ساختن آینده ای که شما خواسته اید

در دنیای رقابتی امروز, با سرعت روزافزون تغییرات تکنولوژیکی , سیستم های علم و تکنولوژی به منظور رویارویی با تغییرات اقتصادی اجتماعی , از طریق سازگار کردن تکنولوژی های فعلی باید با ایجاد و استفاده از تکنولوژی های جدید, قادر به پاسخگویی و تغییر باشند

در دنیای رقابتی امروز، با سرعت روزافزون تغییرات تکنولوژیکی ، سیستم های علم و تکنولوژی به منظور رویارویی با تغییرات اقتصادی - اجتماعی ، از طریق سازگار کردن تکنولوژی های فعلی باید با ایجاد و استفاده از تکنولوژی های جدید، قادر به پاسخگویی و تغییر باشند.

در این میان ، فرصتی ساختار یافته برای نگاه به آینده و بررسی نقش علم و تکنولوژی در آینده ، در هر جامعه ای مغتنم شمرده می شود.

بحث آینده نگاری تکنولوژی ، پاسخی به نیازهای بخش مدیریتی کشور است که با هدف روزآمد کردن دانش مدیریت در کشور و سیاستگذاری با روش های استاندارد ساز و کار علمی تصمیم گیری و تدوین استراتژی های بلند مدت ملی و فراملی ، برنامه ریزی شده است.

برگزاری کارگاه آموزش آینده نگاری تکنولوژی در ۲۸آبانماه به همت سازمان صنایع نوین ، انگیزه ای است برای پرداخت بیشتر به این مهم.

آینده نگاری ، ابزاری است بالقوه برای برنامه ریزی های استراتژیک که سعی دارد با نگاهی بلند مدت به جامعه ، اقتصاد و تکنولوژی ، فرآیند علمی مناسبی را طراحی کند.

مهندس حلیمی ، مدیر گروه مطالعات توسعه تکنولوژی مرکز صنایع نوین درباره مبانی و مفاهیم آینده نگاری می گوید: آینده نگاری را می توان فرآیند برنامه ریزی برای آینده مطلوب دانست که با محاسبه الزامات و اقتضائات دنیای جدید، مسیر توسعه و پیشرفت جوامع را با بهره گیری فرآیندهای علمی سیاستگذاری هموار می کند.

تعریف آینده نگاری

یکی از تعاریف معتبر و جامع ، آینده نگاری را تلاشی سیستماتیک می داند، برای بررسی آینده درازمدت علم ، تکنولوژی ، اقتصاد، محیط و جامعه به منظور شناسایی تکنولوژی های عام نو ظهور و همچنین حوزه های زیربنایی تحقیقات استراتژیک که احتمالا بیشترین منافع اقتصادی و اجتماعی را خواهند داشت. تفاوت آینده نگاری با پیش بینی تکنولوژی در نگاهی است که به آینده وجود دارد. پیش بینی تکنولوژی ، فرض می کند آینده ای منحصر به فرد وجود دارد و برای پیش بینی این آینده محتوم ، باید پیش بینی با نهایت دقت انجام شود، اما در آینده نگاری ، نیازی به پیش بینی جزییات و زمان بندی رخدادهای ویژه وجود ندارد.

این کار برای مشخص کردن محدوده آینده های محتمل که از مجموعه فرضیات گوناگون درباره فرصت ها و روندهای ظاهر شونده ناشی می شود، صورت می گیرد و این که دقیقا کدام مورد محقق می شود، به انتخاب هایی بستگی دارد که در زمان حال صورت می گیرد. در حقیقت آینده نگاری ، شانس ساختن آینده را از طریق تصمیم گیری عاقلانه فراهم می کند.

آینده نگاری چه می کند؟

دکتر سیدحبیب الله طباطبائیان ، مدیر گروه مدیریت و تکنولوژی مرکز صنایع نوین توانایی های آینده نگاری را این گونه برمی شمرد: پوشش مرحله تفکر استراتژیک با تعیین حالتهای تکنولوژی و جامعه و احتمال وقوع آنها با توجه به قابلیت ها، بر عهده آینده نگاری است.

آینده نگاری با ایجاد توجه به آینده و ایجاد شبکه دست اندرکاران و ایجاد اجماع میان آنها زمینه تدوین استراتژی را فراهم می کند و با روشن کردن نقش اهرمهای در اختیار، زمینه ساز برنامه ریزی استراتژیک می شود. دکتر طباطبائیان ، آینده نگاری را به ۳ مرحله پیش آینده نگاری ، مرحله اصلی و پس آینده نگاری تقسیم می کند و می افزاید:

نتایج مورد انتظار عینی این تلاش نظام مند، تشخیص فناوری های کلیدی ، تشخیص فناوری های عام در حال پیدایش ، پیش بینی زمان ظهور و وقوع فناوری ها، تعیین جایگاه ملی ، شناسایی پتانسیل ها و نیازهای اقتصادی اجتماعی و تهدیدها و فرصتها، اولویت گذاری ، اطلاع رسانی و ایجاد همکاری میان بخش پژوهش و صنعت در کشور است.

