استرس با پوست چه می کند

رابطه بیماری های پوست و مو با بیماری های اعصاب و روان

متخصصان پوست همیشه با بیمارانی مواجه‌اند که به دنبال استرس‌های روحی دچار عود ضایعات پوستی شده‌اند؛ مثلا بیمار مبتلا به پمفیگوس (یک بیماری خودایمنی که موجب ایجاد تاول‌های پوستی می‌شود) که تحت درمان است، گاهی به دنبال یک استرس، دچار عود ضایعات می‌شود و ما مجبور به بستری کردن بیمار می‌شویم....

این داستان در مورد بیماری‌های پسوریازیس و لیکن‌پلان و اگزماها هم صادق است و اصولا سیستم ایمنی ارتباط بسیار تنگاتنگی با بیماری‌های پوستی دارد.

بسیاری از بیماری‌های پوستی به دلیل تاثیری که روی ظاهر بیمار می‌گذارند، حضور او را در اجتماع و حتی خانواده با اضطراب همراه می‌کنند و به صورت یک سیکل معیوب، موجب تشدید بیماری پوستی می‌شوند و درنهایت، به دلیل مزمن بودن اغلب بیماری‌های پوستی، فرد دچار افسردگی شود. به همین دلیل، در بیشتر بیماری‌های مزمن پوستی، انجام مشاوره روان‌پزشکی لازم و بسیار مفید خواهد بود.

● اگزمای عصبی

در اگزمای عصبی یا لیکن سیمپلکس مزمن که اغلب در خانم‌های بالغ رخ می‌دهد، بیمار در قسمتی از بدنش که در دسترس و قابل خاراندن است (معمولا قسمت خارجی ساق پا، مچ دست، مچ پا، پشت گردن، پوست سر، پلک فوقانی، چین پشت گوش،‌ اطراف مقعد و نواحی تناسلی)، احساس خارش شدید کرده و شروع به خاراندن ناحیه می‌کند. این خاراندن احساس خوشایندی برای بیمار فراهم می‌کند و در عین حال پوست در آن ناحیه، کلفت شده و خطوط پوستی روی آن واضح‌تر می‌شود و گاهی پوسته‌های ضخیمی روی ضایعه تشکیل می‌گردد. نهایتا سیکل معیوبی درست می‌شود که ضایعه خارش بیشتری پیدا کرده و بیمار هم با خاراندن احساس خوبی را تجربه می‌کند و تا این سیکل شکسته نشود مشکل قابل حل نخواهد بود.

استرس علت این بیماری نیست ولی قطعی‌ترین عامل تشدید و تداوم آن است. خراشاندن به کرات در حین خواب رخ می‌دهد و لذا پوشاندن ناحیه ممکن است در هنگام خواب لازم باشد. برای درمان این بیماری هم درمان پوستی لازم است؛ هم درمان روان‌پزشکی. مشاوره روان‌پزشکی برای کنترل بیماری می‌تواند بسیار مفید باشد.

استرس متهم می‌شودبه کرات دخترهای جوان که استرس کنکور را دارند به کلینیک‌های پوست مراجعه می‌کنند با مشکل ضایعه پوستی خارش‌دار پشت گردن که مدام هنگام درس خواندن در حال خاراندن پشت گردن خود بوده و با این کار استرس خود را به نوعی تخلیه می‌‌نمایند. بیماری دیگر پوستی مرتبط با مسایل روان‌پزشکی، آکنه اکسکوریه است. در این بیماری که باز هم بیشتر خانم‌های جوان را بیشتر مبتلا می‌کند،‌ بیمار با مشکل جوش‌های صورت مراجعه می‌کند اما در معاینه فقط کندگی ضایعات قابل مشاهده‌اند. درواقع بیماران به واسطه مشکلات اضطرابی و استرس‌ها، جوش‌های صورت خود را تخلیه می‌کنند و با این کار به نوعی خود را تخلیه روانی کرده و می‌خواهند پوست‌شان را از شر جوش‌ها خلاص کنند ولی متاسفانه با این کار موجبات پیدایش جوشگاه و لک شدن پوست خود را فراهم می‌آورند. در این بیماران نیز بایدداروهای خوراکی ضدآکنه تجویز کرده و در کنار آن مشاوره روان‌پزشکی برای کنترل این عادت بسیار مفید و لازم است.

