چرخ صنعت به کندی می چرخد

بررسی موانع تولید همزمان با روز صنعت و معدن

شورای عالی انقلا ب فرهنگی، روز دهم تیرماه را روز صنعت و معدن نامید و این موضوع فرصت دوباره ای را برای پرداختن بیشتر به مشکلا ت و پیروزی های صنایع کشور فراهم کرده است. همواره برای خودکفا شدن در زمینه های گوناگون تلا ش می شود; تولیدکنندگان خواهان حمایت های بیشتر هستند، اکثر محصولا ت صادراتی کشور شامل مواد خام و انرژی است و در رقابت با کالا های خارجی موفقیت زیادی کسب نمی شود; اقتصاددانان بر سر موضوعاتی چون واقعی شدن نرخ ارز، بلندای دیوار تعرفه و موانع موجود بر سر راه تولید و صادرات بحث می کنند. بخش خصوصی و دولتی به بیان وظایف یکدیگر پرداخته، رقابت بر سر توجیهات شرایط فعلی صنایع ایران ادامه می یابد.

اما، کندی چرخش در چرخ صنعت موضوعی است که تولیدگران و بسیاری کارشناسان بر آن تاکید دارند.

با تمام این صحبت ها این روز را بهانه قرار دادیم و به سراغ صاحب نظران، دولتی ها، فعالا ن بخش خصوصی و مجلسیان رفتیم تا اندیشه آنها را در زمینه های فوق جویا شویم.

● عضویت در تجارت جهانی به نفع ما نیست

ایرج ندیمی در مورد تاثیر عضویت در WTO بر تولید کشور اظهار کرد: در گذشته از عضویت در تجارت جهانی دفاع کردم اما الان اصلا به نفع ما نیست چرا که شرایط سیاسی ما نیز اجازه نمی دهد. ما یک کشور آرمان گرا هستیم و ایدئولوژی داریم بنابر این دنیا در بسیاری از موارد با ما تعریف واحد نکند.

معاون وزیر صنایع و معادن در گفت وگو با مردم سالاری ادامه داد: عمده ترین مسایلی که صنعتگران مطرح می کنند شامل ندادن نقدینگی کافی می شود که در دو بعد سرمایه در گردش و توسعه است. آن ها عادت کردند که سرمایه در گردش گرفته، در پایان سال تصفیه کنند و دوباره سرمایه در گردش بگیرند. از سوی دیگر می گویند که امکانات مالی لازم برای وارد تکنولوژی، سرمایه گذاری و توسعه داده نمی شود. سومین وجه گلایه، ظرفیت است. نخست باید بپذیریم که با دادن پروانه، هرگز واحدی با ۱۰۰ درصد شروع نمی شود. حتی ممکن است آمار و ارقامی که به سنوات ارائه شده نیز واقعی نباشد; آن که آمار بیشتر اعلام می کند، می خواهد از معافیت تامین اجتماعی استفاده کند و آن که آمار کمتر ارائه می دهد، می خواهد هزینه سربارش را کاهش دهد. هر کدام برای خود توجیه دارند بنابراین عمده مسایلی که در صنعت مطرح می شود، بیرون از صنعت است.

وی افزود: در یک پایش علمی که در یک موضوع در موقعیت مشاور وزیر در گذشته و معاونت وزیر در ۲ ماه اخیر به این جمع بندی رسیدم که عمده مسایل سرمایه گذاری صنعتی بیرون است. برای مثال از محیط زیست تا معافیت ها در بخش بانک، بیمه و مالیات را می توان نام برد; در این زمینه رییس جمهور کارگروهی به مسوولیت وزیر صنایع و معادن درست کرد که اتفاق جدیدی بود. آن چه که در صنعت وجود دارد یا بیرون از صنعت در داخل است و یا بیرون از صنعت در خارج است. برای نمونه در خارج با سه نوع تحریمی- تحریم شورای امنیتی، مجالس آمریکا و اتحادیه اروپا، که دشمنان ما تحمیل کردند، عملا مشکلاتی از جهتLC و مسایل مالی دارم که قابل کتمان نیست ولی به طور کلی در مقایسه صنعت با گذشته، صنعت از بهبود قابل اعتنایی روبروست.

