قدرت های فرامنطقه ای پ ک ک را تجهیز می کنند

حزب کارگران کردستان پ ک ک در دهه ۷۰ در جنوب شرقی ترکیه و توسط عبدالله اوجالا ن ظهور کرد این حزب, چپگرا و مسلح است خواست اصلی این حزب ایجاد کردستان بزرگ است

حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در دهه ۷۰ در جنوب شرقی ترکیه و توسط عبدالله اوجالا ن ظهور کرد. این حزب، چپگرا و مسلح است. خواست اصلی این حزب ایجاد کردستان بزرگ است.

عبدالله اوجالا ن بنیانگذار و رهبر پ.ک.ک (معروف به آپو)، در سال ۱۹۷۸ به همراه تعدادی از کردهای مبارز که با دولت ترکیه از در مخالفت درآمده بودند، در روستای «فیس» شهرستان لیجه در استان دیاربکر، پایه های این حزب را بنا گذاشتند. با تاسیس و قوام یافتن این حزب عملیات مسلحانه آنان از همان ابتدا علیه زمین داران بزرگ آغاز شد. دولت وقت را بولنت اجویت رهبری می کرد و او در این زمان درگیر مسئله قبرس بود. بدین جهت در کردستان آشوب زده، حکومت نظامی اعلا م می کند. اقدام او اما نتیجه مطلوبی در برنداشت و ترکیه در بحرانی که در آن به سر می برد، بیشتر فرو رفت.

در چنین اوضاعی ژنرال های ترکیه با حمایت آمریکا دست به کودتا می زنند. با این اقدام فعالیت احزاب و دیگر گروه های سیاسی ممنوع می شود، در این وضعیت عبدالله اوجالا ن رهبر پ.ک.ک به سوریه می گریزد و با ایجاد اردوگاه هایی برای آموزش نظامی اعضای پ.ک.ک اقدام می کند.

در ۱۹۸۴ و در پی حمله مسلحانه نیروهای پ.ک.ک طی یک عملیات نظامی که منجر به تصرف ۲ پاسگاه مرزی ترکیه می شود، جنگ مسلحانه بین دولت ترکیه و پ.ک.ک آغاز می گردد.

اوجالا ن پس از فرار از ترکیه در سال ۱۹۹۹ در کشور کنیا دستگیر و برای محاکمه به ترکیه بازگردانده می شود و تاکنون در زندانی در ترکیه به سر می برد. در چنین شرایطی بود که اوجالا ن ناچار است به تغییر استراتژی خود زد.او تنها به خود مختاری کردستان در چارچوب کشور ترکیه رضایت داد. در حالی که بر همگان پرواضح بود که این تصمیم قبلی نه اوجالا ن و نه فعالا ن پ.ک.ک است. به گونه ای که می توان گفت بسیاری از عملیات پ.ک.ک به دستور اوجالا ن که توسط وکلا ی او به همرزمان وی در پ.ک.ک می رسد صورت می گیرد. چندی پیش نیز پ.ک.ک با تهیه وسایل انفجاری و سلا ح های پیشرفته جنگی که از عراق تامین می شود، تهاجم ناگهانی خود علیه نیروهای امنیتی ترکیه و غیرنظامیان آن را آغاز کرده بود که با واکنش شدید ترکیه روبه رو شد که اهمیت مسئله به حدی بود که به مجامع بین المللی نیز کشیده شد. به گونه ای که منطقه را در بحران تازه ای فرو برده است، که تدبیر و درایت کشورهای منطقه را می طلبد.

در این راستا با دکتر ابراهیم متقی استاد علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و استاد دانشگاه باقرالعلوم قم گفت وگو کردیم.

دکتر متقی در خصوص علت شکل گیری بحران موجود بین پ. ک. ک و دولت ترکیه می گوید: اختلافات دولت ترکیه و کردهای آن کشور طی سال های بعد از ظهور ترکیه جدید همواره وجود داشته است. در دوران هایی که ترکیه از قدرت نظامی و استراتژیکی تعیین کننده ای برخوردار است، زمینه برای تحرک نیروهای فراملی، به ویژه کردها و همچنین معترضین ارمنی بسیار محدود است. اما در شرایطی که ترکیه با محدودیت های بین المللی یا مخالفت های درون ساختاری و منطقه ای روبه رو می شود، در آن شرایط است که نیروهای اجتماعی ترکیه می توانند برای ساختار سیاسی آن کشور چالشگر باشند. تا به این زمان شواهد نشانگر آن است که همواره اسرائیل و آمریکا مطلوبیت های ترکیه را بر مصالح کردها ترجیح داده اند. در بسیاری از مواقع نیز حکومت های نظامی ترکیه مبادرت به سرکوب کردها کرده اند. در حالی که آمریکا هیچ گونه اقدامی در این مورد انجام نداده است. در شرایط موجود نوع دولت و ساختار قدرت در ترکیه منجر به شکل گیری شرایطی شده است که بازی دوگانه اسرائیل و همچنین آمریکا را به وجود آورده است.

