بازخوانی سیزده آبان ریشه ها و دستاوردها

سیزدهم آبان ماه یادآور سه رویداد بسیار مهم می باشد سالروز تبعید حضرت امام خمینی به ترکیه, شهادت جمعی از دانش آموزان توسط رژیم شاهنشاهی و فتح لانه جاسوسی آمریکا

سیزدهم آبان ماه یادآور سه رویداد بسیار مهم می باشد. سالروز تبعید حضرت امام خمینی به ترکیه، شهادت جمعی از دانش آموزان توسط رژیم شاهنشاهی و فتح لانه جاسوسی آمریکا. این رخدادها از یک سو نقش مؤثری در شکل گیری انقلاب و استمرار آن داشته و از سوی دیگر ماهیت و هویت هر سه واقعه مبارزه با استکبار، نظام دست نشانده آن و مخالفت با مداخله آمریکا در امور داخلی ایران بوده است.

▪ رخداد اول:

سیزده آبان ۱۳۴۳ مصادف با تبعید حضرت امام خمینی به ترکیه می باشد. در این روز امام عظیم الشأن راحل توسط عوامل رژیم شاه از قم به تهران منتقل شدند و در سحرگاه همان شب توسط یک هواپیمای نظامی به ترکیه تبعید گردیدند. اعتراض حضرت امام به قانون کاپیتولاسیون (مصونیت قضایی برای اتباع آمریکایی در ایران) مهمترین دلیل این اقدام رژیم طاغوت بود. امام خمینی در چهارم آبان طی مراسمی که به مناسب ولادت حضرت زهرا(س) در منزلشان برگزار شد، مفاسد این قانون استعماری را افشاء نمودند و متعاقب آن، حکومت دست نشانده پهلوی از ترس دامنه دار شدن اعتراضات، تصمیم گرفت تا ایشان را از کشور تبعید کند.

▪ رخداد دوم:

شهادت جمعی از دانش آموزان توسط رژیم شاهنشاهی، رویداد دوم می باشد. در سیزده آبان ۱۳۵۷ با دستور دولت به اصطلاح آشتی ملی شریف امامی، تعدادی از دانش آموزان به شهادت رسیدند. این جنایت پس از حادثه ۱۷ شهریور، یکی از بزرگترین فجایع رژیم شاه بود. به صورتیکه باعث سقوط کابینه ۷۰روزه شریف امامی شد. از این رو روز سیزده آبان، روز دانش آموز نیز نامیده می شود.

▪ رخداد سوم:

تسخیر لانه جاسوسی شیطان بزرگ، رخداد سوم در این روز می باشد. در سیزده آبان ۱۳۵۸ ساختمان سفارت آمریکا در تهران توسط جمعی از دانشجویان که بعدها به پیروان خط امام مشهور شدند، تصرف گردید. سفارت آمریکا تا قبل از تصرف، با انجام اقدامات زیر، مرکز طراحی و هدایت اقدامات آمریکا علیه انقلاب اسلامی بود.

۱) حمایت و هدایت شبکه های کودتا و براندازی انقلاب در داخل کشور.

۲) تأمین منابع مالی گروهکهای ضدانقلاب در غرب و جنوب کشور.

۳) ایجاد ناامنی و بی ثباتی در کشور از طریق بقایای ساواک و گروهک های ضدانقلاب (انفجار خطوط لوله نفت در جنوب و ایجاد ناامنی در غرب کشور)

۴) برقراری ارتباط با جریانهای سازشکار و غرب گرا (ملی گراها، نهضت آزادی و...) و تلاش برای ایجاد انحراف در انقلاب توسط جریانهای مذکور.

بعدها نقش آفرینی سفارت آمریکا در موضوعات فوق، در اسناد لانه جاسوسی به اثبات رسید و بعضاً نیز در خاطرات برخی از جاسوسان و مقامات آمریکایی مورد اشاره قرارگرفت.

