، «ابوالسرایا» رهبری جنگها را بدست گرفت و از زیدیه «محمد بن محمدبن زید بن علی بن الحسین (علیهماالسلام») را جای او برگزید. (۲۹)
● فرمانداری یمن
ابراهیم بن موسی بن جعفر علیهماالسلام در این سال در مکه حضور داشت، وقتیخبر «ابوالسرایا» به او میرسد برای قیام علیه حکومت وقتبه سمتیمن حرکتمیکند. این حرکت از هوشیاری ابراهیم بن موسی و با انگیزه دعوت کردن مردم بهولایتبرادرش امام رضا علیهالسلام و پدید آوردن زمینهای برای یک حکومت عادلانهروی زمین بوده است.
شیخ مفید گوید: ابراهیم بن موسی در زمان مامون از طرف محمد بن زید بن علی بنالحسین علیهماالسلام فرماندار یمن شد، محمد بن زید کسی است که در زمان مامونخروج کرد و ابوالسرایا نیز در کوفه با او بیعت کرد و کوفه را فتح نمود، مدتیدر آنجا ماند تا آنکه ابوالسرایا در جنگ با بنی عباس کشته شد. برای ابراهیم بنموسی از مامون امان گرفتند و او به آنجناب امان داد. (۳۰)
در این سال دو فرزند دیگر امام کاظم علیهالسلام نیز در این آشوبها بودند، یکی اسماعیل بن موسی که بهفرمانداری فارس و دیگری زید بن موسی بن جعفر (زیدالنار) که فرماندار اهواز شدو بصره را نیز تصرف کرد. (۳۱)
● آیا امام کاظم (ع) تنها یک ابراهیم داشت؟
در اینکه امام کاظم علیهالسلام چند فرزند ابراهیم داشته است دو دیدگاه وجوددارد، یک دیدگاه این است که ابراهیم از اولاد امام کاظم علیهالسلام یک فرد بیشنیست، که اکثر تاریخ نگاران ائمه علیهمالسلام مانند شیح مفید، (۳۲) طبرسی (۳۳) ، ابنشهرآشوب (۳۴) ، اربلی «کشف الغمه» (۳۵) و سبط ابن جوزی (۳۶) بر این اندیشهاند، زیراآنها در شمارش فرزندان امام کاظم علیهالسلام تنها یک ابراهیم ذکر کردهاند. وتمام ویژگیهایی که تاکنون ذکر شد از آن اوست.
اما از میان نسب شناسان «ابن عنبه» صاحب «عمده الطالب» نسبشناس مشهور براین باور است که امام کاظم علیهالسلام دو ابراهیم داشته; یکی ابراهیم اکبر کهمادرش «ام ولد» و نامش «نجیه» واز برخی نقل می کند که او به فرمانداری یمنرسیده و یکی از پیشوایان زیدیه است و فرزندی ندارد. و دیگری ابراهیم اصغر کهلقبش مرتضی و دو فرزند از او باقی مانده یکی موسی و دیگری جعفر (۳۷) ، که جد سیدمرتضی و سید رضی (۳۸) نیز اوست.
● غروب
ابراهیم پس از شهادت برادرش امام رضا علیهالسلام به بغداد آمد و درآنجا سکونت گزید، تا اینکه در سال ۲۱۰ ه ق او را مسموم (۳۹) و در قبرستان قریشکنار قبر پدر بزرگوارش (معروف به کاظمین) دفن کردند.
درباره او سرودهاند: (۴۰)
مات الامام المرتضی (۴۱) مسموما و طوی الزمان فضائلا و علوما قدمات فی الزوراء (۴۲) مظلوما کما اضحی ابوه بکربلا مظلوما
مرتضی (ابراهیم) پیشوایی است که مسموم از دنیا رفت و زمان، فضیلتها و دانشهارا پنهان کرد به راستی او مظلوم در بغداد از دنیا رفت نظیر پدرش که در کربلامظلوم بود این نظر بیشتر مورخان است، (۴۳) اما قبری که در کربلا بنام «ابراهیم»وجود دارد، «ابراهیم مجاب» فرزند محمد بن موسی بن جعفر (۴۴) است، زیرا ازخاندان موسی بن جعفر علیهماالسلام او ساکن کربلا شد تا از دنیا برفت.
