اثرات منفی تفکیک کتاب های درسی

در شرایطی که اغلب کنوانسیون های جهانی در حوزه ی حمایت از زنان بر این نکته تأکید دارند که باید سازوکاری در امر آموزش دیده شود تا کم ترین تبعیض جنسیتی در حوزه ی تعلیم و تربیت دیده شود, این روزها مسئولان آموزش و پرورش ایران به مباحث بدیعی برای ایجاد شکاف جنسیتی میان دختران و پسران دست یافته اند

در شرایطی که اغلب کنوانسیون‌های جهانی در حوزه‌ی حمایت از زنان بر این نکته تأکید دارند که باید سازوکاری در امر آموزش دیده شود تا کم‌ترین تبعیض جنسیتی در حوزه‌ی تعلیم و تربیت دیده شود، این روزها مسئولان آموزش و پرورش ایران به مباحث بدیعی برای ایجاد شکاف جنسیتی میان دختران و پسران دست یافته‌اند به شکلی که چند روز پیش معاون پژوهشی وزیر آموزش و پرورش و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی کشور از تدوین کتاب‌هایی خبر داد که قرار است برای دختران در نظر گرفته شود. این کتاب‌ها معلوم نیست دارای چه ادبیات و مفهوم و محتوایی خواهد بود هنوز تدوین نشده موجی از انتقاد‌ها را به دنبال داشته‌اند. البته اعمال نگاه‌هایی این چنین در وزارت آموزش و پرورش اتفاق تازه‌ای نیست.

عالی احمدی، وزیر سابق آموزش و پرورش نیز از همان بدو ورود به این وزارتخانه حرف‌های جدیدی برای تدوین‌کنندگان کتاب‌های درسی داشت. او تأکید داشت که باید در طراحی مدارس اندرونی و بیرونی تعریف شود و حریم مدرسه رعایت شود. او هم‌چنین بعدها به ضرورت تألیف جداگانه‌ی کتاب‌های درسی برای دختران و پسران پرداخت که البته از همان دوران نیز مخالفت‌های بسیاری از سوی کارشناسان با این طرح صورت گرفت. اما امروز وزارت‌خانه‌ای که هنوز با وجود چهار ماه از شکل‌گیری دولت جدید با سرپرست خود اداره می‌شود نیز می‌تواند افکار عمومی را یک بار دیگر با بهت و حیرت مواجه کند. اما منتقدان این حوزه نظری عکس دارند و بر این باورند که تدارک رویکردهایی این چنین مشکلات پیش روی دانش‌آموزان دختر در جامعه‌ی ما را بیش از گذشته خواهد کرد. اما در همین راستا برخی نیز معتقدند اگر کتاب‌های ویژه‌ی حقوق دختران و پسران در جامعه تدوین شود، آن وقت شاید بتوان دست کم وضعیت آگاهی حقوقی نسل جوان را از گذشته بهتر کرد. با این همه اما محی‌الدین بهرام محمدیان، رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی کشور توجیه خود برای تدوین کتاب ویژه برای دختران را این گونه مطرح کرده است: "به‌عنوان مثال دانش‌آموزان دختر در سن ۹ سالگی به سن تکلیف می‌رسند و از این‌رو نیاز به آموزش مسائل احکامی ویژه دارند که باید در این زمینه برای خودشان کتاب مستقلی داشته باشند."

اما وقتی این گفته را با اکرام مصوری‌منش در میان گذاشتیم، پاسخ او چنین بود: "به هر حال این اتفاق تازه‌ای نیست چرا که مدت‌هاست حرف و حدیث‌هایی مانند این در جامعه به گوش می‌رسد اما باید دید آیا می‌توان به همین طرح بحث‌ها نیز جور دیگر نگاه کرد یا نه. به نظر من شاید بتوان بحث‌هایی این گونه را با رویکردی دیگر مورد توجه قرار داد. حالا اگر دختران ما به کتاب ویژه نیاز دارند می‌شود این بار بعد از طی سال‌ها دست کم برای آشنا ساختن آن‌ها با حقوق اصلی خودشان اقدام شود چرا که می‌بینیم بسیاری از دختران و پسران ما با حقوق مدنی و اجتماعی خود آشنا نیستند و همین ماجرا مشکلات پیش روی آن‌ها را در سنین جوان بیش‌تر خواهد کرد. نظر کلی من این است که باید کتاب‌هایی که حقوق پسران و دختران را آموزش می‌دهد در مدارس ما تدریس شود و اصولا" چه ایرادی دارد که دختر و پسر با حقوق جنس مخالف خود نیز آشنا شوند. احساس می‌شود دختران و پسران به حقوق خودشان آگاهی ندارند و آن‌هایی که در شرف ازدواج هستند غالبا" ناآگاه‌اند. اتفاق مثبتی چند سال پیش در دفتر زنان وزارت آموزش و پرورش پیگیری شد. بر آن اساس قرار بود کتابی منتشر شود که در آن حقوق دختران آموزش داده شود و آن کتاب در مدارس تدریس شود اما نمی‌دانم کار انتشار کتاب به کجا رسید. به هر حال دختران ما در کنار آگاه شدن از امور احکام اسلامی باید از امور حقوقی خود نیز مطلع شوند."

البته شیرزاد عبدالهی، کارشناس آموزش و پرورش درباره‌ی این طرح چنین گفت: "در نهایت دخترها و پسرهای ما می‌خواهند با هم در جامعه زندگی کنند، کار کنند و تشکیل خانواده دهند. در حالی که با تفکیک جنسیتی در کتاب‌های درسی این‌ها به دو دنیای متفاوت تبعید می‌شوند. باید بر مشترکات دختران و پسران تأکید شود در حالی که این سیستم آموزشی، باعث جدایی بیش‌تر دختران و پسران می‌شود. در حال حاضر هم کتاب‌های درسی با رویکردی جنسیتی نوشته شده‌اند، به‌طوری که اگر نگاهی اجمالی به آن‌ها بیندازیم متوجه می‌شویم که با توجه به آمار ارائه شده، از مجموع ۱۸۵ تصویری که در کتاب فارسی دوره‌ی ابتدایی موجود است، ۶۷ درصد آن به مردان و ۱۴ درصد آن به زنان اختصاص دارد و به‌عنوان مثال در کتاب فارسی سوم دبستان، از ۳۱ تصویری که انسان در آن حضور دارد، ۲۴ تصویر از مردان و تنها ۳ تصویر از زنان است. چهار تصویر دیگر که مختلط است، مادر را در حال حمل غذا برای مردان خانواده که در مزرعه هستند، نشان می‌دهد یا مادر را در صف نان. بر اساس همین آمار، از مجموع ۱۲۷ درسی که انسان به شکلی در آن حضور دارد، ۶۹ درصد شخصیت‌ها مردان و ۱۷ درصد شخصیت‌های آن زنان هستند. پس با این وجود دلیلی برای تلاش بیش‌تر برای تداوم رویکردی این‌چنین در مدارس وجود ندارد و اگر بر این امر تأکید شود، در واقع امری اشتباه است که البته سال‌هاست از سوی مسئولان ما هم‌چنان پیگیری می‌شود. "

منبع: هفته‌نامه‌ی ایران دخت