فرصت های بربادرفته فراغت

در نظر گرفتن زمانی در طول روز برای گذران اوقات فراغت برای زنان شاغل و غیرشاغل به افزایش كیفیت زندگی كمك می كند و موجب افزایش بهره وری, بهداشت روانی, روحیه شادابی, نشاط و همچنین كاهش بیماری های زنان و فروپاشی نظام خانواده و طلاق می شود

شاید شما هم مثل برخی دیگر تصور می كنید اوقات فراغت فقط به دانش آموزان، آن هم در دوره تابستان و بعد از روزهای سخت و پرتلاش امتحانات پایان سال اختصاص دارد، اما این تصور درست نیست. امروزه اوقات فراغت شامل همه افراد از جمله زنان و دختران جوان اعم از شاغل و غیرشاغل می شود. از آنجا كه پایه های اصلی و كلیدی خانواده به دست زنان ساخته می شود و از سویی دیگر وضع اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی جامعه انگشت اشاره را به سمت زنان و دختران جوان نشانه گرفته است، پرداختن به موضوعی كه سال هابابی توجهی و بی مهری مواجه بوده، ضروری و در خور توجه است.

هرچند با شروع فصل تابستان، بیشتر نهادهای فرهنگی و سازمان های ذیربط درباره اوقات فراغت برنامه ها و اهدافی را پیش بینی كرده اند و یا در شرف برنامه ریزی برای آن هستند اما بهتر بود سازمان های فرهنگی و مسئول قبل از به اجرا درآمدن طرح های مختلف اجتماعی و اخلاقی در جامعه، با برنامه ریزی و سیاست گذاری های هدفمند و اجرای بهینه و مطبوع آن، راه را برای ورود به حوزه های زنانه هموار می كردند و اوقات فراغت زنان و دختران جوان را به سمت مسیری ایمن، مناسب سازی شده و مطلوب سوق می دادند.

● افزایش آگاهی زنان درباره اوقات فراغت

دكتر «محمد باقر علی زاده اقدم» جامعه شناس درباره مفهوم اوقات فراغت به ویژه درباره زنان می گوید: «یكی از شاخصه های مهم رفاه اجتماعی، اوقات فراغت و چگونگی گذران آن است. فراغت، مفهوم بسیار پیچیده ای است كه در متن زندگی افراد وجود دارد اما درباره آن بسیار ساده انگارانه عمل شده است. این پدیده باید در بستر اجتماعی و فرهنگی خاص آن جامعه و طبقات مختلف شهری تعریف شود و نمی توان برای بررسی و تجویز راهكارهای مربوط به آن از نسخه واحدی استفاده كرد؛ مسأله ای كه به مراتب در جامعه ما مشاهده می شود.»

وی می افزاید: «همان طور كه كار كردن جزو وجود آدمی است فراغت هم می تواند جزیی از وجود انسانی باشد. این پدیده باید در مقایسه با وقت كاری مطرح و در همه فصول برای آن برنامه ریزی شود؛ از آنجا كه در گذشته و در جوامع سنتی میان دنیای كار و فراغت تمایز زیادی وجود نداشت و كارهای روزمره و خانگی بیشتر وقت زنان را به خود اختصاص می داد آگاهی زنان هم نسبت به این مسأله محدود بود اما امروزه با ورود به دنیای مدرن، رشد شهرنشینی و توسعه اقتصادی و اجتماعی، كاهش حجم خانواده و تعداد فرزندان و انجام كارهای خانه از طریق وسایل ماشینی، توجه نسبت به این پدیده بیشتر شده است.»

این جامعه شناس تأكید می كند: «آن چه امروزه در جامعه مشاهده می شود برخوردهای فصلی و مقطعی با این پدیده است. اگر اوقات فراغت به صورت پیوستار در نظر گرفته شود و در رأس آن برنامه ریزی و هدف هم صورت گیرد، در این موقعیت فرد با استفاده مناسب از این زمان می تواند بهره وری خود را برای وقت كاری بالا ببرد. اما اگر در ارتباط با آن سردرگم و مبهم برخورد شود، شخصیت فرد دچار حالت تخریبی شده و نارضایتی زنان از گذران اوقات فراغت را به دنبال دارد.»

● لحظه های بر باد رفته

علی زاده اقدم مصرف گرایی شدید را یكی از عوارض تحمیلی جامعه مدرن می داند و معتقد است: «در حال حاضر این مسأله در اوقات فراغت زنان رسوخ كرده و گذران آن را تحت تأثیر خود قرار داده است. در نتیجه، تجاری شدن اوقات فراغت آنها را به دنبال دارد تا جایی كه زنان بیشتر وقت خود را صرف خرید و بالا و پائین كردن مراكز خرید لوكس و فروشگاه های متعدد و متنوع لباس می كنند. برخی از آنان از این اهرم برای بالا بردن موقعیت اقتصادی، طبقه اجتماعی و تمایز میان خود و دیگران استفاده می كنند. این در حالی است كه در گذشته بیشتر این زمان صرف كارهای همدلانه، خیریه و معاشرت با دوستان و همسایگان می شد.»

