بهداشت دوران بارداری

● بهداشت دوران بارداری
بارداری از زمانی شروع می‌شود که تخم حاصل لقاح (عبارت است از بارور شدن سلول جنسی زن ”تخمک“ به‌وسیله سلول جنسی مرد ”اسپرماتوزوئید“) در رحم جایگزین شود.
▪ …

بهداشت دوران بارداری

بارداری از زمانی شروع می‌شود که تخم حاصل لقاح (عبارت است از بارور شدن سلول جنسی زن ”تخمک“ به‌وسیله سلول جنسی مرد ”اسپرماتوزوئید“) در رحم جایگزین شود.

تلقیح، تخمک‌گذاری، برخورد یاخته نر و تخمک

نقسیم

ترکیب

لانه‌گزینی

اگرچه بارداری یک مرحله کاملاً طبیعی در زندگی هر مادر است و امری غیرعادی تلقی نمی‌شود اما بی‌توجهی نسبت به بهداشت حاملگی و مراقبت‌های این دوران می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای مادر و جنین او به همراه داشته باشد.

هر چند با پیشرفت‌های علمی حاصل شده و بهبود این مراقبت‌ها، مرگ و میر مادران به‌دلیل عوارض بارداری بسیار کاهش یافته است با این وجود هنوز مهم‌ترین علت مرگ و میر مادران باردار به‌خصوص در کشورهای در حال توسعه، ناشی از ضعف مراقبت در دوران حاملگی است.

این موضوع هنگامی اهمیت می‌یابد که بدانیم در بسیاری از موارد تنها با آگاهی دادن به خانواده‌ها و شناخت عوامل خطر می‌توان از این مسائل پیشگیری نمود.

اهداف مراقبت‌های دوران حاملگی

هدف از مراقبت‌های دوران حاملگی تأمین و حفظ سلامت مادر و جنین او است در طی این مراقبت‌ها مادران برای زایمانی طبیعی آماده می‌شوند. آموزش‌های لازم را در زمینه خطرات، عوارض و مسائل طبیعی همراه حاملگی فرا می‌گیرند که نتیجه آن حفظ سلامت جسمی و روحی مادر و کاهش مرگ و میر مادران به‌دلیل عوارض بارداری می‌شود.

از نظر سلامت جنین، این مراقبت‌ها به کاهش سقط جنین کمک کرده، از تولد نوزادان نارس یا کم‌وزن پیشگیری می‌نماید. از سوی دیگر این مراقبت‌ها با افزایش سلامتی جنین و تقویت بنیه او باعث کاهش مرگ و میر نوزادان می‌شود.

سن مناسب حاملگی

بهترین سن برای بارداری بین ۳۵-۱۸ سالگی است. حاملگی‌های زودرس به‌دلیل عدم بلوغ فیزیولوژیک نداشتن آمادگی و اطلاعات لازم مشکلاتی را ایجاد می‌کند. واضح است که لگن هم مانند قد تا چند سال پس از بلوغ به رشد خود ادامه می‌دهد و در صورت ناکافی بودن رشد به‌خصوص در حاملگی‌های سنین پائین که لگن هنوز به رشد کافی و کامل خود نرسیده است می‌تواند برای مادر باردار خطراتی را به دنبال داشته باشد. این موضوع به‌خصوص هنگامی اهمیت می‌یابد که بدانیم افزایش نیازهای تغذیه‌ای دوران بارداری با این پدیده تداخل کرده، این زنان نه تنها در حاملگی فعلی که در حاملگی‌های آنی نیز در مخاطره خواهند بود.

بلوغ فیزیولوژیک:

به تکامل ساختار و عملکرد ارگان‌ها و دستگاه‌های بدن گفته می‌شود که طی آن فرد برای تولیدمثل آمادگی لازم را کسب می‌کند.

از طرفی حاملگی‌های سنین بالا نیز با عوارض زیادی برای مادر و جنین همراه خواهد بود نقایص مادرزادی در کودکانی که از مادران مسن متولد می‌شوند به مراتب بیشتر است و این مادران در معرض خطر بیشتری قرار دارند.

زمان شروع مراقبت‌های دوران بارداری

بهترین زمان شروع این مراقبت‌ها، اولین زمانی است که زن متوجه بارداری خویش می‌شود. که در این‌صورت از نظر حامله بودن مورد بررسی قرار می‌گیرد و در صورت مثبت شدن آزمایش‌های مرسوم حاملگی، مراقبت‌ها شروع می‌شود.