وی افزود: فضای بین المللی به گونه ای است که می خواهد قابلیت دولت اسلام گرا در ترکیه کاهش پیدا کند. کاهش قابلیت دولت اسلام گرا زمینه را برای ایفای نقش نظامیان در ترکیه به وجود خواهد آورد. آمریکایی ها ترجیح می دهند که نظامیان سکولار محوریت اصلی قدرت را در ترکیه در دست داشته باشند، به جای اینکه سیاستمداران اسلام گرا چنین نقشی را داشته باشند.

دکتر متقی در مورد اینکه پ.ک.ک از کجا حمایت و پشتیبانی می شود، می گوید: حمایت از پ. ک. ک ممکن است ماهیت منطقه ای و همچنین بین المللی داشته باشد. کشورهای اروپایی را نیز باید در زمره بازیگرانی دانست که طی سال های گذشته از گروه های کرد حمایت به عمل آورده اند. از سوی دیگر پ. ک. ک بعد از ایجاد دولت فدرال یا نیمه فدرال کرد در عراق از مطلوبیت های هویتی، استراتژیکی واقتصادی برخوردار می باشند، طبیعی خواهد بود که بخشی از این حمایت ها رابرای هم کیشان خود در ترکیه اختصاص دهند.

وی در خصوص نقش بازیگران بین المللی در بحران موجود معتقد است: طبعا اسرائیل، آمریکا و اروپا حمایت های موثر اقتصادی و همچنین تبلیغاتی را از پ. ک. ک به انجام رسانده اند اما طبیعی است که اگر دولت ترکیه از اراده لازم برای واکنش نظامی برخوردار باشد در چنین شرایطی تحرک کشورهای یاد شده کاهش پیدا می کند و می تواند ترکیه در فضای خارج از حمایت سه مجموعه یاد شده، سیاست های امنیتی خود را در مناطق کردنشین اعمال کند.

دکتر متقی در خصوص اقدام اتحادیه اروپا در هشدار به ترکیه در خصوص عملیات نظامی علیه کردها در مقایسه با موضع گیری آمریکا می گوید: به طور کلی می توان گفت که اتحادیه اروپا همواره مخالف سیاست های نظامی گری ترکیه در مقابل کردها بوده است. در حالی که آمریکا در شرایط موجود نگاه دو گانه ای رادر مقابل بحران پ. ک.ک و درخواست های ترکیه برای روشن کردن مواضع خود مطرح کرده است. نگاه آمریکا را می توان نشات گرفته از جلوگیری از گسترش بحران به کردستان عراق نیز دانست که در حقیقت می توان گفت تنها منطقه امن در عراق بعد از اشغال توسط نیروهای آمریکایی است.

دکتر متقی در مورد این که در شرایط موجود، بحران پ.ک.ک به کجا کشیده می شود، اظهار داشت: در شرایط موجود فضا به گونه ای است که آمریکائیها ناچارند تاحمایت های خود را از پ.ک.ک کاهش دهند و به نوعی به راه میانه نائل شوند که این راه میانه می تواند از یک طرف به منزله از بین بردن اراده دولت ترکیه برای سرکوب کردها محسوب شود و همین مساله زیرساخت های دولت ترکیه را برای اعتراض و واکنش نظامیان در آینده فراهم می کند.

▪ اما آینده پ.ک.ک چگونه است؟

وی در خصوص این مسئله معتقد است: پ.ک.ک جایگاه هویتی خود را در آینده خواهد داشت و نقش چالشی خود را در برابر ترکیه ایفا خواهد کرد، به حمایتهای بیشتری از آمریکا، اروپا و همچنین کردهای عراق نائل خواهد شد و در کوتاه مدت حتی قادر به دستیابی به موقعیت موثر و تعیین کننده نیز خواهد شد.

▪ اقدام دولت فدرال کردستان عراق در بستن دفاتر حزب پ.ک.ک را چگونه می توان ارزیابی کرد؟

دکتر متقی می گوید: این به معنای اقدام مخالف تلقی نمی شود بلکه می توان آن را اقدام باز دارنده در برابر تهاجم ترکیه به کردستان محسوب کرد. حتی می توان چنین گفت که در آینده کردهای عراق حمایت های مخفیانه خود را از هم کیشان کرد خود به انجام خواهند رساند.

سخن دکتر متقی معتقد است که اگر پ.ک.ک از فاز نظامی خارج شود احتمال ایجاد یک تعادل منطقه ای در روابط پ.ک.ک با دولت ترکیه و همچنین بازیگرانی چون آمریکا وجود خواهد داشت. این در حالی است که از سویی نقش قدرتهای فرامنطقه ای را در تجهیز تسلیحاتی پ.ک.ک نمی توان انکار کرد چرا که آنها از موضوع کردها همیشه به عنوان اهرم فشاری در مورد ترکیه استفاده کرده و در حقیقت از آن به عنوان یک نقش کنترلی بر ترکیه سود جسته اند.

نویسنده : لا له سنگتراش