گیاه درمانی در زخمها و سوختگیها

بطور معمول استفاده از گیاهان یك راه مطمئن برای تقویت سیستم های بدن است, مهم آنست كه قبل از استفاده از گیاه درمانی, تشخیص مسجل گردد

● مقدمه

اخیراً استفاده از درمانهای گیاهی به طور فزاینده‎ای در میان بیمارانی كه بدنبال روش‎های درمانی سنتی هستند، مرسوم شده و مورد پسند بیماران و پزشكان قرار گرفته است. تعداد ویزیت‎های انجام شده توسط پزشكان طب سنتی در آمریكا به سرعت در حال افزایش است. در ۱۹۹۷ تعداد این ویزیت‎ها تقریباً ۶۲۹ میلیون مورد بود كه از تعداد كل ویزیت‎های پزشكان مراقبت‎های اولیه فراتر می‎باشد.در این سال تقریباً ۲۷ بیلیون دلار برای درمانهای سنتی هزینه شده و ۲۴/۳ بیلیون دلار آن مربوط به درمانهای گیاهی می‎باشد. بطور تخمینی تقریباً ۵۰% از مردم انواعی از طب سنتی را مورد استفاده قرار می‎دهند و بسیاری از بیماران این موضوع را به پزشك خود نمی‎گویند. در آلمان یك مرجع تنظیم كننده بنام كمیسیونE بررسی گسترده گیاهان شایع را انجام و كیفیت، اثربخشی بالینی و موارد استفاده ۳۰۰ فرآورده گیاهی را مورد ارزیابی قرار داده و این بررسی‎ها به استاندارد شدن درمانهای گیاهی منجر شده است. در حال حاضر ایالات متحده‌ قوانین سختی در مورد فرآورده‎های گیاهی اعمال می‎نماید. در اروپا و آسیا طی هزاران سال درمانهای گیاهی به طور موفقیت‎آمیزی در درمان اختلالات پوستی به كار رفته‎اند. اكنون این درمانها بصورت علمی مورد پژوهش قرار می‎گیرند.

بررسی اثربخشی تعدادی از درمانهای گیاهی برای وضعیت‎های درماتولوژیك در حال انجام است و بعضی از آنها شواهد علمی قابل توجهی از اثربخشی را نشان داده‎اند. تركیبات گیاهی زیادی برای بیماریهای مختلف از جمله بیماریهای پوست جهت فروش عرضه می‎شوند. اكنون كه ارتباطات پیشرفته بین پزشكان سرتاسر دنیا وجود دارد، مهم است كه اطلاعات مربوط به درمانهای گیاهی،‌ اثرات آنها و تداخلات داروئی را به اطلاع یكدیگر برسانیم تا ارائه راههای درمانی سنتی به بیمارانمان امكان‎پذیر باشد. این مقاله برای آموزش و استفاده از این چالش‎های درمانی نوشته شده است. اطلاعاتی كه با یك روش عملی تألیف شده باشند ممكن است اكثر بیماران را قادر سازند از این درمانها كه اكنون در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار

می‎گیرند، سود ببرند. در این نوشتار داروهای گیاهی دارای شواهد علمی مبتنی بر اثربخشی بالینی و نیز گیاهان رایج كه در درمان اختلالات پوستی مفید بوده‎اند مورد بررسی قرار گرفته اند. بی‎خطر بودن هر گیاه مشخص شده است تا پزشك قادر باشد درمانهای گیاهی را كه ممكن است در كار بالینی مورد استفاده قرار دهد، بهتر بشناسد. همچنین تداخلات دارویی و عوارض شایع داروهای گیاهی در زمینه بیماریهای پوستی بیان شده است.

● Aloe vera

یك برگ تازه از آلوئه را برش داده و ژل حاصل از آن را روی پوست قرار دهید، یا پوست آن را جدا كنید و باقیمانده برگ را روی پوست بمالید. برگهای گیاه آلوئه (صبرزرد)، ۲ ماده؛ ژل و یك شیره یا لاتكس تولید می‎كنند. ژل را از قسمت داخلی برگ بدست می‎آورند و طی قرن‎ها برای درمان موضعی زخم‎ها و سوختگی‎ها به كار برده‎اند. شیره یا لاتكس یك مایع تلخ زرد رنگ است كه از بخش‎های ویژه‎ای از پوسته داخلی برگ استخراج می‎كنند و معمولاً بصورت پودر فروخته می‎شود و اثرات ملین بسیار قوی دارد.