علایم حاملگی

اولین و معمول‌ترین علامت حاملگی در خانم‌ها قطع قاعدگی (عادت ماهانه) است علایم دیگری نظیر بزرگ شدن و حساس شدن پستان‌ها، تهوع و استفراغ صبحگاهی و تکرر ادرار نیز در بعضی از خانم‌های باردار دیده می‌شود البته بعضی از زنان ممکن است همه این علایم و عده‌ای دیگر، تعدادی از آنها را تجربه کنند.

یکی دیگر از علایم حاملگی ویار است. ویار، به معنای حساس شدن زن حامله نسبت به بعضی چیزهای اطرافش می‌باشد مثلاً ممکن است از بعضی بوها شدیداً ناراحت شود یا از برخی دیگر بسیار خوشش بیاید یا از بعضی غذاها متنفر شود و برعکس به خوردن بعضی مواد شدیداً تمایل پیدا کند. ویار غذائی رایج‌ترین نوع ویارها در زن حامله است.

تشخیص حاملگی

تشخیص قطعی حاملگی با انجام آزمایش‌های خاص نظیر سونوگرافی، حس کردن حرکات و شنیدن صدای قلب جنین از سوی پزشک با فرد دوره دیده حاصل می‌شود با این حال، در صورتی‌که با انجام آزمایش‌های معمولی نظیر آزمایش ادرار (تست گراویندکس) احتمال حاملگی تأیید شود خانم‌ها باید بلافاصله برای مراقبت به پزشک یا واحدهای بهداشت خانواده مراجعه نمایند.

مراقبت‌های دوران بارداری شامل موارد زیر است:

۱) معمولاً در اولین معاینه شرح حال دقیقی از مادر گرفته می‌شود که در طی آن درباره سابقه بیماری مادر (مثلاً بیماری قلبی یا کلیوی) سابقه حاملگی‌های قبلی، سابقه جراحی نیز سؤال می‌شود و تاریخ احتمالی، زایمان با توجه به تاریخ آخرین قاعدگی محاسبه می‌شود.

۲) معاینه کامل انجام می‌شود. در این حال، تمام اندام‌ها مورد معاینه قرار می‌گیرند تا در صورتی‌که مشکلی وجود داشته باشد مشخص گردد. علایم حیاتی، و فشار خون مادر کنترل می‌شود.

۳) آزمایش‌هائی درخواست می‌شود که شامل موارد زیر است:

اندازه‌گیری هموگلوبین - هماتوکریت و شمارش پلاکت‌ها

تعیین گروه و RH

بررسی از نظر دیابت

آزمایش ادرار از نظر وجود عفونت

آزمایش VDRL برای تشخیص سفلیس

تست پاپ اسمیر

پاپ اسمیر:

نوعی آزمایش است که از زنان در سنین باروری انجام می‌شود و هدف آن کشف سرطان دهانه رحم در مراحل اولیه است.

آزمایش‌های دیگر نیز ممکن است برحسب مورد ضروری باشد و بعضی از این آزمایش‌ها در طول بارداری تکرار شود.

۴) به مادر، در زمینه بارداری آموزش داده می‌شود. ارائه اطلاعات کافی به خانم حامله از ضروری‌ترین اقدامات در مراقبت‌های دوران بارداری است در این مرحله به مادر گفته می‌شود که:

الف) چه تغییراتی در طی دوران بارداری طبیعی است.

ب) چه تغییراتی در دوران بارداری غیرطبیعی است.

ج) بر چه اقداماتی در دوران بارداری تأکید کند.

د) در دوران بارداری از چه مواردی باید پرهیز کند.

هـ) با مواردی نظیر تغذیه، لباس پوشیدن، حمام گرفتن، استراحت و ... در طی بارداری چگونه برخورد نماید.

تعیین تاریخ زایمان

از زمانی که لقاح انجام می‌گیرد، حاملگی شروع می‌شود تقریباً ۲۶ روز ادامه می‌یابد. اگر مبنا را بر تاریخ آخرین قاعدگی بگذاریم از اولین روز آخرین قاعدگی تا تولد بچه حدود ۲۸۰ روز طول می‌کشد.

ساده‌ترین روش تعیین تاریخ زایمان این است که تاریخ اولین روز آخرین قاعدگی یعنی روز شروع خونریزی را در نظر گرفته، ۷ روز به آن اضافه کنیم و سه ماه به عقب برگردیم و یک سال اضافه نمائیم به‌عنوان مثال اگر اولین روز آخرین قاعدگی ششم تیر ماه ۷۹ باشد تاریخ احتمالی زایمان سیزدهم فروردین سال ۸۰ خواهد بود.