ندیمی در پاسخ به این که صنعت گران به سخن وی اعتقاد ندارند، گفت: این که می گویید صنعت گران معتقد نیستند، تعریف روشنی ندارد.تعطیلی صنعت گاهی به دلایل مسایل بانکی است که ربطی به صنعت ندارد. متاسفانه مساله واردات بیش از آن که به صنعت و معدن مربوط شود، برمی گردد به مسایل دیگر; یا کالاهای وارداتی قاچاق هستند که دولت هم موافق نیست; آن هایی که بی رویه وارد می شوند، عمدتا با شرایط بازار تعریف می شوند. بنابراین گمان نمی کنم، نموداری مبنی بر مخالفت صنعت گران وجود داشته باشد; بیشتر مخالفین صحبت می کنند. اقتصاد ما در این ۳۰ سال مشخص است، آن ها که ادعا هم دارند به رکود رسیدند.

معاون وزیر صنایع و معادن اظهار کرد: در برنامه ۱۱/۲ درصد رشد است و این به معنی لزوم شارژ ۵۰ هزار میلیارد تومان است. اگر قانون برنامه بر همین اساس نوشته شود که با امکانات بخش خصوصی، دولت و امکانات خارجیف بتوانیم به چنین رقمی برسیم، تعریفی خواهیم داشت، در غیر این صورت باید اهداف را متناسب با امکانات تغییر دهیم. به تناسب رویکردی که اخیرا و در نشست با مسوولان تلفیق، صنایع و وزارت خانه در مجلس داشتیم، دورنما و چشم انداز روشن است و در قیاس با گذشته بسیار روشن است اما در قیاس با اهداف، با مشکلاتی به لحاظ سیاسی روبه رو هستیم. صنعت بخش های خصوصی و دولتی آمادگی دارد اما شرایط بیرونی را نمی شود پیش بینی کرد ولی در کل به عنوان عضو اتاق بازرگانی ایران و تهران در جلسه اخیر شاهد بودم که رییس اتاق از صنعت و کارگروه های تشکیل شده تشکر کرد. در استان ها می بینیم که اگر ۱۰۰ مسئله مطرح می شود، نزدیک به ۸۰-۹۰ مورد از آن ها قابل حل است. به لحاظ مقررات زدایی نیز مسایل قابل اعتنایی وجود دارد. با توجه به این که در مجلس بودم و با مساله تولید آشنا هستم، به نظر نمی رسد که با شرایط غیر روشنی روبه رو شویم، حتما شرایط روشن است.

صحبت های ندیمی در جایگاه معاون وزیر صنایع و معادن در حالی مطرح می شود که آمار تعطیلی کارگاه های صنعتی بسیار بالا رفته است.

● ضرورت امنیت سرمایه گذاری

اما محمدعلی عباسی، عضو کمیسیون صنعت اتاق ایران در گفت وگو با مردم سالا ری موانع تولید در کشور را بالغ بر ۵۳ مورد دانست و تلاش امروز را در راستای بقا و نه برای توسعه خواند و اظهار کرد: هنگامی که موانع به وجود می آید، موانع قانونی، موانع سرمایه گذاری، رفتار بین المللی بر اقتصاد تاثیر می گذارند.

وی از ملزومات ساختن و فعالیت یک واحد تولیدی را فضای آرام، تمایل به سرمایه گذاری، امنیت سرمایه گذاری و اجتماعی برشمرد و گفت: در غیر این صورت سرمایه گذاری ایجاد نمی شود و توسعه نمی یابد. تجارت صبح عملیاتی می شود و شب، پول آن در حساب است اما تولید این گونه نیست; فرآیند تولید، تامین، تولید و توزیع است. تامین منابع مالی، ماشین آلات، منابع انسانی و ... باید آماده شود تا تولید شکل گیرد.

محمد علی عباسی برای نمونه به کشور چین پرداخت و گفت: در ابتدا چین تولیدکننده ها را برای صادرات مورد حمایت قرار داد، در مرحله دوم صادر کننده ها را تشویق به تنوع بازارها کرد و در نهایت، تنوع بازارو محصول، گسترش بازار را در پی داشت. دولت هزینه ها را پوشش داد تا تولیدکننده بیشتر نگاه صادراتی و بازارمحور داشته باشد. باید دید که چرا در ایران به این موضوع نمی رسیم! قوانین فعالان درصنعت، متخصصین و واحدهای گسترده موازی را باید دسه بندی کرد.

