چالشهای صادرات یک میلیارد دلاری نرم افزار

شركت ثنارای چند سالی است كه در نمایشگاه های بین المللی تكنولوژی پرچم دار ICT ایران است

شركت ثنارای چند سالی است كه در نمایشگاه‌های بین‌المللی تكنولوژی پرچم‌دار ICT ایران است. این شركت باموضوع صادرات خدمات فنی و مهندسی خصوصا در بخش انفورماتیك از ۵۴ عضو سهام‌دار تشكیل شده و با هم‌كاری مركز صنایع نوین در زمینه تحقیقات و توسعه صادرات نرم‌افزار خدمات ارزنده‌ای به جامعهICT ایران ارائه داده است. آقای مهندس ناصری مدیرعامل ثنارای در طی این سال‌ها در راس پروژه‌های تحقیقاتی-پژوهشی ثنارای در مورد صادرات نرم‌افزار مسائل مختلف از صنعت نرم‌افزار و صادرات آن تجربه كرده و دارای نظرات جالبی است.

در رابطه با صادرات یك میلیارد دلاری، مسافران CeBIT ۲۰۰۶ و مسائل مختلف صنعت نرم‌افزار ایران با آقای ناصری گفت و گویی انجام داده‌ایم كه از نظرتان می‌گذرد:

از صادرات یك میلیارد دلاری شروع كنیم. در خبرها آمده كه شورای عالی فناوری اطلاعات اعلام كرده در برنامه چهارم توسعه باید به رقم یك میلیارد دلار صادرات نرم‌افزار برسیم. نظرتان در این مورد چیست؟

اولین سوالی كه در این زمینه مطرح می‌شود این است كه امكانات و سرمایه‌گذاری لازم برای این مقدار صادرات چقدر است؟ حداقل ۱۰ درصد این مقدار صادرات باید در این صنعت هزینه شود تا به سوددهی مورد نظر برسد این ۱۰ درصد معادل ۱۰۰ میلیون دلار است. شما شاهد هستید كه در چهار سال گذشته روی هم‌رفته یك میلیون دلار در این صنعت سرمایه‌گذاری شده كه با یك میلیارد دلار صادرات ما نمی‌خواند اگر بخواهیم به این رقم برسیم باید ظرف پنج سال آینده سالیانه ۲۰ میلیون دلار در این صنعت سرمایه‌گذاری شود.

●این سرمایه‌گذاری باید در كجا انجام بگیرد؟

ببینید برای پاسخ به این سوال ابتدا باید دو یا سه اصل پیش زمینه را روشن كنیم. اولین اصل این است كه صادرات از مقولات اقتصادی است. در اقتصاد ما با دو نوع سیستم مواجه هستیم سیستم ساده و سیستم پیچیده. در سیستم ساده زنجیره علت و معلول مشخص است و یك ورودی لزوما یك خروجی را ایجاب می‌كند اما در سیستم پیچیده زنجیره علت و معلول مشخصی نداریم و یك ورودی خروجی نامشخص ولی قابل پیش‌بینی دارد. به همین دلیل در این سیستم باید از شاخصه‌های آماری و مدل‌سازی استفاده كرد. صادرات یك مقوله اقتصادی با سیستم پیچیده است كه باید با برنامه‌ریزی مشخص جلو برود. این برنامه‌ریزی باید با بررسی مدل صادرات دیگر كشورها شروع شود و با تعیین یك چارت عمل مشخص پایان یابد. متاسفانه ما در ایران این بخش آخر را از برنامه‌ریزی‌هایمان كلا حذف كردیم. در این طرحی كه برای صادرات تهیه شده ما اول باید بپرسیم كه این یك میلیارد دلار رقم صادرات را آقایان از كجا آورده‌اند. ایا چون این رقم رقم قشنگی است آن را انتخاب كرده‌اند یا یك برنامه مدون انجام داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند كه می‌توانیم ظرف پنج سال به این رقم صادرات برسیم. وقتی نگاه می‌كنیم می‌بینیم كه متاسفانه طرحی پشت این قضیه نبوده و این رقم به ذهن بعضی‌ها رسیده كه آن را به آقای مهندس ریاضی اعلام كرده‌اند. خوب این جواب نمی‌دهد چون این كارها باید با یك برنامه‌ریزی حساب شده جلو برود. یك مثال از جنگ برای شما می‌زنم، در جنگ ابتدا اطلاعات جمع‌اوری می‌شود سپس تصمیم‌گیری می‌شود كه به یك جا حمله انجام بگیرد گاهی می‌بینیم كه چندین ماه برای یك حمله‌ای كه فقط ۲۴ ساعت طول می‌كشد طرح‌ریزی می‌شود كه آیا حمله انجام بگیرد یا نگیرد.