حضرت امام خمینی در شانزدهم آبان ۱۳۵۸ ضمن تأیید اقدام استکبار ستیزانه دانشجویان، از سفارت آمریکا به عنوان لانه فساد یاد کردند و برای اطمینان بخشی به ملت ایران در برابر آمریکا و جنگ روانی جریانهای مرعوب و سازشکار (ملی گراها، نهضت آزادی و...) فرمودند: «آمریکا هیچ غلطی نمی تواند بکند.»

در مجموع می توان گفت رخداد اول زمینه ساز انقلاب بود. واقعه دوم پیروزی انقلاب اسلامی را تسریع کرد و رخداد سوم نیز زمینه تثبیت و استمرار انقلاب را فراهم نمود. با توجه به ابعاد گسترده و تأثیرات عمیق واقعه سوم که امام عظیم الشأن راحل از آن به عنوان انقلاب دوم تعبیر نمودند، در ادامه بحث به ریشه یابی و تبیین دستاوردهای تسخیر لانه جاسوسی آمریکا به عنوان منظور و هدف اصلی نوشتار پرداخته می شود.

● بررسی ریشه های تسخیر لانه جاسوسی آمریکا

در ریشه یابی اقدام انقلابی دانشجویان پیرو خط امام، حداقل می توان به چهار عامل اشاره داشت:

۱) اقدامات مداخله گرایانه آمریکا و سفارتخانه آن علیه نظام جمهوری اسلامی ایران.

۲) پذیرش شاه از سوی آمریکا.

۳) اقدامات سازشکارانه و غیرانقلابی دولت موقت بازرگان.

۴) ملاقات بازرگان و ابراهیم یزدی (نخست وزیر موقت و وزیر خارجه وقت) با برژینسکی.

پذیرش شاه از سوی آمریکا و به بهانه معالجه وی، با واکنش اعتراضی حضرت امام خمینی در نهم و دوازدهم آبان ۱۳۵۸ مواجه شد. حضرت امام در دوازده آبان طی پیامی خطاب به دانشگاهیان، دانش آموزان و طلاب علوم دینی اعلام داشتند: «با قدرت تمام مبارزه خود را علیه آمریکا گسترش دهند.» اعتراض بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در حالی صورت می گرفت که دولت موقت هیچگونه اعتراضی نسبت به این اقدام آمریکا انجام نداد.

جریان فکری حاکم بر دولت موقت به لحاظ مبانی، دلبستگی به انقلاب و گفتمان امام عظیم الشأن نداشتند. از این رو در انتصابات و مواضع دولت، عملکرد انقلابی مشاهده نمی شد. در نگرش دولت موقت، مبارزه با آمریکا و نظام سلطه جهانی مفهومی نداشت. دولت موقت، مخالف مشارکت مردم در امور انقلاب و کشور بود. با محاکمه و برکناری عناصر وابسته به رژیم گذشته مخالفت می نمود. عناصر دولت موقت ضمن مخالفت با دادگاههای انقلاب، جهاد سازندگی، کمیته انقلاب اسلامی، خواستار عدم برخورد با گروهکهای ضدانقلاب تجزیه طلب بودند. اقدامات مذکور باعث اعتراض افراد و جریانهای معتقد به گفتمان انقلاب و امام شده بود. دراین راستا حضرت امام خمینی در ۷ آبان ۱۳۵۸ نسبت به قراردادها و مناسبات ایران وآمریکا اعتراض می نمایند، اما دولت موقت، بدون توجه به این اعتراض ها، درپی رابطه با آمریکا بود.

