شیوه جدید زاهد نمایی

هنگامی که سخن از زهد ریایی است، اغلب نشانه‌هایی چون تظاهر به دیانت و تشرع برای دستیابی به مقبولیت نزد عوام، به ذهن متبادر می‌شود.

هنگامی که سخن از زهد ریایی است، اغلب نشانه‌هایی چون تظاهر به دیانت و تشرع برای دستیابی به مقبولیت نزد عوام، به ذهن متبادر می‌شود.

در روزگار ما گونه ای از زهد ریایی، رایج است که اگرچه در اهداف، با همان شیوه های سنتی تظاهر به زهد مشترک است، اما در نشانه ها تفاوت دارد.

این بازی جدید زاهد نمایی، برای جلب نظر مخاطبان مورد نظرش از نشانه های محبوب آنها بهره می برد، مهم ترین نشانه این زهد دروغین، تظاهر به مبارزه با حاکمیت و پرهیز از همکاری با آن است که دو نوع دستاورد دارد؛ یکی محبوبیت در میان کسانی که گرایش های روشنفکری دارند، ولی از آن شگفت تر محبوبیت این متظاهران به مبارزه با حکومت، در میان دستگاه های حکومتی و صاحبان مناصب است، زیرا مدیران مرعوب رسانه ها گمان می کنند که با جلب همکاری ایشان، تهدیدها را به فرصت بدل کرده اند.

بخش دیگری از این زهد دروغین آنجاست که اغلب کسانی که داعیه مبارزه و مخالفت دارند، هرگز درباره منابع درآمد خویش حرفی نمی زنند، بویژه هنگامی که برای همکاری با نهادهای حکومتی، دستمزدهای نامتعارف می گیرند، این بازی شگفت البته دامنه گسترده ای دارد؛ به نحوی که در حوزه های مربوط به فرهنگ و هنر، گویی کسی برای دستمزد اصلا کار نمی کند.

بیشتر کسانی که در حوزه های فرهنگی و هنری کار می کنند، هرگز درباره پول حرفی نمی زنند، انگار کار کردن برای پول در شأن اهل هنر نیست؛ گروهی مدعی اند که برای ادای تکلیف کار می کنند، گروهی هم مدعی مبارزه برای آزادی اند.

در حالی که در تمام دنیا، کار حرفه ای در حوزه فرهنگ و هنر امری متداول است و بسیارند هنرمندان بزرگ که برای کارشان، نرخ مشخص دارند، حتی گاهی برای مصاحبه و سخنرانی نیز دستمزد معینی دارند و آن را در برنامه کاری خود اعلام می کنند.

بخش مضحکی از آن بازی زهد دروغین، هنگامی است که به دلیلی میان بازیگران، فروشندگان و خریداران عشوه های مبارزه و مخالفت، اختلافی پدید می آید، در چنان هنگامه ای است که ارقام و مبالغ را اعلام می کنند و گرفتن دستمزد در قبال کار هنری که حق قانونی هنرمندان است، به عنوان نقطه ضعف و گناه بزرگ اهل هنر بیان می شود.

از این عجیب تر آن است که دریافت جایزه های هنری، در این بازی دروغین، گناهی نابخشودنی است، مدعیان مبارزه، برندگان جایزه های داخلی را انکار می کنند و مدعیان ادای تکلیف، برندگان جایزه های خارجی را مجرم می پندارند.

جنبه اندوهبار این شعبده زاهدانه، آن است که هنگام سخن گفتن از هنرمندان فقید، در زمره صفات پسندیده آنان، از جمله بر این نکته تاکید می شود که آن هنرمند بزرگ آنقدر مناعت طبع داشت که نسبت به مادیات بی اعتنا بود و بدون چشمداشت دنیوی کار می کرد.

ترجمه این جملات رؤیایی به زبان خودمانی، یعنی این که دستگاه های اداری و مراکز فرهنگی از حجب و فروتنی هنرمندان بزرگ که نه مدعی ادای تکلیفند و نه متظاهر به مخالفت، می توانند استفاده کنند و به رایگان یا به بهایی اندک، ازحاصل دانش و هنر و تجربه ایشان برای پیشبرد مقاصد خویش بهره مند شوند.

اسماعیل امینی