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران ادامه داد: امروزه در صنایع خانگی از جمله یخچال سازی، ساخت تلویزیون و ... چندین کارخانه با ظرفیت موازی هست که این موضوع باعث از بین رفتن آن ها می شود و در حوزه قیمت نیز توانایی رقابت در بازار جهانی را ندارند.

مشاور اقتصادی استاندار استان مرکزی ادامه داد: در حال حاضر اجاق گاز ایرانی می تواند با مشابه ایتالیایی خود برابری کند اما با مباحث روانی و خدمات پس از فروش، نداشتن اطمینان به نام کالای ایرانی و عدم استقبال از تولیدات داخلی روبه رو است.

عضو کمیسیون صنعت اتاق ایران تعرفه را شمشیر دو لبه دانست و گفت: تعرفه برای حمایت از منابع اولیه و منابع اساسی کشور باید پررنگ باشد اما هنگامی که توان تولید و رقابت نیست، مصرف کننده نباید قیمت بالا یی را به بهای گزاف تعرفه بپردازد. بنابراین هنگامی که توان و مزیت های نسبتی و رقابتی وجود دارد، تعرفه باید محکم فرود آید اما آنجا که توانایی نیست، بازار دچار تلا طم می شود و به بحران های مالی و تورمی دامن زده می شود، میزان تعرفه باید کم شده تا نیاز مصرف کننده تامین گردد.

البته باید توجه داشت که نیاز مصرف کننده، کالا ی اساسی یا مصرفی است. این مشاور اقتصادی پیرامون واقعی شدن نرخ ارز گفت: هنگامی که نرخ ارز بر ارزش افزوده و ارزآوری تاثیر می گذارد، نرخ ارز باید افزایش یابد اما هنگامی که مواداولیه وارد می شود با افزایش نرخ ارز، قیمت تمام شده تولید نیز افزایش می یابد.

وی با تاکید بر این که محصولا ت جهان، امروز کف بازار مصرفی ماست گفت: چه ضرورتی دارد که محصولا ت کشاورزی در زمان برداشت محصول داخلی وارد شود؟ با این شیوه محصولا ت کشاورزی از بین می رود اما با سیاست های تعرفه می توان این موضوع را کنترل کرد.

عباسی نرخ ارز را عاملی برای تشویق در راستای صادرات برشمرد و اظهار کرد: با واقعی شدن نرخ ارز، صادرکننده می تواند با صادرات، تولید ملی و پول ملی را تقویت کند و همچنین باعث جلوگیری از بین رفتن صنایع داخلی نیز می شود.

وی ادامه داد: البته در مورد کالا های غیر صنعتی نرخ ارز باید افزایش یابد اما هنگامی که پای صادرات در واحدهای تولیدی مطرح است، شرکت تولیدکننده برای ۲۰ درصد صادرات، با افزایش قیمت ۱۰۰ درصد مواداولیه روبرو می شود. رئیس اتاق بازرگانی صنایع و معادن اراک تصریح کرد: امروزه بخش اعظم واحدهای تولیدی، کالا های چینی را وارد کرده، در ایران اسمبل می کنند و به نام برند ایرانی می فروشند. باید به بحث حمایت از اشتغال توجه شود چرا که اقتصاد چند وجهی بوده و تک وجهی نیست. بحث اشتغال دغدغه بزرگی برای ایران است. افزایش اشتغال، سرمایه گذاری، پس انداز و درآمد، آرامش برای اشتغال را فراهم می کند و اگر این موارد رشد منفی داشته باشند با عدم اشتغال مواجه می شویم.

وی افزود: امید است که در بخش خصوصی هنوز مالکین و مدیران، عشق به آن چه را کاشته اند از دست ندهند. دولت نیز وظیفه دارد که حمایت کرده و از داشته هایش صیانت کند.

● انتقاد از فقدان استراتژی اقتصادی

نایب رئیس اتاق مشترک ایران وچین با تاکید بر نبود برنامه ریزی در زمینه اقتصادی در چند سال اخیر، مانع اصلی بر سر راه اقتصاد ایران را نبود استراتژی اقتصادی دانست و گفت: برای داشتن اقتصاد تعریف شده نیاز به بازار پول و سرمایه تعریف شده است که در شرایط کنونی چنین چیزی وجود ندارد.