چندین گزارش موردی و مطالعه روی حیوانات نشان داده كه آلوئه سوزش، خارش و اسكار همراه با درماتیت ناشی از اشعه را كاهش می‎دهد. همچنین بهبود زخم‎های مزمن پا، زخم‎های ناشی از جراحی و سرمازدگی اعضاء را تسریع می‎نماید. مكانیزم اثر در مطالعات in vivo حیوانی مطالعه شده است.

آلوئه،‌ترومبوكسان A۲ و B۲ و پروستاگلاندین ۲? را كه موجب انقباض عروقی و تجمع پلاكتی می‎شوند، كاهش میدهد وبنظر میرسد پرفیوژن پوستی را افزایش و خطر از دست رفتن بافت بعلت ایسكمی را كاهش می‎دهد. مطالعات in vitro نشان داده‎اند كه یك كربوكسی پپتیداز كه برادی كینین(عامل قدرتمند ایجاد كننده درد در التهاب حاد) را غیرفعال می‎كند،‌ احتمالاً درد در محل درمان را كاهش می‎دهد. سالیسیلیك اسید در آلوئه وجود دارد و با مهار تولید پروستاگلاندین بعنوان یك مسكن وضد التهاب عمل می‎كند.)

لاكتات منیزیوم موجود در آلوئه با مهار هیستیدین دكربوكسیلاز كه تبدیل هیستیدین به هیستامین را در Mast cells كنترل می‎كند بعنوان یك ضد خارش تأثیر دارد. همچنین به نظر می‎رسد برطرف شدن التهاب بعلت خواص Immunomodulatory پلی‎ساكاریدهای ژل به ویژه Acetylated mannas باشد. در in vitro آلوئه فعالیت باكتریسید و ضد قارچ دارد. عارضه جانبی عمده در استفاده موضعی از ژل آلوئه، درماتیت تماسی آلرژیك است. همچنین تأخیر ترمیم بعد از لاپاراتومی یا سزارین گزارش شده است. در صورت استفاده درست، مصرف خوراكی آلوئه بسیار مطمئن است.

● Honey:

طی قرنها از مصرف موضعی عسل برای تسریع بهبود زخمها استفاده شده و در درمان سوختگی‎ها، زخم بستر (Decubitus ulcer) و زخم‎های عفونی مفید بوده است. در in vitro عسل در برابر ارگانیزمهای شایع عفونی كننده زخم‎های جراحی، دارای فعالیت آنتی باكتریال و ضد قارچ بوده است. در ۱۹۹۸ طی مطالعه كوچكی، ۹ شیرخوار مبتلا به عفونت زخم بزرگ و باز با كشت مثبت متعاقب عمل جراحی كه در آنها درمان استاندارد (بیش از ۱۴ روز آنتی بیوتیك مناسب داخل وریدی و شستن با كلرهگزیدین) با شكست مواجه شده بود، مورد بررسی قرار گرفتند. این زخم‎ها ۲ بار در روز با ۵ تا ۱۰ میلی‎لیتر عسل تازه تغییر نیافته، تحت درمان قرار گرفتند، ۵ روز پس از شروع درمان بهبود بالینی قابل توجهی مشاهده و در روز بیست و یكم پس از آغاز درمان تمامی زخم‎ها كاملاً بسته، تمیز و استریل بودند. در دیگر كارآزمایی تصادفی كنترل شده، گاز آغشته به عسل با یك ورقه Polyurethan در سوختگی‎های با ضخامت نسبی (Partial-thickness) مقایسه و از نظر آماری زخم‎هایی كه با عسل درمان شده بودند نسبت به زخم‎هایی كه با ورقه پلی اورتان تحت درمان قرار گرفتند، زودتر التیام (به طور متوسط ۸/۱۰ روز در مقابل ۳/۱۵ روز) و از نظر عوارض مانند عفونت، گرانولاسیون بیش از حد و انقباض زخم (Contracture) یكسان بودند. بنظر می‎رسد، خواص عسل در ترمیم زخم‎ها به علت ویژگیهای دبرید كننده آنزیم كاتالاز، جذب ادم ناشی از خاصیت عسل در جذب رطوبت (Hygroscopic)، توانایی آن برای گسترش گرانولاسیون و اپی‎تلیزاسیون از لبه‎های زخم و خواص آنتی میكروبیال آن باشد. اگرچه گزارشهایی در ارتباط با درماتیت تماسی ناشی از عسل وجود دارد اما عوارض جانبی مهمی گزارش نشده است.

