صاحب مواهب كمیاب

یكی از خصایص و ویژگی های ایشان این بود كه نسبت به تشیع و گسترش آن علاقه فراوانی داشت تا بتواند با بیان مفاهیم تشیع در دل جوانان و كسانی كه دور از تشیع هستند, نفوذ كند

● به مناسبت چهلمین روز درگذشت استاد علی دوانی

بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین وصلی الله علی سیدنا محمد (ص) و علی آله الطیبین الطاهرین المعصومین لاسیما بقیهٔ ا... المنتظر ارواحنا فداه و لاحول و لاقوهٔ الا بالله العلیالعظیم.

همانطور كه اطلاع پیدا كردید جناب مستطاب حجت الاسلام والمسلمین آقای دوانی كه از دوستان سابق ما در مجله مكتب اسلام بود، دار فانی را وداع گفت.

ایشان تمام مطالب تاریخی مكتب اسلام را می نوشت. مردی بود محقق در تاریخ، و از مزایای او پشتكار بسیار شدیدش بود. مرتب مشغول نوشتن بود و تاریخچه انقلاب اسلامی را در ۱۰ جلد نوشت و خیلی از این قبیل كتاب ها و همچنین شرح حال علمای شیعه از صدر تا به امروز را سابقاً در مكتب اسلام می نوشت و بعد تكمیل كرد. مردی بود بسیار پشتكاردار و خدوم نسبت به عالم اسلام از طریق تحقیق در تاریخ اسلام.حضرت آیت الله العظمی مكارم شیرازی ، درس خارج فقه، مورخ ۲۰ ذیحجه ۱۴۲۷ برابر با ۲۰ دی ۱۳۸۵.

آنچه در زیر می آید یكی از سخنان حضرت آیت الله العظمی مكارم شیرازی درباره مرحوم حجت الاسلام والمسلمین دوانی است كه دفتر ایشان برای روزنامه ایران ارسال نموده اند و دیگری گفتار كوتاهی از آیت الله سبحانی است كه به درخواست روزنامه ایران درباره این محقق و نویسنده پر تلاش و دلسوز بیان داشته اند .

بسم الله الرحمن الرحیم

«یرفع الله الذین آمنوا منكم و الذین اوتوالعلم درجات»

برای من افتخار است كه بتوانم برخی از خدمات مرحوم حجت الاسلام والمسلمین آقای دوانی، آن عالم بزرگوار، را بیان كنم. هرچند در این وقت مختصر تنها به گوشه ای از خدمات ایشان اشاره می كنم. البته در همین شماره مجله «مكتب اسلام» مقاله ای نسبتاً جامع راجع به ایشان تهیه كرده ایم كه ان شاءالله چاپ و منتشر می شود.

در درجه اول، ایشان مواهبی داشتند كه دیگران كمتر دارند و یا لااقل افرادی كه این موهبت را دارند كم اند. غالباً افرادی هستند كه دارای بیانند، اما در قلم فوق العاده نیستند. گروهی هم هستند كه اصحاب قلم اند، اما در بیان فوق العادگی ندارند. خالق متعال به ایشان هر دو قوه و موهبت را داده بود، هم در بیان و هم در قلم قوی و نیرومند بود. وقتی منبر می رفت و یا سخنرانی می كرد، سخنرانی مؤثر، جمله بندی های مرتب و دارای محتوای مفید بود و هرگاه هم كه تصمیم به نوشتن می گرفت بهترین عبارات را استخدام می كرد و روشن و واضح می نوشت. در واقع، هم «علمهٔ البیان» بود و هم «ن و القلم و ما یسطرون».

نكته دیگر این كه ایشان در نوشته های خود، همیشه خلأیی را در نظر می گرفت و آن خلأ را پر می كرد. این مسأله در نویسندگی فنی مهم است. مثلاً هنگامی كه مجله مكتب اسلام تأسیس شد و ایشان هم یكی از مؤسسان این مجله بودند آنچه خلأ احساس می شد این بود كه نسل جوان آن روز با علما و دانشمندان شیعه در طول قرون، آشنا نبودند و اگر هم آشنا بودند آشنای لفظی بودند. ایشان این مطلب را برعهده گرفتند كه علما و دانشمندان شیعه را به نسل جوان معرفی كنند، آن هم نه فقط به صورت نقلی، بلكه به وجه تحلیلی و تحقیقی . لذا نوشته های ایشان در مجله مكتب اسلام درباره «مفاخر اسلام» بسیار پرمطلب، تحلیلی، مفید و سودمند بود.