در شیراز محله «لب آب» نیز قبری منسوب به «ابراهیم بن موسی» است گنبد اینقبر را محمد زکی خان نوری از وزرای شیراز در سال ۱۳۴۰ بنا نموده است. (۴۵)
اما محل زیستن ابراهیم، که مدتی از عمر خود را در مکه، سپس در یمن و پس از آن دربغداد بوده استبا این نظر موافق نیست، شاید این قبر منسوب به یکی از نوادگانامام کاظم علیهالسلام بنام ابراهیم بوده که از قداست و اعتبار دینی برخورداربوده است. علامه مجلسی گوید: «مدرک قوی که ثابت کند این قبر از آن ابراهیم بنموسی کاظم علیهالسلام است نیافتم.» (۴۶)
پینوشتها:
۱. شیخ طوسی، تهذیب، ج۹/۱۵۰-۱۴۹ طبع دارالکتب و اصول کافی، ج ۱/۹۷ ح ۱۵،باب الاشاره و النص علی ابی الحسن الرضا(ع).
۲. ولادت امام رضا(ع) در سال ۱۴۸ ه ق بوده است.
۳. شیخ مفید، ارشاد، ص ۳۰۲، تک جلدی، موسسه اعلمی و ابن شهرآشوب، مناقب آلابی طالب، ج ۴، ص ۳۲۴ و بحار، ج ۴۸، ص۳۰۳ و طبرسی، اعلام الوری، ص ۳۰۱، طبعمکتبه العلمیه و سبط ابن جوزی، تذکره الخواص، ص ۳۵۱، طبع مکتبه نینوی.
۴. گرچه یکی از کنیههای امام کاظم(ع) «اباابراهیم» است ولی در اصول کافی، ج۱، ص ۳۱۱، کتاب الحجه، باب الاشاره والنص علی ابی الحسن الرضا، ح ۲ و ۸ و۹،اشاره دارند بر اینکه «علی بن موسی» فرزند بزرگتر است.
۵.سید محسن امین ، اعیان الشیعه ، ج ۲/۲۲۹ .
۶. «ام ولد» به کنیزی گویند که از طرف مولایش صاحب فرزند شده و از سهم ارثیکه به فرزندش میرسد پس از مرگ مولا آزاد میشود.
۷. بحار ، ج ۴۸ /۳۰۶.
۸. وسائل الشیعه ، ج ۱۵ /۹۷ ، حدیث ۲.
۹. ارشاد /۳۰۳.
۱۰ همان.
۱۱. سید تاجالدین ابن زهره حسینی (م ۹۲۱ ه ق) ، غایه الاختصار ، ص۸۷.
۱۲. بحار، ج ۴۸ /۳۰۶.
۱۳ همان.
۱۴. تهذیب، ج۹ / ۱۵۰-۱۴۹ ، دارالکتب.
۱۵ اصول کافی، ج ۱، ص۳۱۶، ح ۱۵، باب الاشاره و النص علی ابی الحسن الرضا(ع)البته این بخش کوچکی از وصیت امام کاظم(ع) است.
۱۶. نساء / ۵۸.
۱۷. این ذیل روایتی است که ابراهیم در تایید برادرش ; علی بن موسی (ع) گوید:
ثقه صدوق ... هواعلم ... و وقتی درباره وصیت پدرش سؤال میکنند او گوید: پدرمعلی (بن موسی الرضا) را بر همه مقدم قرار داد. گر چه در صدر روایت کلامی است کهاو را متهم به واقفی کردهاند، اما مرحوم مامقانی با ادله کافی این تاتهام رارد میکند. تنفیح المقال، ج ۱، بخش اسماء، ص ۳۴.
۱۸. غایه الاختصار ، ص۸۷.
۱۹. اعیان الشیعه ، ج۲ ، ص۲۲۹ ، دارالتعارف.