● Marigold:

گیاه Calendula officinalis كه بیشتر به نام گل همیشه‎بهار معروف است، از قدیم‎الایام بصورت موضعی مورد استفاده قرار می‎گرفته و در حال حاضر بعنوان یك آنتی سپتیك و ترمیم دهنده زخم توسط كمیسیون E آلمان مورد تأیید قرار گرفته است. گیاه فروشان معاصر فرآورده موضعی همیشه بهار را برای زخم‎ها، سوختگی‎ها، تاول‎ها، بثورات جلدی، خشكی و ترك پوست، ‌زونا و واریس توصیه می‎كنند. استفاده از فرم دهانشویه آن نیز برای رفع التهاب دهان و ناحیه حلق مرسوم است. پماد یا كرم همیشه بهار با مخلوط كردن ۲ تا ۵ گرم از گل‎های آن با ۱۰۰ گرم پماد چندبار در روز به كار می‎رود. فرم دهانشویه و لوسیون آن با آمیختن ۱ تا ۲ قاشق چایخوری (۱۰-۵میلی‎لیتر) تنطور همیشه بهار با ۲۵/۰ تا ۵/۰ لیتر آب تهیه می‎شود.

عارضه جانبی مهم درماتیت تماسی آلرژیك است. هیچ عارضه جانبی خطرناكی گزارش نشده است و برای مصارف موضعی و خوراكی بیخطر می‎باشد

بنظر می‎رسد اثرات ضد التهابی آن بعلت تری ترپنوئیدها باشد. در مطالعه بر روی حیوانات، همیشه بهار گرانولاسیون را تحریك و گلیكوپروتئین‎ها و كلاژن را در زخم‎ها افزایش می‎دهدو در invitro دارای خواص آنتی میكروبیال و تعدیل كننده ایمنی است.

● Tannins:

گیاهان بسیاری دارای تانین هستند كه بعنوان یك قابض به خشك شدن زخم‎های مترشحه و خونریزی دهنده كمك می‎كنند. از جمله این گیاهان میتوان به برگ گردوی انگلیسی،قضیب ذهب (Goldenrod)، Labrador tea، اسطوخدوس (Lavender)، گل ماهور (Mullein)، پوست بلوط، ریوند چینی (Chinese rhubard)، گل راعی (St John wort) و ترشك (Yellow dock) اشاره نمود.

از تانین‎ها به صورت موضعی در ضایعات باز ترشح‎دار، زخم‎ها، هموروئید و سوختگی‎های درجه ۳ استفاده شده است. تانین‎ها بر روی سطوح خونریزی دهنده یك اثر قابض یا هموستاتیك را بعلت انقباض عروقی موضعی و احتمالاً افزایش میزان انعقاد موجب می‎شوند. عصاره آبی گیاهان محتوی تانین بعلت انقباض عروقی و تشكیل لخته مصنوعی (احتمالاً ناشی از واكنش تانین‎ـ پروتئین) فعالیت هموستاتیك خود را نشان می‎دهند كه منجر به ایجاد یك توپی (Plug) مكانیكی برای متوقف نمودن خونریزی از عروق خونی كوچك می‎شود . این اثر میتواند برای خونریزیهای خفیف داخلی نیز مفید باشد.

