کارکردهای مورد انتظار از برنامه پنج ساله جمعیت هلال احمر الزامات ضمانت بخش تحقق پذیری برنامه مشارکت بدنه کارشناسی استان ها در تدوین برنامه

بر اساس آموزه های مدیریت راهبردی و راهبردهای مدیریتی, یکی از دلایل ناکامی یا کم کامی عمده برنامه های تدوینی در ساحت اجرا, دخالت نیافتن مجری در فرآیند تدوین برنامه ها می باشد به عبارت دیگر مجریان در احساس همدلی و همراهی باورمندانه با برنامه هایی که خود در تدوین شان دخالت نیافته اند با دشواری های محدود کننده ای مواجه می گردند

پس ازتلاش های ارزنده هر چند ناکامل و ناتمام پیشینیان در تدوین برنامه برای نقش آفرینی بهینه تر جمعیت هلال احمر به عنوان گسترده ترین موسسه عمومی عام المنفعه امدادی و انسان دوستانه کشور، تدوین راهبرد ده ساله سازمانی و تصویب آن در نودمین شورای عالی به عنوان بالاترین مرجع تصمیم گیری در این جمعیت و آغاز تدوین نخستین برنامه پنجساله مبتنی بر آن، نویدبخش رشد متوازن و انطباق بیشتر ماموریت ها با اهداف و چشم انداز ترسیمی در راهبرد سازمانی و نیز ساختار جمعیت هلال احمر با این ماموریت ها می باشد. طبعا هر برنامه تدوینی، متناسب اهداف مورد تعقیب، ذینفان و کارکردهایی دارد. ذینفعان غایی این برنامه البته بهره بران واقعی خدمات جمعیت هلال احمر یعنی نیازمندان واقعی بوده و مهمترین کارکرد این برنامه را البته ارتقاء توان سازمانی در بسترسازی برای جلب و توسعه اعتماد عمومی به عنوان یک سرمایه اجتماعی و به تبع آن جذب، سازماندهی و سوق دهی همیاری های عمومی به سمت جامعه هدف مورد نظر یعنی نیازمندان واقعی این خدمات می باشد. تحقق این کارکرد برنامه پنج ساله در دست تدوین و در شرف تصویب جمعیت هلال احمر اما الزاماتی دارد که می بایست در متن و سند برنامه پنج ساله، تحت عنوان الزامات ضمانت بخش تحقق برنامه پیش بینی گردد. در غیر این صورت برنامه در دستیابی به اهدافی که برای آن تدوین گردیده از توان کافی برخوردار نمی تواند گردید. نگارنده بر اساس تجارب و مطالعات خویش، برای کمک به افق گشایی آینده نگرانه از منظر تشکیلات تابعه جمعیت هلال احمر در استان هرمزگان به عنوان یکی از استان های مجری خط مشی های برنامه در دست تدوین پس از تصویب، در این نوشتار و چند نوشتار پس از آن به طرح برخی از این الزامات ضمانت بخش تحقق برنامه می خواهد پرداخت.