مجیدرضا حریری در گفت وگو با مردم سالا ری با اشاره به بی ثباتی آمارها ادامه داد: باید دید که متولی ارائه آمار کیست، برنامه اتاق های بازرگانی، خانه صنعت و... چه بوده و چرا صدای هیچ کس بلند نمی شود که چرا وضعیت صنعت کشور به این روز افتاده است. متولی خانه صنعت تا دو روز گذشته از سود بانکی زیاد سخن می گفت و به نزول خوری اشاره می کرد اما در این چند روز پس از گرفتن اتاقی در وزارت صنایع می گوید که همه چی گل و بلبل است و صنعت گر، بی عرضه است.

حریری با تاکید بر خام فروشی گفت: دراین جا هیچ کس بر سر جای خود تاثیر ندارد و مشکل ما این نیست که استراتژی وجود ندارد، در شرایط کنونی معادن کشور تقریبا بلا استفاده است و خام فروشی می شود. معدن را استخراج و صادر می کنیم و در حالی که صنایع داخلی و کنستانتره نیاز دارد، صادرات آن را که دارای ارزش افزوده بیشترنسبت به موادخام است، ممنوع کرده و به جای تعریف ظرفیت هایی برای تولید کنستانتره، می گوییم آن را نمی توان خارج کرد و مواد اولیه خام صادر می شود. این بخش ها نقش ستادی دولت است و تعجب می کنم که چرا هیچ اعتراضی از تشکل ها بلند نمی شود!

نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین با اشاره به سند چشم انداز ۲۰ ساله گفت: چگونه و با چه ابزاری می خواهیم قدرت اول منطقه شویم در حالی که کمی هم از زمان طرح برنامه عقب نشسته ایم. وی افزود: طرح هدفمند کردن یارانه ها نیز بلا تکلیفی ایجاد کرده است و تا کنون کسی آیین نامه اجرایی برای این قانون ندیده است. صنعت گر بدون بازار پول و سرمایه برای حمایت از آن و با نبود برنامه مشخص به چه چیز دل خوش کند؟

● مشکلی به نام منابع مالی

حال پس از شنیدن نظرات فعالا ن بخش خصوصی، به سراغ مجلسیانی می رویم که به نحوی با بخش تولید در کشور، در ارتباطند. در این خصوص رئیس کمیسیون ویژه طرح تحول اقتصادی مجلس با اشاره به این که مهمترین مشکل درصنعت، کمبود منابع مالی برای پر کردن ظرفیت تولید است، در گفت وگو با مردم سالا ری اظهار داشت: صنایع برای تامین سرمایه در گردش با مشکلا تی روبه رو هستند و تسهیلا ت بانکی نیز به آنها نمی دهند.

غلا مرضا مصباحی مقدم گفت: اگر سرمایه در گردش صنایع تامین شود، هم ظرفیت تولید افزایش می یابد و هم اشتغال.

این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در ادامه در خصوص تاثیرات اجرای هدفمند کردن یارانه ها در تولید کشور اظهار داشت: باید دانست که با هدفمند کردن یارانه ها، اگر دقت های لا زم صورت نگیرد، هم در اشتغال، و هم در قیمت تمام شده و هم باقی ماندن د رعرصه رقابت، صنایع کشور با چالش های جدی روبه رو می شوند.

وی افزود: به همین دلا یل سهم تولید از هدفمند کردن یارانه ها، از ۱۵ درصد به ۳۰ درصد افزایش یافت.

مصباحی مقدم گفت: جراحی اقتصادی کشور باید به گونه ای عملیاتی شود که صنایع کشور، توان بقا در عرصه را داشته باشند.

وی در ادامه خطاب به تولید گران گفت: صنایع ما نیز باید فناوری خود را بهبود ببخشند تا هزینه های تمام شده را کم کنند.

رئیس کمیسیون ویژه طرح تحول اقتصادی در خصوص ورود کالا های چینی به کشور نیز تاکید کرد: برای رقابت با کالا های چینی در داخل کشور، باید چند سیاست اقتصادی را درنظر گرفت. اول آن که، تعرفه بازرگانی برای کالا هایی که مشابه داخلی دارند را افزایش دهیم. در کنار این موضوع باید جلوی واردات کالا های غیراستاندارد گرفته شود.