اما ایجاد فضای نوآورانه در فعالیت های تجاری ، ایجاد یک فضای عقلایی بر فرآیند تصمیم گیری و آموزش های گسترده یافته نیز از نتایج پنهان یا غیرعینی آینده نگاری به شمار می آید.

اهداف آینده نگاری

یک ویژگی اساسی برای شروع آینده نگاری ، تعریف هدف است ؛ چرا که تعریف هدف ، ماهیت ارتباط با فرآیند تصمیم گیری را معین می کند. شش هدف احتمالی آینده نگاری عبارتند از:

تعیین جهت: خطوط راهنمای گسترده در زمینه سیاست علمی و توسعه مجموعه ای از گزینه ها.

هوش پیشگویی: شناسایی روندهای در حال ظهور که روی خط مشی های آینده تاثیر می گذارند.

ایجاد توافق: افزایش موافقت بیشتر روی اهداف یا نیازهای شناخته شده در میان دانشمندان ، شرکتهای سرمایه گذار و کاربران تحقیق.

حمایت: ارتقای تصمیمات و خط مشی های هماهنگ با ترجیحات ذینفعان در سیستم تحقیق و توسعه.

ارتباطات و آموزش: ارتقای ارتباطات خارجی با کاربران تحقیق و آموزش گسترده تر عامه مردم ، سیاستمداران و بروکرات ها.

تعیین اولویت ها: شاید مهمترین هدف آینده نگاری و عامل محرکه اجرای آینده نگاری ، تعیین اولویت ها به معنای انتخاب آگاهانه بین فعالیت ها و ترجیح دادن فعالیت مهمتر به کم اهمیت تر باشد.

انگیزه انجام این کار، معمولا کمبود وقت ، پول یا اعتبار است ؛ اما در حال حاضر، جوامع صنعتی و علمی تشخیص داده اند تصمیم های دشوار، حتما باید بر مبنای اولویت های تحقیق ملی گرفته شوند و برنامه ریزی استراتژیک و تعیین اولویت اجتناب ناپذیر است.

بنابراین ، آینده نگاری باید در چندین سطح و در شکل ایده آل به صورت منسجم انجام شود.

آینده روشن توسعه پایدار

جوان بودن بحث آینده نگاری در دنیا و عمر بسیار کوتاه مطالعاتی آن در ایران ، در کنار نقش پاسخگویانه آن به بخش مهمی از نیازهای مدیریتی صنعت ، مرکز صنایع نوین را بر آن داشته است تا به عنوان بانی توسعه صنایع نوین با برگزاری کارگاه آموزشی آینده نگاری تکنولوژی برای جمعی از مدیران و کارشناسان به روزآمد کردن دانش مدیریت در کشور بپردازد.

دبیر این کارگاه یکروزه گفت: این سمینار، مقدمه کارگاه بین المللی آینده نگاری است که در آینده نزدیک با همکاری مشترک این مرکز و سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO) به اجرا درخواهد آمد.

مریم جوان شهرکی ، یکی از مهمترین نتایج برگزاری چنین کارگاهی را تهیه نخستین بانک اطلاعاتی جامع یا شبکه مدیریتی ، کارشناسی و تخصصی بزرگ کشور دانست و افزود: آینده نگاری فرآیندی است در خدمت توسعه پایدار و این شبکه می تواند همان حلقه مفقوده پیوند صنعت و دانشگاه به شمار آید. به گفته دبیر این سمینار، مهندس حلیمی سخنران نخست این کارگاه آموزشی ، آینده نگاری را ابزاری بالقوه برای برنامه ریزی های استراتژیک دانست که سعی دارد با نگاهی بلندمدت به جامعه ، اقتصاد و تکنولوژی ، فرآیند علمی مناسبی را طراحی کند. پس از این دیدگاه می توان آینده نگاری را فرآیند برنامه ریزی برای آینده مطلوب تلقی کرد که با محاسبه الزامات و اقتضائات دنیای جدید، مسیر توسعه و پیشرفت جوامع را با بهره گیری فرآیندهای علمی سیاستگذاری ، هموار می کند. دکتر طباطبائیان ، در این کارگاه ، به ارائه تصویری از چگونگی اجرای طرح آینده نگاری در ایران پرداخت و حوزه علم و تکنولوژی را به عنوان نخستین حوزه ای که فرآیند آینده نگاری می تواند در آن انجام پذیرد، مطرح کرد. وی آینده نگاری را فرآیندی تجربی ، تدریجی و متوازن نامید که باید از طریق آموزش در سطوح مدیران و متخصصان کشور پایه ریزی شود.