مسجد نصیر الملک

از مساجد شیراز است كه در محله گودعربان و خیابان لطفعلیخان زند واقع شده است این مسجد كه از بناهای دوران قاجار است در سال ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۵ توسط حسنعلی نصیرالمك ساخته شد و اندكی تأثیر پذیرفته از معماری عثمانی است

از مساجد شیراز است كه در محله گودعربان و خیابان لطفعلیخان زند واقع شده است. این مسجد كه از بناهای دوران قاجار است در سال ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۵ توسط حسنعلی نصیرالمك ساخته شد. و اندكی تأثیر پذیرفته از معماری عثمانی است.

در ورودی آن رو به شمال مسجد قرار گرفته و در طاق نمایی بزرگ واقع شده است. از راه طاق نما و اطراف آن، از سنگ گندمك است و در سقف طاق نیز مقرنس كاری به وسیله كاشی های هفت رنگ انجام شده است. در ورودی آن دو لنگه بزرگ چوبی است و بر سردر آن نیز كتیبه ای به خط نستعلیق بر روی سنگ مرمر نگاشته شده است.

در این سنگ نوشته شعری از شوریده شیرازی و وصف سازنده مسجد و تاریخ آن آمده است.

در صحن بزرگ این مسجد دو شبستان دیده می شود. شبستان غربی آن كه پوششی آجری دارد، از نظر هنری بیشتر مورد توجه است و دارای هفت در چوبی بزرگ مزین به شیشه های رنگی و دوازده ستون سنگی یكپارچه در دو ردیف ۶ تایی به نیت ۱۲ امام است. این ستون ها همانند ستون های مسجد وكیل و مسجد مشیر به شكل سنگ گندمك یكپارچه است، سقف شبستان نیز با نقش هایی چون گل و بته، خطوط اسلیمی و چند آیه از آیات قرآن كریم به خط ثلث عالی مزین شده است. این شبستان، شبستان تابستانی است. عرق چین های بین تویزه ها دارای خیز كمی هستند. كف این شبستان از كاشی های فیروزه ای مفروش است و دارای دری با شیشه های رنگی است كه به صحن گشوده می شود. شبستان شرقی كه شبستان زمستانه است، نیز دارای سقفی كاشی كاری شده است و دارای هفت ستون است كه ستون های آن ساده (بدون شیار) است و در وسط قرار گرفته اند، سقف آن نیز با كاشی كاری معقلی تزیین شده است. در جلو این شبستان ایوانی به عرض ۶ متر قرار دارد كه به وسیله ۸ طاق نما از حیاط جدا می شود و دارای ۷ جرز آجری است. بر روی این جرزها و در پیشانی طاق نماها آیات قرآنی و نقش های گل و بوته كاشی كاری شده است. داخل این شبستان دری است كه به چاه آب باز می شود. هم چنین در این قسمت یك حوضچه و یك دالان نیز قرار دارد. این شبستان هم اینك به موزه اوقاف تبدیل شده است. در دالان شمالی كتیبه ای به خط نستعلیق نصب شده كه این ابیات بر روی آن نوشته شده است:

كه هستی را نمی بینم بقایی

غرض نقشی است كز ما باز ماند

كند در حق استادان دعایی

مگر صاحبدلی روزی به رحمت

و در پایان نام محمد حسن معمار و محمدرضا كاشی پز كه از معماران و سازندگان بنا بوده اند و نیز تاریخ شروع آن در ۱۲۹۳ ه.ق. و اتمام آن در ۱۳۰۵ ه.ق. ذكر شده است. مسجد نصیرالملك دارای دو ایوان در قسمت شمالی و جنوبی است كه با هم قرینه نیستند. در جبهه شمالی مسجد ۴ غرفه در دو طرف ایوان دیده می شود این ایوان شمالی (شاه نشین) فرم كانه پوش است با مقرنس كاری زیبا، سقف آن نیز دارای طرحی نو و ابتكاری است. در قسمت جنوبی، ایوانی با دو گلدسته وجود دارد. در حیاط حوض سنگی مستطیل شكل و بزرگی وجود دارد كه فواره های سنگی نیز در وسط آن است.

در ضلع شمالی مسجد، طاق بلندی مشهور به طاق مروارید قرار دارد كه تمام بدنه و سطح بیرونی و درونی آن كاشی كاری هفت رنگ شده است. دو طاق نمای كوچك دیگر در دو سوی طاق مروارید قرار گرفته است. بر دیوارهای طاق مروارید آیات قرآنی و احادیث نوشته شده و در سمت چپ آن نیز تاریخ ۱۲۹۹ قید شده است. سقف این طاق نیز مقرنس كاری شده و در لابه لای آجرهای بدنه این طاق، قطعات چوبی جهت جلوگیری از لرزش زلزله به كار گذاشته شده است.

در ضلع جنوبی نیز طاق نمایی وجود دارد كه تمام بدنه و سطح بیرونی و درونی آن كاشی كاری شده، آیات قرآنی و احادیث بر روی آن نوشته شده و در قسمت آن نیز مقرنس كاری صورت گرفته است. بر روی این طاق كه عمق آن كمتر از طاق نمای شمالی است، دو گلدسته قرار دارد كه در ورودی آنها در دو طاق نمای كوچك تر در دو سوی طاق اصلی قرار دارد.

این مسجد در بهمن ماه ۱۳۳۴ ذیل شماره ۳۶۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.