پیش نویس جدید سازمان جهانی تجارت ”WTO“

پیش نویس جدید موافقتنامه کشاورزی سازمان جهانی تجارت در تلاش برای شکستن بن بست ایجاد شده در مذاکرات سیستم تجاری چندجانبه در جهت بحث و تبادل نظر در جلسه شورای عمومی سازمان جهانی منتشر شده است

تحلیل پیش‌رو از آن جهت دارای اهمیت است که ضمن اشاره به وجه تمایزات این پیش‌نویس با موافقتنامه کشاورزی دور اورگوئه، اثرات آن را بر عضویت ایران در این سازمان نیز مورد توجه قرار داده است.

خاطرنشان می‌شود، این مطلب توسط مؤسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی تهیه شده است که در ذیل می‌خوانیم:

پیش‌نویس جدید موافقتنامه کشاورزی سازمان جهانی تجارت در تلاش برای شکستن بن‌بست ایجاد شده در مذاکرات سیستم تجاری چندجانبه در جهت بحث و تبادل‌نظر در جلسه شورای عمومی سازمان جهانی منتشر شده است.

متن پیش‌نویس مشترکاً به‌وسیله رئیس شورای عمومی و مدیرکل سازمان جهانی تجارت و براساس نتایج گفتگوهای اخیر ۵ عضو کلیدی سازمان جهانی تجارت شامل آمریکا، اتحادثه اروپا، استرالیا، هند و برزیل با رئیس مذاکرات کشاورزی آماده شده است.

مبنای پیش‌نویس براساس تعهدات دور دوحه مبنی بر ایجاد یک سیستم تجاری منصفانه و بر پایه بازار از طریق برنامه‌های اصلاحات اساسی شامل تقویت قوانین و الزامات ویژه به‌منظور جلوگیری از محدودیت‌ها در تجارت و تصحیح انواع انحرافات در بازارهای کشاورزی جهان تهیه شده است.

این پیش‌نویس مانند موافقتنامه قبلی کشاورزی شامل سه محور اساسی حمایت‌های داخلی، رقابت صادراتی و دسترسی به بازار است و مانند قبل رفتار ویژه و متمایز با کشورهای در حال توسعه با توجه به نیازهای توسعه‌ای آنها و همچنین توجه به مسائل غیرتجاری به‌عنوان جزء لاینفک تعهدات دور دوحه مورد توجه قرار گرفته است.

● وجه تمایز پیش‌نویس جدید

۱. از نکات بارز پیش‌نویس مطرح شدن پنبه به‌عنوان یک مبحث جداگانه به درخواست برخی از کشورهای آفریقائی است. این نخستین بار است که در مذاکرات سازمان جهانی تجارت یک محصول به‌صورت جداگانه مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

۲. کشورهای در حال توسعه به‌صورت متحد و فعال‌تر از قبل ظاهر شده‌اند. به‌نظر می‌رسد این بار این کشورها علاوه بر پافشاری بر مواضع خود می‌دانند هر ماده از موافقتنامه چه نتایجی به بار خواهد آورد و مهمتر از همه می‌دانند چگونه آن را متناسب با منافع خود تغییر دهند.

۳. در پیش‌نویس جدید انتقادات وارد بر موافقتنامه کشاورزی مورد توجه قرار گرفته و سعی شده است با اصلاحات به‌عمل آمده از هرگونه سوءاستفاده جلوگیری به‌عمل آید.

۴. در این پیش‌نویس بر حذف کامل یارانه‌های صادراتی و کاهش اساسی و قابل توجه در تعرفه‌ها و حمایت‌های داخلی با روش دسته‌بندی تأکید شده است. در این روش برخلاف موافقتنامه کشاورزی دور اروگوئه که حمایت‌ها و تعرفه‌ها با درصد ثابتی کاهش می‌یافت، مقادیر بالاتر تعرفه‌ها و حمایت‌ها متحمل کاهش‌ها بیشتری خواهند شد تا نتایج بهتر و عادلانه‌تری به‌دست آید.

۵. از ویژگی‌های دیگر پیش‌نویس، کلی بودن آن است به‌طوری که جز ذکر روش‌های کلی، چارچوب‌های اساسی و سرفصل‌های مذاکرات از پرداختن به جزئیات خودداری شده است. همچنین تهیه متن تفصیلی به همراه اعداد و ارقام به مذاکرات آینده موکول شده است.

