هفت در فرش

از زمانهای بسیار قدیم عدد هفت , عدد محبوب بسیاری از اقوام و ملل بوده و هر جا که لازم بوده نشانه ای حاکی از یک کمال مقدس و قابل احترام و یا مجموعه ای بدون نقص ذکر شود از این عدد مقدس استفاده شده است

از زمانهای بسیار قدیم عدد هفت ، عدد محبوب بسیاری از اقوام و ملل بوده و هر جا که لازم بوده نشانه ای حاکی از یک کمال مقدس و قابل احترام و یا مجموعه ای بدون نقص ذکر شود از این عدد مقدس استفاده شده است .

این مطلب را آقای محمد رضا شیروانی ، دانشجوی ترم شش رشته فرش دانشگاه هنر اصفهان و نماینده کارپتور در دانشگاه مذکور تهیه و برای سایت ارسال داشته اند . با تشکر از ایشان با هم مرور میکنیم:

از زمانهای بسیار قدیم عدد هفت ، عدد محبوب بسیاری از اقوام و ملل بوده واغلب در امور ایزدی و نیک و گاه در امور اهریمنی و شر به کار رفته است و هر جا که لازم بوده نشانه ای حاکی از یک کمال مقدس و قابل احترام و یا مجموعه ای بدون نقص ذکر شود از این عدد مقدس استفاده شده است .

رقم هفت نماد کلیت و تمامیت زمان و مکان است به خصوص که ارتباط عدد هفت با آفرینش و اینکه مطابق تورات آفرینش عالم در شش روز تمام شد و روز هفتم خداوند به آرامش و استراحت پرداخت . حتی قدیم تر از مذاهب الهی قوم سومر ، سیارات سبعه را می پرستیدند و بابلیان نیز به طبقات هفتگانه آسمان وزمین معتقد بودند که این امر ازساخت معابد هفت طبقه آنها پیداست .در کتابهای دینی برهمنان هند نیز زمین دارای هفت کشور است و ایرانشهر در کشور مرکزی قرار دارد .

دیا اکو (۶۵۰ ق.م) پادشاه قوم ماد دستور داد تا در هگمتانه –همدان امروزی- شهری بسازند که هفت حصار داشت و کاخ شاهی در آخرین حصار درونی جا داشت.هفت حصار همدان هر یک رنگی معین داشت ، کنگره های دیوار اول سفید بود ، دومی سیاه ، سومی ارغوانی ، چهارمی آبی ، پنجمین سرخ-نارنجی ، ششمین سیمین و هفتمین زرین .

تا فلک بر کشیده هفت حصار منجنیقی چنینین نشد بر کار

در اساطیر نیز آمده است برای حبوط به دوزخ باید از دروازه های هفت گانه هفت دیوار گذشت و همچنین باغ بهشت نیز توسط هفت حصار از شیاطین و نیروهای اهریمنی محافظت میشود و در عرفان اسلامی آمده است که شخص سالک باید این هفت حصار یا به قولی هفت وادی پر خطر سلوک را سپری کند تا به وصال محبوب رسد .در قرآن آیات فراوانی مبنی بر هفت طبقه بودن آسمانها و زمین آمده است از آن جمله در سوره ملک آیه ۳ آمده است :

الله الذی خلق سبع السموات

"خداوندی که هفت آسمان را آفرید"

نمودهای عدد هفت را در زبان ادبیات ، فرهنگ ، هنر ، اساطیر و افسانه ها ی کهن ملل به وفور می توان مشاهده کرد :

_ شکل گرفتن ایام هفته بر مبنای هفت سیاره

_ هفت باغ معلق باستان

_ معابد هفت طبقه همچون زیگوراتها

_ در ادیان الهی : طبقات هفت گانه آسمان و زمین و خلق آنها در هفت مرحله

هفت سال شبانی کردن موسی برای ازدواج

خواب دیدن فرعون هفت گاو را و هفت سال خشکسالی

شمعدانهای هفت شاخه کلیسا

هفت بار طواف کعبه و هفت بار سعی بین صفا و مروه

نخستین سوره قرآن که هفت آیه دارد

_ در ادبیات وقصص: تقسیمات فصول کتاب به هفت از جمله هفت پیکر نظامی ، هفت اورنگ

هفت خان رستم

هفت سفر دریایی سند باد بحری

هفت شهر عشق

هفت شهر عشق را عطار گشت ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم

_ در هنر : هفت دستگاه موسیقی و هفت نت موسیقی

هفت تضاد رنگی در نقاشی

فیلمهای هفت سامورایی ، هفت و...

_ در علم تجزیه نور خورشید به هفت رنگ پس از عبور ازمنشور که رنگهای رنگِن کمان نیز از همین پد یده ناشی می شود

_ در فرهنگ سفره هفت سین و بازی هفت سنگ و ...

قصه های ایرانی از کهن ترین نمونه های اصیل تفکر و تخیل مردم این سرزمین ، نشاندهنده کیفیت زندگی و مباحث ذهنی و شادی و اندوه این قوم به شمار می آید که در خود رمز و رازهایی نهفته دارد همان رمز و رازی که در آفرینش بهت آور مینیاتورهای ایرانی ، همان زیبایی نجیب و تنوع خیال انگیزی که در طرحهای فرش ، این شاهکار هنر ایران دیده میشود و جمله آنها بیننده هنر شناس را به تحسین و اعجاب وا می دارد و به دنیای رازها و حالها می برد .

چگونه است که طرحهای قالی ایران نمودی از باغ بهشت را در خود دارند مگر نه این است که آنها آیینه ای از آن مناظر کبریایی است و جلوه ای از خرمی آیات و آنات ذات سرمدی است نمونه ای متعالی از کوی شاهد غیبی در این عالم خاکی که آدمی را به یاد آن ناکجا آباد فراموش شده خود می اندازد .

از این روست که عناصر باغهای ایرانی – تمثیلی از فردوس برین – در فرش ایرانی ظهور پیدا کرده ، آنچنانکه این عناصر در فرشهای چهار باغی به وضوح دیده می شوند : حوضی در وسط که آب حیات از آن بیرون می آید و از طریق چهار جوی به چهار سوی زمین رفته و این مایه حیات را به گلستانها می رساند . در اطراف این باغ هفت حاشیه وجود دارد که حاشیه وسط آن پهن تر از بقیه است که آدمی را به یاد آن هفت حصار محافظ از نیروهای اهریمنی می اندازد .

طراحی هفت حاشیه به قسمی که حاشیه وسط پهن تر از بقیه و دو حاشیه متوسط در دو طرف حاشیه اصلی که با چهار حاشیه باریکتر از هم جدا شده اند ، از قدیم تا کنون در طراحی فرشهای اصیل مرسوم بوده است . از مناطقی که تعداد هفت حاشیه در فرش خودبه کار می برند یکی اصفهان است که بیشتر در فرشهای قدیمی تر آن مشهود است ویکی کاشان که در حال حاضر نیز به این شیوه پایبند است و اکثر فرشهای کاشان و اردکان با هفت حاشیه طراحی می شود . در دیگر مناطق به ندرت می توان این شیوه را مشاهده کرد