گاهی بیماران به دنبال استرس دچار کهیر می‌شوند و لذا کهیر استرسی را نیز باید جزو بیماری‌های پوستی مرتبط با استرس در نظر گرفت. این افراد به دنبال استرس‌های روحی و رها شدن هورمون آدرنالین در خون دچار خارش بدن و بروز ضایعات کهیری می‌شوند و لذا جهت پیشگیری از بروز چنین ضایعاتی علاوه بر داروهای ضدکهیر مثل آنتی‌هیستامین‌ها، توجه به پرهیز از استرس‌های روحی نیز مفید خواهد بود.

● ریزش موی منطقه‌ای

در بیماری ریزش موی منطقه‌ای فرد به طور یک‌باره و ناگهانی متوجه می‌شود که قسمتی از موی سر یا صورت‌اش (در آقایان) را از دست داده است. در بسیاری از مواقع این آگاهی را فرد آرایشگر به بیمار می‌دهد. اغلب ناحیه دچار ریزش مو وسیع نیست و پوست کف سر در آن منطقه کاملا مشخص است، نه قرمزی وجود دارد و نه پوسته‌ریزی. علت این بیماری هنوز کاملا مشخص نیست اما این پدیده یک بیماری خودایمنی است که به فولیکول‌های موی دارای موی تیره حمله می‌کند و موجب ریزش آنها می‌شود. معمولا موهای سفید درگیر نمی‌شوند و به دنبال رشد مجدد موها، اغلب موها ابتدا سفید رنگ بوده و به تدریج رنگ طبیعی خود را به دست می‌آورند.

این بیماری عمدتا خود به خود با یا بدون درمان بهبود می‌یابد و البته گاه بیماری وسعت پیدا کرده و فرد حتی ممکن است دچار ریزش تمام موهای سر و صورت و حتی کل بدن شود که درمان موارد اخیر مشکل است. در مورد علت رخداد این بیماری و تحریک سیستم ایمنی برای حمله به موهای خودی بحث‌های فراوان کرده‌اند؛ از عفونت‌های مخفی مثل سینوزیت گرفته تا استرس‌های روحی‌روانی بسیار شایع. معمولا شاهد هستیم که بیماران به دنبال رخداد یک حادثه یا استرس روحی شدید دچار ریزش موی منطقه‌ای شده‌اند و لذا در درمان بیماران توجه به مشکلات روحی آنها نیز بسیار حیاتی است. در نظر بگیرید که اگر خانمی قسمت وسیعی از موهای خود را از دست بدهد، دچار چه استرس روحی خواهد شد و این مساله موجب بروز چه سیکل معیوبی می‌شود؟ این سیکل معیوب قطعا‌ روی روند پیشرفت بیماری نیز اثر خواهد گذاشت.

● تریکوتیلومانیا

در این بیماری، فرد به واسطه کشش مکرر موها و کندن آنها موجب ریزش موی خود می‌شود. پس از کشیدن و کندن موها، اضطراب فرد به طور موقت فروکش می‌کند. این بیماری نوعی تیک عادتی است و شایع‌ترین افراد مبتلا به آن، کودکان خردسال هستند. البته در نوجوانان و بزرگسالان نیز دیده می‌شود و اغلب با زمینه اضطراب، افسردگی و اعتماد به نفس پایین همراه است. اغلب افرادی که موهای خود را می‌کشند و می‌کنند به این عادت اقرار نمی‌کنند و والدین نیز به ندرت متوجه این رفتار می‌شوند. شیوع آن در دخترها ۵/۲ برابر پسرهاست. محل مطلوب‌ برای کشیدن موها، ناحیه پیشانی، گیجگاهی است که به آسانی در دسترس است ولی هر قسمتی از سر یا ابروها و مژه‌ها را ممکن است مورد حمله قرار دهد. این اختلال ابتدا در مواقعی که بیمار غیرفعال است، تظاهر می‌کند.

مثلا هنگام تماشای تلویزیون و یا قبل از به خواب رفتن می‌تواند به مشکل مزمنی تبدیل شده و اغلب خود به خود برطرف می‌شود. در معاینه ناحیه‌ای از ریزش مو با کناره‌های نامنظم و زاویه‌دار وجود دارد که در آن تراکم موها به شدت کاهش یافته و موهای با طول متفاوت شکسته شده وجود دارند. برخلاف ریزش موی تکه‌ای (آلوپسی آره‌آتا) ناحیه درگیر کاملا طاس و بی‌مو نیست. تریکوتیلومانیا با اختلال وسواسی جبری وجوه مشترک زیادی دارد و از جمله به داروهای اختلالات وسواس پاسخ خوبی می‌دهد. به هر حال در این بیماری نیز متخصصان پوست دست کمک به سمت روان‌پزشکان و روان‌شناسان دراز می‌کنند و تقاضای کمک از آنها دارند.

دکتر مریم یوسفی متخصص پوست و مو