كاربرد موضعی تانین‎ها روی پوست واجد اثرات مطلوب در سوختگی‎ها، اگزمای همراه با ترشح و عفونت‎های ویروسی است. در اوایل قرن بیستم، اسپری‎های محتوی تانین بعنوان درمان ترجیح داده شده در سوختگی‎های شدید مورد استفاده قرار گرفتند. مجموعه تانین ـ پروتئین تشكیل شده بعنوان یك غشای مصنوعی نیمه تراوا بنام eschar عمل می‎كند اما بعلت ایجاد سطوح سمی تانیك اسید كه گاهی اوقات از طریق پوست آسیب دیده جذب می‎شد، این روش متروك گردید.

تانیك اسید به سلولهای ریشه‎ای (Stem Cells) اپی‎تلیال آسیب رسانده و سبب تشكیل اسكار وسیعی می‎گردد. با اینحال در چین هنوز هم از این روش با استفاده از تانین‎های متراكم كه سمیت كمتری داشته و اپیدرم در حال بازسازی را تخریب نمی‎كند، استفاده می‎شود.

سایر گیاهان محتوی تانین عبارتند از : گیاه انجیلی Hamamelis (witchhazel)، نوعی علــــف نقره ایPotentilla tormentilla (tormentil)، بلـــــوط Quercus (oak)، غـــافــث Agrimonia (agrimony)، علف مبارك Geum(avens)، Krameria (rhatany)، شمعدانی وحشی Geranium (Cranesbill)، تاتاری Carduus benedicta (blessed thistle)، صمغ عربی Acacia catechu (catechu)، دو دندان Bidens (bur-marigold)، Sanguisorba (burnet)، پای شیر Alchemilla (ladies mantle) وانجبار Polygonun (bistort)

● استفاده از سایر فرم های داروئی در سوختگی‎ها:

بطور معمول استفاده از گیاهان یك راه مطمئن برای تقویت سیستم‎های بدن است، مهم آنست كه قبل از استفاده از گیاه درمانی، تشخیص مسجل گردد. از گیاهان می‎توان بصورت عصاره‎های خشك (كپسولها، پودرها و چای)، گلیسیریت‎ها (عصاره‎های گلیسرینی)، یا تنطورها (عصاره‎های الكلی) استفاده كرد. در صورتیكه دستور دیگری مدنظر نباشد، چای را با ریختن یك قاشق چایخوری گیاه در یك فنجان آب داغ می‎توان تهیه نمود. برای تهیه دم كرده، ۵ تا ۱۰ دقیقه برگ یا گل و ۱۰ تا ۲۰ دقیقه ریشه گیاه را دم می‎كنند و ۴-۲ فنجان در روز نوشیده می‎شود. تنطورها را باید به تنهایی یا در تركیب با سایر گیاهان به كار برد.

▪ برای فعال كردن سیستم ایمنی و كاهش خطر عفونت درطی فاز حاد بیماری ۶۰-۳۰ قطره از قسمتهای‎مساوی از تنطورهای كوكب كوهی (Echinaceae purpura) cone flower، و ختم ذهبیgoldenseal (Hydrastis Canadensis) ، را هر ۴-۳ساعت یكبار به كار برید

▪ گیاه آب بشقابی Gotu kola (Centella asiatica) با موفقیت بسیار در سوختگیهای درجه ۲ و ۳ به كار رفته است. كاربرد موضعی روزانه از چروكیدگی و تورم پوست پیشگیری یا آن را محدود و از تشكیل اسكار جلوگیری می‎نماید. همچنین بهبودی را زیاد و فیبروز را كم می‎كند.

▪ گیاهانی كه جریان خون به پوست را بهبود می‎بخشند می‎توانند تحویل مواد غذایی به پوست را تسهیل نموده و مواد زاید متابولیكی راكاهش دهند. تركیبی از قسمتهای مساوی از گیاهان زیر را بصورت چای (یك فنجان ۴ تا ۶ بار در روز) یا تنطور (۳۰تا۶۰قطره ۳ تا ۴ بار در روز) تهیه نمایید.

Yarrow (Archillea millefolium)

Cleavers (Gallium aparine) بی‎تی راخ

Prickly ash bark (xanthoxyllum clava herculis).

Marigold (Calendula officinalis) همیشه بهار

Ginger root (Zingiberofficinalis)زنجبیل