وی افزود: کالا های چینی نیز دارای درجات مختلف کیفیت هستند و ما مشاهده می کنیم که چین در بازار اروپا، با کالا های با کیفیت وارد می شود، لذا با اعمال استاندارد برای واردات، می توان به تولید کشور کمک کرد.

● چرخ صنعت کند می چرخد

حمیدرضا فولا دگر، عضوکمیسیون صنایع و معادن مجلس معتقد است، حرکت چرخ صنعت در کشور به کندی صورت می گیرد.

نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلا می به مردم سالا ری گفت: مهمترین مساله در صنعت کشور، فقدان استراتژی توسعه صنعتی است.

وی افزود: در حالی که اصل ۴۴ و بسیاری قوانین دیگر در راستای کمک به تولید است، اما به دلیل نبود یک استراتژی مشخص، این قوانین کمک حال صنعت نبوده است. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس خاطر نشان کرد: امروز تولید کشور، بیش از آن که دغدغه منابع انسانی و تجهیزات و ماشینآلا ت داشته باشد، از کمبود سرمایه درگردش، بالا بودن نرخ تورم و هزینه بالا ی قیمت تمام شده، رنج می برد.

وی واردات کالا های چینی را به ضرر تولید داخلی دانست و اظهار داشت: چین به دلا یل مختلف نظیر کارگر ارزان و حمایت فراوان دولت، می تواند کالا های ارزان قیمت تولید کند و این امر سبب می شود که تولیدگر ایرانی نتواند با کالا های وارداتی چینی که گاه از طریق قاچاق وارد کشور می شود، رقابت کند.

فولا دگر در خصوص تاثیر هدفمند کردن یارانه ها در صنعت کشور گفت: قطعا اجرای این قانون بر قیمت تمام شده کالا های تولیدی تاثیر می گذارد و به خصوص صنایع انرژی بر، بیشترین فشار را تحمل می کنند، که دولت باید سیاست حمایتی پیش بینی شده در قانون را به درستی اجرا کند.

● نیاز به افزایش بهره وری

یک عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلا می نیز در خصوص سیاست های حمایتی از بخش تولید با اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها در پاسخ به مردم سالا ری گفت: اگر چه برخی تولید گران نگرانی هایی در خصوص اجرای هدفمند کردن یارانه ها دارند، اما با توجه به اختصاص ۳۰ درصد از منابع هدفمند کردن یارانه ها به بخش تولید و همچنین ایجاد صندوق توسعه ملی، برای نگرانی های تولید، پیش بینی های لا زم صورت گرفته است.

محمدحسین فرهنگی در ادامه گفت: البته تمام اقدامات نباید توسط دولت صورت گیرد، بخش خصوصی نیز باید خود را با شرایط جدید تطابق بدهد.

وی افزود: افزایش بهره وری، اصلا ح نظام مدیریتی و به روز کردن فناوری تولید، از جمله اقداماتی است که صنایع کشور باید آن را پیگیری کنند.

سیدکاظم دلخوش عضو هیات رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس نیز، فقدان تسهیلا ت بانکی را مهم ترین دغدغه بخش تولید دانست و به مردم سالا ری گفت: به دلیل مشکلا ت مالی، بسیاری از طرح های تولید نیمه کاره، مانده است.

سخنگوی کمیسیون ویژه طرح تحول اقتصادی در ادامه به هدفمند کردن یارانه ها اشاره کرد و گفت: اگر دستگاه های اجرایی، به وظایف خود درست عمل کنند، مواردی که در قانون برای حمایت از تولید پس از اجرای هدفمند کردن یارانه ها، پیش بینی شده، سبب می شود تا تولید رونق بگیرد، چرا که تولیدگران نیز باید به رقابت و کاهش قیمت تمام شده بیندیشند.

قلب تپنده اقتصاد هر کشور، به تولید آن بستگی دارد. نگرانی های بخش صنعت و معدن، موضوعی نیست که بتوان از کنار آن به سادگی گذشت. اتخاذ یک استراتژی صنعتی که مورد وفاق همه گروه های مربوط با چرخه تولید در کشور است، یک امر اساسی است که برچرخش کند تولید در کشور اثر می گذارد.