بحث ما هم همین است كه اگر می‌خواهیم به سمت صادرات حمله كنیم باید یك طرح‌ریزی مشخص داشته باشیم در حالی می‌بینیم متاسفانه این‌طور نیست و با این وضع به نتیجه دلخواه نخواهیم رسید. ببینید بحث اقتصاد ایران یك بحث كاملا مجزا است. با یك مثال توضیح می‌دهم: شما در یك كشتی در اقیانوس در حال دیدن نهنگ بزرگ هستید پیش خودتان فكر می‌كنید كه چقدر خوب بود ما در دریای خزر هم از این نهنگ‌ها داشتیم خوب نمی‌توانیم نهنگ‌ها را به دریای خزر ببریم چون آن دریاچه توانایی تحمل نهنگ‌های بزرگ را در خود ندارد. هر چه پایین‌تر برویم این مثال باز هم صادق است در دریای خزر ما ماهی خاویار دو متری داریم خیلی اشتباه است كه فكر كنیم در رودخانه‌ها و بركه‌هایمان هم می‌توانیم ماهی خاویار دو متری پرورش دهیم. اقتصاد ایران هم همین‌طور است. اگر شما شركت‌هایی مثل مایكروسافت، اینتل، اوراكل را در كشورهای دیگر می‌بینید به این دلیل است كه اقتصاد آنها می‌تواند چنین نهنگ‌هایی را در خور پرورش دهد اما اقتصاد ایران مثل بركه كوچكی می‌ماند، كه البته در حد و اندازه خودش خیلی هم كوچك نیست. این اقتصاد برای بزرگ شدن باید به جایی وصل شود كه ما فعلا به جایی وصل نیستیم تا ما به اقیانوس اقتصاد جهانی نپیوندیم به جایی نخواهیم رسید چون اقتصاد ما به حد و اندازه لازم بزرگ نخواهد شد.

در برنامه چهارم توسعه وصل شدن به اقتصاد جهانی پیش‌بینی شده است ولی متاسفانه ما شاهد هستیم كه دولت فعلی در این باره شك دارد اگر ما هیچ كاری در صادرات نرم‌افزار نكنیم ولی به اقیانوس وارد شویم بعد از یك مدت معینی كف صادرات ما خواه ناخواه بالا می‌رود. درست است كه شركت‌هایی از بین می‌روند چرا كه در اقیانوس ماهی‌های كوچك توسط كوسه‌ها خورده می‌شوند و در عوض شركت‌هایی هم در این اقیانوس جهانی بزرگ می‌شوند كه باعث می‌شود ما به هدفمان برسیم. این بحث یعنی پیوستن به اقیانوس جهانی یك بحث بسیار جدی است كه در صادرات نرم‌افزار حتما باید به آن توجه شود. اما مسئله سوم این است كه اگر شما بخواهید صادرات داشته باشید باید شركت‌های قوی و صاحب تكنولوژی داشته باشید. الان اگر ما شركت‌های تراز اولمان را با دنیا مقایسه كنیم می‌بینیم كه خیلی عقب هستیم بنابراین باید در حوزه صادرات برای موفق شدن بسترسازی‌های مناسبی به صورت منسجم و با پشتوانه مالی مناسب انجام بگیرد.

●آیا صنعت نرم‌افزار ما به این حد رسیده است كه به فكر صادرات باشد؟

طرح تكفا به شركت‌ها و گسترش بازار كمك شایانی كرد ولی متاسفانه پارسال و امسال كه این طرح از نفس افتاده سرعت رشد صنعت نرم‌افزار ما هم كند شده است. در یك مطالعه كه ما درباره نرخ حقوق كارشناسی نرم‌افزار انجام دادیم شاهد آن بودیم كه پارسال برای اولین سال این نرخ نزول داشته است در ایران حدود ۱۰۰۰ شركت نرم‌افزاری هستند كه حدود ۳۰ تای آنها باما به نمایشگاه‌های بین‌المللی می‌آیند. پس حرف شما كاملا درست است كه صنعت نرم‌افزار ما روی كرد صادراتی ندارد اما چرا ندارد؟ چون توانش را ندارد.

