محیط زیست و حفظ صلح

رابطه میان تعارض و منابع طبیعی توجه جریانات فزاینده سیاسی و بشردوستانه را به خود جلب کرده است.
شواهد عینی نشان می دهند رقابت بر سر منابع طبیعی همچون ماهی، آب، درختان و حیات‌وحش، …

رابطه میان تعارض و منابع طبیعی توجه جریانات فزاینده سیاسی و بشردوستانه را به خود جلب کرده است.

شواهد عینی نشان می دهند رقابت بر سر منابع طبیعی همچون ماهی، آب، درختان و حیات‌وحش، تعارضات خشن متأثر از حمایت ناعادلانه و ناکارآمد در بسیاری از عرصه‌ها را در پی داشته است. این تعارضات ممکن است مبین تشدید خشونت و درگیری در دهه‌های آتی، به ویژه در مناطقی که در آنجا کمبود آب، جنگل و زمینهای حاصلخیز واضح‌تر به نظر می‌رسد، باشد. عواقب اجتماعی این موضوع مانند: مهاجرت انبوه، بی‌ثباتی سیاسی و گسیختگی اقتصادی می‌تواند به وقوع یک درگیری قومی، جنگ داخلی و دیگر اشکال تعارض اجتماعی منجر شود.

منابع غنی جنگل‌های استوایی،‌ اغلب کانون درگیری به شمار می‌روند. مدیریت ضعیف و تقسیم نشدن منافع به صورت منصفانه، از جمله عواملی هستند که به تغییر دسترسی و نظارت برمنابع طرف‌های درگیر منجر می‌شود، جوامع آسیب‌پذیر وابسته به جنگل بیشترین آسیب را از این موضوع متحمل می شوند.

پیامد این تعارض جنگ مسلحانه و درگیری مستقیم خواهد بود.

تغییرات آب و هوا می‌تواند تعارض بر سر منابع را تشدید کند. تغییر در الگوهای بارندگی به همان نحو که در گذشته زمین را بیشتر مناسب مرتع‌داری و چرا می‌کرد، در حال حاضر برای کشاورزی مناسب می‌نماید و در نتیجه میان کشاورزان و گله‌داران برسر منابع اندک زمین تعارض ایجاد می‌کند.

این قبیل تعارضات در مناطقی که کشاورزان و گله‌داران روابط متقابل درازمدتی را داشته‌اند، همانند روابط متقابل ایشان در منطقه ساحل در مرکز آفریقا، سودان و مناطق نیمه خشک آسیا، بسیار محتمل‌تر خواهد بود.

پیوند میان امنیت ملی و محیط زیست توجهات فزاینده سیاسی را به خود جلب کرده و تمرکز و دقت‌نظر بیشتری را در تعارضات و مشکلات اخیر اجتماعی از قبیل جابجایی و بی‌خانمانی مردم، ایجاد کرده است. فشار بی‌وقفه برسازمان ملل و ادعاهای بیش از حد نسبت به آسایش بشردوستانه و حفظ صلح، از دغدغه‌های روبه رشد جوامع غنی‌تر است.

به تجربه ثابت شده است، ‌نه تنها پناهندگان ساکن در اردوگاه‌ها درد و رنج زیادی را متحمل می‌شوند بلکه در عین حال وجود این اردوگاه‌ها فشار مضاعفی را از طریق تقاضا برای غذا، مصالح ساختمانی و هیزم برای پخت و پز و سوخت و نیز درمان‌های طبیعی برای امراض به محیط اطراف خود وارد می‌کنند. به عنوان مثال بهره‌برداری از وسایل گرمازا با سوخت مناسب می‌تواند به کاهش مدت زمانی که ساکنان اردوگاه برای جمع‌آوری چوب برای سوخت صرف می‌کنند کمک کرده و همچنین خطر حمله به آنها در زمانی که خارج از اردوگاه قرار دارند را کاهش دهد.

همچنین مدیریت مناسب منابع طبیعی می‌تواند به کاهش آسیب پذیری ناشی از تعارضات بعضی جوامع کمک کند، برای مثال ذخیره‌سازی منابع و استفاده از آنها در مواقع بحران و سختی. سرمایه‌گذاری برای بیان کمبودها و کاستی‌های زیست محیطی می‌تواند به عنوان سرمایه‌گذاری امروز برای جلوگیری از بحران‌های بشردوستانه آتی تلقی شود. هنگامی که رقابت برای زمین منبع تعارض به شمار می‌رود (مثل سومالی و کنیا) اجرای طرح‌های توسعه در خصوص افزایش حاصلخیزی و ازدیاد تولید زمین، ممکن است از بروز درگیری جلوگیری کند.

اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) منافع بلندمدتی در حوزه‌های محیط زیست و امنیت دارد، چرا که این ارگان همکاری نزدیکی با اتحادیه‌هایی که به شکل متمرکز در خصوص تنوع زیستی یا حفاظت و کاهش فقر فعال هستند، داشته است.

توجه چشمگیری به این موضوع از طریق اقدامات اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN)‌ در منطقه ساحل شده است.

اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) با سازمان‌هایی همانند صلیب سرخ، سازمان‌های توسعه مثل انجمن حمایت و رفاه همگانی (CARE) و سازمان‌های بشردوستانه از قبیل دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) برای افزایش سطح آگاهی در خصوص تفهیم اهمیت مدیریت خطیر زیست محیطی در کاهش تعارضات، همکاری می‌کند.

اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN)‌ در سطح اجرای طرح در شرق آفریقا با برنامه کمک‌های ایرلند برای توسعه برنامه‌های مدیریت زیست محیطی جوامع محلی، برای ظرفیت‌سازی محلی در مدیریت منابع طبیعی همکاری می‌کند.

تمرکز برهمکاری با دفتر کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) در مناطق مهاجرپذیر، مستلزم همکاری پناهندگان و جوامع محلی برای بهبود معیشت از طریق مدیریت منابع پایدار و اعاده زمین است. تجربه‌ای که پناهندگان از این طریق به دست می‌آورند و در هنگام بازگشت به خانه، از آن برای مدیریت بهتر استفاده می‌کنند.

مترجم: شعبان بلوریان ـ کارشناس علوم سیاسی

منبع: مجله حفاظت جهانی (ژانویه ۲۰۰۸)