ایشان همچنین احساس كردند كه نوشتن داستان، آن هم داستان های واقعی، اثرش بیشتر از داستان خیالی است. چون در داستان خیالی، خواننده می گوید این داستان را فكر نویسنده ساخته، اما اگر داستان واقعی باشد اثرش بیشتر است. از این رو شروع به نوشتن «داستان ماه» كردند. نوشته ایشان سبب شد مرحوم شهید مطهری هم «داستان راستان» را نوشتند ولی سبقت با مرحوم آقای دوانی بود.

هنگامی كه درباره زندگانی محقق بهبهانی (وحید بهبهانی) نوشتند، آنچنان محققانه و جامع الاطراف و مستند بود كه مرحوم آیت الله بروجردی به یكی از اطرافیانشان فرمودند: در این كتاب مطالبی هست كه من از آن اطلاعی نداشتم و از این كتاب بهره گرفتم. به هرحال، هدفمند بودن نویسنده خیلی مهم است، این كه خلأیی را احساس كند و با نوشتار خودش آن را پركند.

یكی دیگر از خصایص و ویژگی های ایشان این بود كه نسبت به تشیع و گسترش آن علاقه فراوانی داشت تا بتواند با بیان مفاهیم تشیع در دل جوانان و كسانی كه دور از تشیع هستند، نفوذ كند. لذا اگر ملاحظه كنید یكی از آثار نخستینش، ترجمه جلد سیزده بحارالانوار (مهدی موعود) درباره حضرت ولی عصر سلام الله علیه است و سپس كتاب هایی درباره تشیع و مبانی آن نوشتند. این هم خود، یكی دیگر از ابعاد وجودی ایشان را تشكیل می داد.

از نظر ابعاد خلقی و اخلاقی، انسانی بسیار رئوف و مهربان بود. در دل نسبت به احدی عقده ای نداشت. نسبت به همه محبت و علاقه داشت، حتی اگر كسانی درباره ایشان بی لطفی كرده بودند، در آخر از آنها هم می گذشت، سینه وسیعی داشت.

ایشان در انقلاب اسلامی هم سهم عظیمی دارند. بهترین كسی كه تاریخ انقلاب را نوشته است اوست. خیلی ها تاریخ انقلاب را نوشته اند، ولی در نوشتن تاریخ، گاهی عقاید خود و حب و بغض شخصی را مدخلیت داده اند. ایشان آنچه را نوشته اند، واقع و نفس الواقع است. نوشتن تاریخ انقلاب توسط ایشان از تألیف كتاب «نهضت دو ماهه روحانیون ایران» شروع شد و نخستین كسی كه در این باره قلم زد ایشان بود، اما به صورت مختصر. بعد ها هم آن را در چند جلد منتشر كردند و من برخی از آنها را مطالعه كرده ام. با توجه به این كه من در متن آن وقایع بوده ام، انصافاً نفس واقع را بیان كرده اند و حق همه را ادا كرده اند. در مسائل انقلابی باید زحمات افراد را گفت و اگر هم نویسنده مطلبی دارد، ارتباطی به تاریخ انقلاب ندارد. امانت در نقل تاریخ، یكی دیگر از ویژگی های آن مرحوم است.

ایشان همچنین آثار شعری هم دارند. كم گفته اند اما ملیح و زیبا سروده اند. گاهی اشعاری اجتماعی و اخلاقی همچون «حقوق زن» دارند كه بسیار زیباست. همچنین نوشته هایی در مجله مكتب اسلام دارند كه بدون نام ایشان چاپ شده است. در سال های نخستین تأسیس مجله، قاعده چنین بود كه دو مقاله بنویسیم. مقاله ای به قلم و نام، و مقاله ای بدون نام. می توان از سبك و سیاق قلم و موضوعات ایشان، آنها را شناسایی و استخراج كرد.

امیدوارم ان شاءالله دوستان عزیز ایشان با نشر آثار او به نحو احسن بتوانند ابعاد علمی و فكری او را ثبت و در جامعه منتشر كنند. ان شاءالله خداوند منان درجاتشان را عالی تر بفرمایند. وسلام الله علیه یوم ولد و یوم مات و یوم یبعث حیاً.