در نخستین بخش از سلسله یادداشت های با عنوان "کارکردهای مورد انتظار از برنامه پنج ساله جمعیت هلال احمر؛ الزامات اجتناب ناپذیر ضمانت بخش تحقق برنامه" به یکی از بارزترین شاخص های پیش بینی کننده موفقیت و کامروایی برنامه در دستیابی به اهدافش خواهیم پرداخت و در یادداشت های بعدی به سایر الزامات ضمانت بخش تحقق برنامه خواهیم پرداخت. از نظر روانشناسان و مشاوران یکی از مهم ترین پیش نیازهای موفقیت طرح درمان هر مددجو، میزان امیدواری وی به اثربخشی درمان و میزان انتظار مثبت وی از درمان می باشد. این معنای حائز اهمیت را در پیوند با موضوع این نوشتار نیز می توان صادق دانست. یکی از عوامل مهمی که موفقیت یک برنامه را تضمین می تواند نمود، امیدواری و تحقق پذیر دانستن آن از سوی کسانی است که قرار است در اجرای آن نقش آفرینی نمایند. بر اساس همین منطق، در مدیریت راهبردی گفته می شود کلیه کارکنان سازمان در فرآیند تدوین برنامه هایی که قرار است مجری آن باشند می بایست سهیم باشند. مشارکت داده شدن کارکنان در فرآیند تدوین برنامه ها موجب اوج گیری امیدواری به تحقق آن از سوی آنان و مشارکت فعالانه در اجرای آن از سوی آنها و به تبع آن تحقق درجاتی از تضمین برنامه از این رهاورد می باشد. به عبارت دیگر مشارکت نیافتن کارکنان و نمایندگان شان در سطوح مختلف تدوین برنامه ها، موجب بیگانگی با مفاد برنامه، نا امیدی به تحقق آن و عدم همراهی راغبانه برای اجرای آن می تواند گردید. در پیوند با برنامه پنج ساله جمعیت هلال احمر نیز مدیران، کارشناسان و کارکنان بدنه این جمعیت برای حل و عقد برخی موانع توسعه ای باقیمانده از گذشته در جمعیت هلال احمر، امیدی پس انداز شده در وجود دارند که برنامه پنج ساله در دست تدوین-در صورت رعایت اصل دخالت یافتن آراء بدنه جمعیت هلال احمر در تدوین آن- می تواند محملی برای بارگذاری این امید پس انداز شده و به تبع آن شکوفایی مشارکت و همراهی موثر و فعال آنان در اجرای برنامه و ضمانت بخشی به تحقق آن باشد. در این راستا مناسب خواهد بود در فرصت باقی مانده و قبل از نهایی شدن پیش نویس نهایی جهت طرح و تصویب در شورای عالی، مکانیزم موثرتری برای اخذ و سازماندهی نظرات بدنه کارشناسی جمعیت هلال احمر در استان ها در سطوح مختلف و دخالت یافتن آنان در روند تدوین، تعریف و به کار گرفته شود. این امر با تولید احساس روانی مشارکت یافتن در تدوین برنامه و به تبع آن کسب آمادگی برای نقش آفرینی فعال و موثر تر در اجرای برنامه از یکسو و غنی تر شدن برنامه مبتنی بر تکیه به خرد جمعی از دیگر سو، زمینه جهش توان تحول آفرینی برنامه تدوینی و تبدیل آن به نقطه عطفی تاریخی در جمعیت هلال احمر را فراهم می تواند نمود. بدیهی است طنین نظرات تجمیعی پس از بررسی های کارشناسانه در مفاد برنامه تدوینی لازمه و مبین تحقق این ضرورت مهم خواهد بود. فراموش نمی توان کرد که مفاد برنامه پنج ساله نهایی در قالب برنامه های سنواتی توسط مدیران و کارکنان جمعیت هلال احمر در سطوح مختلف در استان ها و شهرستان ها اجرا خواهد گردید و نمی توان انتظار داشت آنان در اجرای برنامه ای که در تدوین آن مشارکت موثری نیافته اند نقش آفرینی اثربخشی بتوانند داشت. دعوت از مدیران عامل و معاونین استان ها در قالب گروه های چندگانه بمنظور فراهم آمدن امکان و زمان کافی و مناسب برای طرح و ارائه رئوس، چشم اندازها و برنامه های پیشنهادی شان در حضور و تعامل متقابل متعاملانه با هیات تدوین برنامه پنج ساله و حصول اطمینان استان ها از استفاده و دخالت یافتن نقطه نظرات شان در برنامه نهایی می تواند امید بالقوه پس انداز شده در بدنه کارشناسی استان ها را در خدمت تحقق حداکثری برنامه تدوینی، شکوفا نموده و با تولید انگیزه برای همراهی حداکثری راغبانه آنها ، تحقق حداکثری برنامه تدوینی ضمانت یابد. این البته الزاما به معنای اعمال بی چون و چرای همه مفاد پیشنهادی استان ها در برنامه نبوده همچنان که برنامه نمی تواند بدون دخالت یافتن نظرات استان ها از کامیابی مناسبی برخوردار گردد. فراهم گردیدن مشارکت عملیاتی استان ها در تدوین برنامه اهمیتی راهبردی داشته و یکی از لوازم بنیادین ضمانت یافتن تحقق برنامه می باشد. با توجه به احصاء و اعلام رئوس کلی بر آمده از راهبرد سازمانی برنامه و محدودیت زمانی فرا رو، طراحی ساز و کاری مناسب برای مشارکت یافتن فعال و موثر استان ها در روند تدوین برنامه و انعکاس یافتن نظرات شان پس از کارشناسی های ستاد مرکزی، به مثابه فرصتی خواهد بود که می تواند با ابتناء برنامه پنج ساله بر تلفیقی از نظرات کارشناسان ستاد مرکزی و واقعیت هایی که استان ها آنها را سالیان مدیدی است که تجربه و زندگی کرده اند، ضریب تحقق پذیری آن را ارتقاء بخشیده و ضمانت نماید. در گام نخست البته طبق فراخوان بعمل آمده از سوی تدوین گران برنامه پنج ساله جمعیت، نمایندگان استان ها با حضور در جلسه توجیهی با چارچوب و حال و هوای برنامه آشنا گردیدند. تعریف یک گام عملیاتی مکمل می تواند ضرورت مهم مورد تاکید در این نوشتار را برآورده نموده و قوام و استحکام برنامه پنج ساله ارزشمند در دست تدوین و تصویب را با دخالت یافتن آراء، دیدگاه ها و اولویت های استان ها، مضاعف نماید. برنامه ای که برای تدوین آن مشقات فراوانی تحمل گردیده و قرا است مبنای حرکت جمعیت هلال احمر در یک افق زمانی میان مدت باشد.

یحیی بازیاری زاده

معاون بهداشت، درمان و توانبخشی جمعیت هلال احمر هرمزگان