●پس حمایت‌های دولت هنوز كافی نیست؟

دقیقا، مثلا این بخش‌نامه جدید دولت كه دستگاه‌ها را ملزم كرده است كه در هزینه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاریشان صرفه جویی كنند یك لطمه مستقیم به صنعت نرم‌افزار است. این خیلی بد است كه در كشوری كه حرف از اقتصاد دانایی محور می‌زند صرفه جویی در چنین صنایعی صورت بگیرد. صنعت نرم‌افزار هنوز در حد و اندازه‌ای نیست كه بخواهد درباره صادرات صحبت كند تخمین زده می‌شود كه حجم كل صنعت نرم‌افزار ما در داخل كشور به ۱۵۰ میلیون دلار می‌رسد. آن وقت ما می‌خواهیم یك میلیارد دلار در سال صادرات داشته باشیم.

یك میلیارد دلار صادرات كمی غیر قابل دسترس به نظر می‌رسد. آیا این‌طور نیست؟

ترجیح می‌دهم این طور نگویم چون هندی‌ها هم به هر صورت بازار داخلی‌شان خیلی كوچك‌تر از بازار خارجی‌شان است. ولی به هر صورت این‌طور است كه كل بضاعت صنعت نرم‌افزار ما ۱۵۰ میلیون دلار است كه اگر می‌خواهیم آن را به یك میلیارد دلار صادرات در سال برسانیم باید خیلی دقیق برنامه ریزی كنیم.

به نظر شما چقدر زمان و سرمایه نیاز است كه صنعت ما به حد و اندازه هندی‌ها برسد؟

من فكر می‌كنم كه یك برنامه ۵ ساله كافی باشد كه فقط این صنعت از یك سطح به سطحی دیگری ارتقا پیدا كند. اما آیا این كه ظرف ۵ سال به رقم یك میلیارد دلار صادرات برسیم به خیلی عوامل بستگی دارد مثلا این سطح تعامل ما با دیگر كشورها به چه سطحی ارتقا پیدا كند بسیار فاكتور تعیین كننده‌ای است عامل دیگر بودجه‌ای است كه به این صنعت تزریق می‌شود. همان‌طور كه گفتم اگر واقعا می‌خواهیم به رقم یك میلیارد دلار صادرات در سال برسیم باید حداقل ۱۰ درصد آن را هزینه كنیم. یعنی حداقل سالی ۲۰ میلیون دلار به این صنعت تزریق شود. تخمین زده می‌شود كه حجم صادرات نرم‌افزار ما در شرایط فعلی به ۲۰ میلیون دلار در سال بالغ می‌شود حالا ما می‌خواهیم ۵ ساله این رقم را به یك میلیارد دلار برسانیم یعنی ۵۰ برابر این خیلی دشوار است. اگر شما تمام منابع را بگذارید شاید غیرممكن نباشد ولی خیلی دور از دسترس است این كار یك برنامه و بودجه به همراه یك صبر خیلی بالا می‌طلبد اگر فرض كنیم در سال آینده صادراتمان از ۲۰ میلیون دلار به ۲۰۰ میلیون دلار ارتقا پیدا كند، این فرض امكان ندارد.

ما ۵ سال پیش همین بحث یك میلیارد دلاررا در وزارتخانه با دوستانمان در آن‌جا داشتیم، در آن‌جا هم گفتیم اگر منابع را به حد كافی به ما بدهید می‌توانیم تلاش خود را بكنیم. این است كه ما می‌گوییم این كار خیلی دشوار است. شما ظرف ۵ سال می‌خواهید تقریبا از هیچ به یك میلیارد دلار برسید، خوب این خیلی سخت است. اگر ما این رقم را به مثلا ۱۰۰ میلیون دلار در ۵ سال آینده كاهش دهیم و بگوییم كه مثلا بعد از سال پنجم رقم صادرات ما دیگر بالای ۱۰۰ میلیون دلار است این معقول‌تر است.

خوب آیا ثنارای آمادگی این را دارد كه به عنوان بازوی علمی توسعه نرم‌افزار طرح با عدد و رقم ارائه كند؟

بله ما می‌توانیم اگر از پشتیبانی دولت برخوردار باشیم ظرف سه ماه آینده یك طرح مدون به صورت نقشه راه ارائه دهیم و مسئولیت آن را هم به عهده بگیریم و بگوییم كه صادرات را به كجا می‌رسانیم.

منبع : ثنارای

---