چگونه تمیز باشیم اما وسواسی نباشیم؟

وقتی بچه‌ها کوچک و کم‌سن و سال هستند تمام هم‌و‌غم‌شان این است که عین دستورات والدین را اجرا کنند تا رضایت‌خاطر آنها جلب شود.
برای همین هر توصیه‌ای که به آنها می‌کنید باید این …

وقتی بچه‌ها کوچک و کم‌سن و سال هستند تمام هم‌و‌غم‌شان این است که عین دستورات والدین را اجرا کنند تا رضایت‌خاطر آنها جلب شود.

برای همین هر توصیه‌ای که به آنها می‌کنید باید این نکته را مدنظر قرار دهید که در آن هیچ نشانی از افراط و تفریط نباشد. بچه‌ها هم‌زمان با آموزش توالت رفتن در سنین پیش‌دبستانی نکاتی را مبنی بر رعایت اصول نظافت یاد می‌گیرند. گاهی اوقات تاکیدهای افراطی والدین در مورد رعایت نکات بهداشتی و یا رعایت اصول اخلاقی نه تنها مفید نیست بلکه موجب می‌شود بچه‌ها در مورد این مسایل دچار وسواس شوند. این حالت به خصوص در خانواده‌هایی که یک فرد مبتلا به وسواس وجود دارد مثلا مادر وسواس شستشو دارد یا پدر وسواس‌های فکری خاصی دارد باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. برای اینکه کسی به وسواس دچار شود کافی است سه عامل را هم‌زمان داشته باشد. اول از نظر ژنتیکی مثبت باشد. دوم اینکه در خصوصیات شخصیتی‌اش زمینه وسواس را داشته باشد و درنهایت به عنوان فاکتور سوم مستعدکننده ابتلا به وسواس در محیط خانوادگی یا اجتماعی‌اش در شرایطی پرورش یابد که او را به سوی وسواسی شدن سوق دهد. برخی از والدین با آموزش‌های نابه‌جا، نا‌خواسته باعث می‌شوند فرزندشان یک فرد وسواسی شود و در آینده از این مشکل رنج ببرد. منظورم از آموزش‌های نابه‌جا مواردی است که نکات آموزشی در موقع مناسب و در مکان مناسب ارایه نشود.

اگر می‌خواهید فرزند شما اصول اخلاقی و بهداشتی و به طور کلی زندگی کردن سالم را بیاموزد باید آموزش‌هایی که به او می‌دهید به موقع و به‌جا باشد. به عنوان نمونه بعد از دست‌شویی رفتن و یا قبل از ناهار خوردن و یا به محض اینکه از بازی و محیط بیرون وارد خانه می‌شود بهترین زمان برای یادآوری این نکته است که باید دست و صورت‌اش را بشوید و یا لباس‌های‌اش را در صورت آلوده بودن عوض کند. نکته بعدی اینکه بهتر است آموزش‌های‌تان به طور غیرمستقیم باشد نه مستقیم. استفاده از کتاب داستان‌ها یا وسایل کمک آموزشی مثل سی‌دی و فیلم‌هایی که در مورد شستشوی دست‌ها و اینکه چه‌طور میکروب‌ها با آب و صابون می‌میرند و یا مسواک زدن و... هم کارایی بهتری دارد و هم مانع از توصیه‌های افراطی شما و درنهایت وسواسی شدن بچه‌ها می‌شود.

راه‌حل بهتری هم هست و آن اینکه هنگام بازی آموزش‌های خود را به بچه‌ها بدهید. چه در مورد شستشو و نظافت و چه در مورد مسایل اخلاقی به وضوح می‌بینید که بچه‌ها این موارد را خوب یاد می‌گیرند و به ذهن می‌سپارند. «خب حالا به نظرت شنگول و منگول باید چه کار کنند؟ آفرین چون می‌خواهند بخوابند باید مسواک بزنند!» «حالا خرگوشه کجا می‌رود؟ معلومه چون کثیف شده باید حمام کند!» همان‌قدر که افراط می‌تواند به بچه‌ها ضرر بزند و از آنها بزرگسالانی وسواسی بسازد تفریط و اهمال‌کاری در مورد آموزش‌های این‌چنینی نیز می‌تواند از بچه‌های شما بزرگسالانی شلخته و نامرتب بسازد که همین امر آنها را منزوی می‌‌کند و از زندگی خود لذت نمی‌برند.

دکتر محمدرضا خدایی

روان‌پزشک