دراین میان ملاقات مهدی بازرگان و ابراهیم یزدی با برژینسکی اعتراضات جریانهای انقلابی و مردم را نسبت به دولت موقت به نقطه اوج رسانید. زبیگنیو برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر رئیس جمهور آمریکا بود و به اتخاذ مواضع بسیار تند علیه انقلاب اسلامی مشهور بود. وی برخلاف سایرس ونس(وزیر خارجه وقت آمریکا) همواره خواستار سرکوب شدید نظامی مردم ایران بود. برژینسکی به شدت از انجام کودتای نظامی برای پیشگیری از پیروزی انقلاب اسلامی درایران حمایت می کرد. از این رو طراحی کودتای ۲۱ بهمن با هدایت او صورت پذیرفت. همچنین وی درپناه دادن آمریکا به محمدرضا پهلوی نیز نقش به سزایی داشت.

ملاقات با برژینسکی با درخواست بازرگان وهماهنگی قبلی با سفارت آمریکا درتهران دریازدهم آبان ۱۳۵۸ درالجزایر صورت گرفت. این ملاقات یک ساعت و نیم طول کشید و جزئیات آن هم منتشر نگردید.

● دستاوردهای انقلاب دوم

تسخیر لانه جاسوسی آمریکا دستاوردهای بسیار مهمی درعرصه های داخلی و خارجی به همراه داشت. این رویداد سرآغاز فصل جدیدی درمناسبات بین المللی و چالش بین جمهوری اسلامی و نظام سلطه گردید. به گونه ای که با گذشت سی سال از وقوع آن، پیامدها و آثارش همچنان اثرگذار است.

۱) به محاق رفتن گفتمان انحراف وجریان نفوذ:

افشاء ماهیت خط نفوذ آمریکا و به محاق رفتن گفتمان انحراف، اولین دستاورد فتح لانه فساد شیطان بزرگ بود. در ۱۴ آبان ۱۳۵۸ دولت موقت در اعتراض به اقدام انقلابی دانشجویان دریک ترفند سیاسی، استعفا داد و حضرت امام خمینی نیز در ۱۵آبان این استعفاء را پذیرفتند و پس از ۲۶۸ روز به عمر دولت موقت خاتمه دادند.

با افشاگری های اولیه دانشجویان پیرو خط امام و برملا شدن اسناد همکاری برخی از اعضاء دولت موقت، بازرگان در واکنشی انفعالی اعلام کرد. «اسم خودشان را می گذارند خط امام، خط شیطانند... اینهایی که می گویند ما راه را کج رفتیم و راه سازش رفتیم، اینها ضد انقلابند.»

دولت موقت با ترفند استعفاء سعی نمود از این اهرم فشار برای تثبیت گفتمان انحراف و جریان سازش استفاده نموده و برای پذیرش مجدد مسئولیت دو شرط را به امام عظیم الشأن تحمیل نماید. آزادی جاسوسان آمریکا و عدم مخالفت نیروهای انقلابی با اقدامات سازشکارانه آنان، دو شرط دولت موقت بود.

دراین رابطه مرحوم حاج سید احمد خمینی می گوید:«من درنخست وزیری، دراتاق بازرگان و سحابی بودم که از قم با من تماس گرفتند و گفتند که امام استعفاء دولت را پذیرفته است. من پس از بازگشت به اتاق، به روی خود نیاوردم، سحابی و بازرگان می گفتند معلوم است که یکی از آنها، آزادی آمریکایی هاست.»

بنابر این با استعفاء دولت موقت، تلاش آمریکا برای ایجاد ائتلافی از لیبرال های سیاسی نهضت آزادی، چهره های به اصطلاح دینی غیر انقلابی، سکولارها و ملی گراها برای ایجاد انحراف در انقلاب وحذف تدریجی معتقدان به گفتمان انقلاب و امام با شکست مواجه شد.

۲) بازگشت مردم به صحنه و حاکمیت گفتمان انقلاب:

دومین دستاورد سیزده آبان ۱۳۵۸، بازگشت مردم به صحنه سیاسی و دفاع از نظام و همچنین میدان دار شدن نیروهای انقلابی بود. این ره آورد، حاکمیت گفتمان انقلاب و امام را رقم زد و زمینه ساز تثبیت جمهوری اسلامی در برابر توطئه گروهک های ضد انقلاب، مقابله با کودتاها و دفع تجاوز رژیم بعثی صدام شد.