۶. در مجموع به‌نظر می‌آید این پیش‌نویس عادلانه‌تر و واقع‌بینانه‌تر از موارد قبل بوده و امیدها را به ایجاد یک سیستم عادلانه تجاری در بخش کشاورزی و به تبع آن رفع موانع مذاکراتی در سایر بخش‌ها، افزایش داده است.

● حمایت داخلی

پیش‌نویس بر کاهش در یارانه‌های اخلال‌آور تجاری با روشی که یارانه‌های بالاتر در معرض کاهش بیشتر قرار گیرند، تأکید کرده است. رفتار ویژه و متمایز با کشورهای در حال توسعه شامل دوره‌های طولانی‌تر اجراء و ضرایب کاهشی کمتر برای همه انواع حمایت‌های اخلال‌آور تجاری خواهد بود. همچنین این کشورها مجاز خواهند بود همچنان از امکانات ماده ۲-۶ موافقتنامه کشاورزی مبنی بر پرداخت یارانه‌های سرمایه‌گذاری، نهاده‌ای و جایگزین کشت موادمخدر، استفاده کنند. تعیین اعداد جزئیات به مذاکرات بعدی موکول شده است.

گروه ۲۰ (G۲۰) تقاضا کرده است اعضاء در حال توسعه از هرگونه الزامی در کاهش میزان حمایت‌های آستانه‌ای (De minimis) و محدودیت در حمایت‌های محصولی معاف شوند.

طبق پیش‌نویس، جمع کل حمایت‌های اخلال‌آور تجاری از راه مجموع نرخ کلی حمایت (AMS)، معافیت‌های آستانه‌ای تعیین شده و میزان پرداخت‌های جعبه آبی به‌دست می‌آید که باید طبق یک روش دسته‌بندی کاهش یابد. گروه ۲۰ تأکید کرده است به‌جای معافیت‌های آستانه‌ای تعیین شده، سطح کاربردی آن مورد محاسبه قرار گیرد.

در موافقتنامه کشاورزی کاهش تنها در مورد AMS صورت می‌گرفت، ولی اکنون تمامی حمایت‌های اخلال‌آور تجاری مدنظر هستند. طبق این موافقتنامه، کشورهای در حال توسعه موظف بودند میزان این‌گونه حمایت‌ها را در صورتی‌که بالاتر از حد آستانه‌ای ۱۰ درصد (De minimis) باشد طی ۱۰ سال ۳/۱۳ درصد کاهش داده و کشورهای توسعه‌یافته ۲۰ درصد کاهش را طی ۶ سال در صورتی‌که میزان این حمایت‌ها بالاتر از ۵% باشد، متحمل شوند.

کاربرد روش دسته‌بندی موجب خواهد شد حمایت‌های بالاتر بیشتر کاهش یافته و نتایج قابل قبول‌تری به‌دست آید. درصد ثابت کاهش در موافقتنامه کشاورزی، کشورهای توسعه‌یافته را قادر می‌ساخت همچنان به حمایت در سطوح بالا از بخش کشاورزی خود ادامه دهند.

برای جلوگیری از هرگونه تقلب اعضاء که گاهی حمایت‌های داخلی را به‌جای کاهش، به گروه‌های دیگر حمایتی انتقال می‌دادند، AMS محصولی در سطوح متوسط مربوط به یک دوره زمانی محدود خواهد شد، زیرا در موافقتنامه کشاورزی اعضاء ملزم به کاهش AMS کل بودند و این امکان برای برخی از اعضاء وجود داشت که بدون نقض تعهدات از طریق کاهش بیشتر در AMS غیرمحصولی و عدم کاهش AMS محصولی، از محصولات خاصی حمایت مؤثر به‌عمل آورند. معافیت‌های آستانه‌ای که شامل سقف مجاز پرداخت یارانه‌ای اخلال‌آور تجاری است، با درصدی که بعداً تعیین خواهد شد، کاهش می‌یابد. این میزان اکنون ۱۰ درصد برای کشورهای در حال توسعه و ۵ درصد برای کشورهای توسعه‌یافته است.

پیش‌نویس، ضوابط جدیدی را در یارانه‌های جعبه آبی پیشنهاد می‌کند. جعبه آبی شامل پرداخت‌های مستقیم نامرتبط با تولید کشاورزی است که برای انجام اصلاحات در بخش کشاورزی لازم دانسته شده است و طی دوره گذشته کشورهای توسعه‌یافته از آن برای حمایت از بخش کشاورزی خود بهره فراوانی برده‌اند.

---