۲۰. ابن صباغ مکی، فصول المهمه ، ص ۲۵۴ ، طبع موسسه اعلمی و بحار، ج۴۹ /۱۲۳ حدیث ۴، گرچه حدیثبحار «فمن قالها دخل حصنی» را ندارد.
۲۱. غایه الاختصار ، ص۸۷.
۲۲. همان.
۲۳. مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، ص۴۸۶.
۲۴. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج ۵، ص۱۷۳، طبع دارالفکر بیروت. و مسعودی،مروج الذهب، ج ۴، ص۲۶.
۲۵. الکامل، ج ۵، ص ۱۷۵ و مروج الذهب همان.
۲۶. مروج الذهب همان.
۲۷. همان، و الکامل، ج۵، ص۱۷۷.
۲۸. الکامل ، ج۵ / ۱۷۴ و۱۷۳.
۲۹. همان، ص ۱۷۵.
۳۰. ارشاد ، ص۳۰۳.
۳۱. الکامل، ج ۵، ص ۱۷۵.
۳۲. ارشاد ، ص۳۰۳.
۳۳. طبرسی، اعلام الوری، ص ۳۰۱، طبع مکتبه العلمیه.
۳۴. ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج ۴، ص ۳۲۴.
۳۵. علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۲۷، طبع دارالکتاب بیروت.
۳۶. سبط ابن جوزی ، تذکرهالخواص ، ص ۳۵۱ ، طبع مکتبه نینوی.
۳۷. جمالالدین احمد بن علی بن مهنا مشهور به «ابن عنبه» عمده الطالب فیانساب آل ابیطالب، ص ۲۰۱، انتشارات رضی.
۳۸. بحار، ج ۴۸، ص۳۰۶.
۳۹. اعیان الشیعه، ج ۲، ص۲۲۹ و حاشیه بحار، ج ۴۸، ص ۲۷۸.
۴۰. همان.
۴۱. مرتضی لقب ابراهیم بن موسی است.
۴۲. زوراء: بغداد.
۴۳ غایهالاختصار، ص۸۷ و بحار، ج ۴۸، ص۳۰۷ و تنقیحالمقال، ج ۱، ص ۳۵ و اعیان الشیعه، ج ۲، ص۲۲۹.
۴۴. اعیان الشیعه و تنقیح المقال، همان.
۴۵. بحار، ج ۴۸، ص۳۰۶.
۴۶. در شهر نایین سید علی بنابراهیم مجاب از فرزندان امام کاظم(ع) بارگاهیباشکوه دارد که مزار شهدای انقلاب اسلامی در جوار وی قرار گرفته است و این نشانمیدهد که فرزند ابراهیم به منطقه مرکزی ایران آمده است.
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل غزه مجلس شورای اسلامی دولت نیکا شاکرمی معلمان رهبر انقلاب دولت سیزدهم مجلس بابک زنجانی شهید مطهری
آتش سوزی قوه قضاییه هلال احمر تهران پلیس روز معلم سیل شهرداری تهران آموزش و پرورش فضای مجازی سلامت سازمان هواشناسی
قیمت خودرو قیمت طلا قیمت دلار بازار خودرو خودرو دلار بانک مرکزی ایران خودرو حقوق بازنشستگان سایپا کارگران تورم
سریال نمایشگاه کتاب جواد عزتی تلویزیون عفاف و حجاب فیلم سینمایی مسعود اسکویی سینما رضا عطاران سینمای ایران دفاع مقدس فیلم
رژیم صهیونیستی فلسطین آمریکا حماس جنگ غزه نوار غزه چین انگلیس ترکیه اوکراین نتانیاهو یمن
استقلال پرسپولیس فوتبال سپاهان علی خطیر باشگاه استقلال لیگ برتر ایران تراکتور لیگ قهرمانان اروپا رئال مادرید بایرن مونیخ لیگ برتر
هوش مصنوعی هواپیما کولر تبلیغات موبایل تلفن همراه اینستاگرام اپل گوگل ناسا عیسی زارع پور وزیر ارتباطات
فشار خون کبد چرب بیمه بیماری قلبی کاهش وزن دیابت داروخانه