به عبارت دیگر با ایجاد وحدت درنیروهای انقلاب و انسجام اجتماعی درجامعه، قدرت ملی تولید گردید و این مهم پشتوانه ای عظیم برای بقاء و استمرار انقلاب اسلامی شد.

۳) خاتمه دادن رابطه سلطه جویانه:

قطع روابط سیاسی آمریکا با تهران سومین دستاورد تسخیر لانه جاسوسی بود. درحقیقت با قطع روابط سیاسی، رابطه استعماری و سلطه جویانه آمریکا در قبال ایران خاتمه یافت و در ادامه نیز با اعمال تحریم های این کشور علیه جمهوری اسلامی، فصل جدیدی در ایجاد خودباوری و روحیه ما می توانیم درجامعه بوجود آمد که امروزه شاهد نتایج آن به ویژه در عرصه های صنعتی می باشیم.

۴) افشاء ماهیت گروهک های مدعی مبارزه با امپریالیسم:

رخداد سیزده آبان ۱۳۵۸ ماهیت واقعی گروهک های قارچ گونه مدافع خلق و مبارزه با امپریالیسم را افشاء نمود. این گروهکها که تا قبل از این، نیروهای انقلابی را به سازشکاری در مقابل آمریکا متهم می کردند، با این رویداد به یکباره در شرایط بن بست سیاسی قرارگرفتند. و بدین ترتیب جامعه از ستیزه های فزآینده این گروهکهای بی هویت درحال تکثیر رهایی پیدا کرد. ستیزه هایی که می توانست بی ثباتی و چالش طولانی را در فضای داخلی علیه انقلاب و نظام جمهوری اسلامی بوجود آورد.

۵) توجه یافتن به خطر و تهدید اصلی علیه انقلاب:

پنجمین ره آورد این واقعه، توجه یافتن افکار عمومی و نیروهای انقلابی به خطر و تهدید اصلی علیه جمهوری اسلامی و دسیسه ها و توطئه های شیطان بزرگ بود. سیزده آبان ۱۳۵۸ از این منظر تأثیرات زیادی بر ساخت سیاسی و فرهنگی جامعه برجای گذارد که اوج گیری مبارزه با استکبار و ستیزه جویی با نظام سلطه، از جمله تأثیرات سیاسی و فرهنگی آن می باشد.

۶) افشاء ماهیت شیطانی و مداخله جویانه آمریکا در جهان:

آمریکا پس از ارتکاب جنایات جنگی در ویتنام سعی داشتند چهره ای مقبول از خود به نمایش بگذارند و زرادخانه های قدرت نرم خود را توسعه بدهند. از این رو سردمداران کاخ سفید خود را پشت نقاب حقوق بشر و دموکراسی خواهی، به ویژه در دوره کارتر، پنهان نموده بودند. با افشاء اسناد مداخله سفارت و دیپلمات های آمریکا، ماهیت واقعی این قدرت سلطه گر برای افکار عمومی جهان، بیش از پیش نمایان گردید.

در واقع سیزده آبان ۱۳۵۸ به چالشی عمیق برای آمریکا در حوزه قدرت نرم، دیپلماسی عمومی و دیپلماسی رسمی تبدیل شد.

۷) شکسته شدن ابهت و هیمنه آمریکا در جهان:

سیزده آبان ۱۳۵۸ آمریکا را در جهان تحقیر کرد و ابهت و هیمنه این قدرت سلطه گر را شکست. در این رابطه هامیلتون جردن، رئیس ستاد انتخاباتی کارتر در سال ۱۹۸۰ در خاطرات خود می نویسد: «آمریکائی ها که در مقابل سفارت ایران در آمریکا به شدت علیه ایران شعار می دادند، می گفتند ما نمی توانیم این تحقیر را تحمل کنیم» در ادامه نیز با طولانی شدن این واقعه و عدم توانایی آمریکا برای مدیریت بحران و همچنین شکست در عملیات نظامی طبس، ابهت و هیمنه آمریکا بیش از پیش شکسته شد.