وی درباره زمان فراغت زنان شاغل می گوید: «بیشتر زنان شاغل نسبت به این پدیده آگاهانه، هدفمند و با برنامه ریزی عمل می كنند اما برای رهایی از روند تكراری و روزمره سازمانی این گروه زنان، اوقات فراغت باید فرصت و زمینه ای برای ایجاد انگیزه باشد. بنابراین بهتر است آنها در طول روز زمانی را برای گذران این اوقات در نظر بگیرند تا انرژی از دست رفته خود را دوباره بازیابی كنند.»

● اوقات فراغت و بهبود كیفی زندگی

در نظر گرفتن زمانی در طول روز برای گذران اوقات فراغت برای زنان شاغل و غیرشاغل به افزایش كیفیت زندگی كمك می كند و موجب افزایش بهره وری، بهداشت روانی، روحیه شادابی، نشاط و همچنین كاهش بیماری های زنان و فروپاشی نظام خانواده و طلاق می شود.

علی زاده اقدم در این باره می گوید: «از آنجا كه طبقات اجتماعی افراد با یكدیگر متفاوت است باید ابتدا از خاستگاه اجتماعی زنان نظرسنجی و سپس براین اساس برنامه ها را اولویت بندی كرد. بهتر است این برنامه ریزی بیشتر از طریق بخش دولتی و متناسب با ارزش ها و هنجارهای جامعه صورت گیرد.»

● ضرورت تشكیل شورای هماهنگی اوقات فراغت

«فاطمه آلیا»، نماینده مردم تهران درباره تعریف جامع اوقات فراغت كه گاهی به غلط به زمان های بیهوده اطلاق می شود می گوید: «فراغت یعنی زمانی كه افراد شاغل و غیرشاغل از وظیفه اصلی خود فارغ می شوند و فرصت های اضافی غیر از مسئولیت های خود پیدا می كنند. اگر بخواهیم به مصداقی دینی برای فراغت استناد كنیم، خداوند در آیه شریفه «فإذا فرغت فالنصب» می فرماید: «هنگامی كه فارغ شدید، عبادت و بندگی خدا را كنید تا به او نزدیك تر شوید.

درحقیقت عبادت خداوند هم نوعی برنامه و هدف در زندگی محسوب می شود. این آیه یادآور می شود كه از نظر فرهنگی باید برنامه ریزی داشته باشید و شاید به همین خاطر است كه فرهنگ دینی ما لهو و لعب و كارهای لغو و بیهوده را مذموم می شمارد و آن زمانی است كه فرد در فرصت اضافی به سمت كارهای بیهوده و بی هدف می رود كه هیچ تأثیر مثبتی در رشد فرهنگی او ندارد.»

عضو كمیسیون فرهنگی مجلس می افزاید: البته سازمان ها و ارگان های دیگر مانند كانون های فرهنگی مساجد، سازمان تبلیغات اسلامی، نیروی مقاومت بسیج و به ویژه وزارت ارشاد هم باید برای این دوران برنامه مناسب و مدونی داشته باشند و بهتر است برای هماهنگی و غنی سازی برنامه های متعدد و متنوع خاص هر سازمان، «شورای هماهنگی اوقات فراغت» با رویكرد نیازسنجی ایجادشود.»

● اوقات فراغت برای زنان یك حق است

آلیا با اشاره به این كه بیشتر وقت زنان جامعه ما صرف تماشای برنامه تلویزیون می شود، می گوید: «این موضوع فرصتی است كه نباید به تهدید تبدیل شود. بی شك اشاعه مبانی فرهنگی و اجتماعی به دلیل گستردگی وسیع تلویزیون برعهده این رسانه است و باید با شروع فصل تابستان برنامه های مؤثر، جذاب و متنوع از سوی سازمان صدا وسیمای جمهوری اسلامی برای زنان ساخته شود.»

وی درباره آگاهی زنان نسبت به مفهوم اوقات فراغت، توضیح می دهد: «زمان فراغت حق هر زن ایرانی محسوب می شود و اطلاع رسانی درباره این موضوع وظیفه رسانه هاست. البته فراكسیون زنان وخانواده هم در بخش هایی از منشور زنان و در قوانین و توصیه ها از نظر فرهنگی به این مسأله پرداخته است كه به موجب این حق، تكلیف و مسئولیتی برای دیگر اعضای خانواده به وجود می آید و مشاركت، تقسیم كار، صمیمیت، همراهی، نشاط و سرزندگی اعضای خانواده را درپی دارد.»

نماینده مردم تهران بااشاره به سرمایه گذاری دولت و مجلس برای ایجاد فضاهای ورزشی و تفریحی ویژه زنان در سراسر كشور، می گوید: «بخشی از بودجه سال ۸۶ به ایجاد اماكن ورزشی و تفریحی اختصاص یافته است و رئیس جمهور هم در سفرهای استانی قول احداث ورزشگاه زنان را در هر منطقه داده اند. در مصوبه ای دیگر سعی داریم در فصل تابستان از فضاهای آموزشی برای فعالیت های فوق برنامه زنان استفاده كنیم.»

حمیده امینی فرد

---