۸) قرار گرفتن انقلاب اسلامی در کانون توجهات جهانیان:

تسخیر لانه جاسوسی دستاورد دیگری را به ویژه در عرصه خارجی به همراه داشت. این رویداد، ایران و انقلاب اسلامی را در کانون توجهات مسلمانان، مستضعفان و آزادگان جهان قرار داد. در حقیقت جمهوری اسلامی عملا ۴۴۴ روز، رسانه ها و افکار عمومی جهان را در اختیار گرفت و توانست در حوزه مدیریت بحران استراتژیک، تهدید را به فرصت تبدیل نماید. ایران در طی این مدت نه تنها از ترفند منزوی ساختن انقلاب اسلامی توسط آمریکا خود را رهانید، بلکه در عرصه تولید قدرت نرم و دیپلماسی عمومی، فرصت های فراوانی را برای خود ایجاد نمود.

۹) خلع سلاح شوروی سابق و بلوک شرق در مبارزه با امپریالیسم:

تبعات سیزده آبان ۱۳۵۸ تنها متوجه آمریکا نگردید، بلکه این رخداد به اعتبار و قدرت نرم شوروی سابق نیز لطماتی را وارد نمود. این ابرقدرت تا پیش از این واقعه توانسته بود تحت عنوان مبارزه با امپریالیسم نفوذ خود در برخی از نقاط جهان را توسعه دهد. اما تسخیر لانه جاسوسی و پرچمداری ایران در مبارزه با قدرت های سلطه گر، شوروی سابق را در ادعای مبارزه با امپریالیسم خلع سلاح نمود و تا حدودی قدرت نرم آن را رو به افول برد.

۱۰) ظهور جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازیگر سلطه ناپذیر:

تغییر معادلات حاکم بر مناسبات بین المللی که با پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شده بود، در انقلاب دوم (فتح لانه جاسوسی آمریکا) روند پرشتاب تری پیدا کرد. این ره آورد بسیار مهم، جمهوری اسلامی را به نماد استقلال و پایداری و بازیگر سلطه ناپذیر در جهان تبدیل نمود.

همچنین این واقعه باعث نضج گرفتن بیداری اسلامی و سلطه ناپذیری در جهان گردید که اکنون نظاره گر آثار و دستاوردهای آن در عرصه بین المللی می باشیم.

● سخن پایانی

تسخیر لانه جاسوسی آمریکا یکی از منحصر بفردترین وقایع، در تاریخ انقلاب های مردمی در جهان می باشد.

این واقعه به دلیل گستره تأثیرات ملی- بین المللی که به آنها اشاره شد، از اهمیت و جایگاه ویژه ای در تاریخ انقلاب اسلامی برخوردار است. از این نظر ایجاد خدشه و یا تخطئه ۱۳ آبان ۱۳۵۸، مقابله با یکی از مهمترین مقاطع تاریخ ساز انقلاب اسلامی می باشد.

اما متأسفانه در سالهای پس از رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، ابتدا خط ایجاد خدشه به این رخداد بسیار مهم، از سوی برخی از انقلابیون دهه ۶۰ که به تجدیدنظرطلبان دهه ۷۰ تبدیل شده بودند، در دستور کار قرار گرفت و در ادامه روند خدشه به این واقعه، در جریان فتنه سال گذشته به خط تخطئه منتهی شد.بر این اساس ضرورت دارد که نسل سوم انقلاب، هوشیاری بیشتری نسبت به تاریخ انقلاب و وقایع افتخارآفرین آن از جمله ۱۳ آبان داشته باشد.

منبع : خبرگزاری نسیم