سینمای ایران را تعریف کنید

سینمای ایران در وضعیت خوبی نیست وضعیت خوبی نیست یعنی بیمار است بیماری حاد و مزمن دارد آن قدر حاد, آن قدر که دیگر نمی توانیم خودمان را فریب دهیم

سینمای ایران در وضعیت خوبی نیست. وضعیت خوبی نیست یعنی بیمار است. بیماری حاد و مزمن دارد. آن قدر حاد، آن قدر که دیگر نمی توانیم خودمان را فریب دهیم.

سینمای ایران شده است عین تیم ملی فوتبالمان!

فرقی ندارد کفاشیان سکان فدراسیون فوتبال را بگرداند یا دادکان! تفاوتی نمی کند مربی علی دایی باشد، افشین قطبی باشد یا برانکویچ اروپایی! تیم ملی فوتبال ایران همین است که هست! میلیاردها تومان خرج کنیم بازهمین است. گل می خوریم، می بازیم، کلافه می شویم، گله می کنیم و ... بازگل می خوریم و کاسه و کوزه ها را سرمربی و رئیس فدراسیون و بخت و اقبال و آب وهوا و زمین چمن مصنوعی و... می شکنیم! ظرفیت فوتبال کشور این طوری است دیگر!

بضاعت این سینما هم همین است که امسال در جشنواره سی ام فیلم فجر دیدیم. کار سینمای ایران از این حرفها گذشته است. از این حرفها که مثلاً اگر فلان فیلم ساز امسال فیلم می ساخت، حال سینما خوب می شد، اگر به جای فلانی، فلانی وزیر می شد عالی بود، اگر امسال سینمای ما بد بود، سال دیگر حتماً البته شاید خوب شود، اگر فارابی حمایت کند، معجزه می شود، اگر ارشاد از فلان طیف تهیه کنندگان حمایت کند، سینمای ایران بالاخره بالنده تر می شود...!

خودمان را فریب ندهیم. گول نزنیم. خودمان را به در و دیوار نکوبیم. سینمای ایران رو به انحطاط است و با استعداد کنونی اش، به هیچ کجا نمی رسد. آینده خوبی چشم بدان ندارد.

سینمایی که نماینده جهانی آن بشود «زیر درختان زیتون»، بشود «جدایی نادر از سیمین»... تکلیف روشن است. سینمایی که تماشاگر نخبه اش، منتقد سینمایی اش فیلمی را هو کند چون مخالف اندیشه سیاسی اوست، باید تماشاگر عام اش وقتی فیلمی را نمی پسندد، شیشه محل نمایش فیلم را بشکند که شکست!

یک دلیل برگزاری جشنواره فیلم فجر، این است که در آینه آن نگاه کنیم، خیره شویم و بفهمیم سینمای ما کجاست و به کجا و به کدام نقطه می رود.

جشنواره سی ام فیلم فجر برگزار شد. در این جشنواره بیش از ۹۰ فیلم ایرانی در بخش های گوناگون فرصت نمایش پیدا کرد.

چه دیدیم؟ چه از سینمای ایران دیدیم و دریافتیم؟ سینمای یک سال گذشته این مملکت را چگونه ارزیابی کردیم؟

در بخش سودای سیمرغ ۳۲ فیلم به نمایش درآمد. اینها یعنی بهترین های بخشی از تولیدات سینمای ایران!

از پیش کشیدن ضعف تکنیکی- جز در سه، چهار فیلم- عبور می کنم. ما «محتوا» را هدف قرار داده ایم. محتوایی که بر خاسته از اندیشه فیلم ساز است و اساسا فیلم به علت و به حرمت آن ساخته می شود.

۱۰ فیلم جشنواره مانند «من همسرش هستم»، «برف روی کاج ها» و... به موضوع «خیانت» زوجین نسبت به یکدیگر پرداخته بود. یعنی یک سوم فیلم های بخش مسابقه!

وقتی برخی منتقدان از برخی فیلم سازان، دلیل دستمایه قرار دادن خیانت را جویا می شدند، این جمله را با تأکید می شنیدند که:

- واقعیت امروز جامعه ماست!

اما اگر از آنها پرسیده می شد نرخ خیانت در جامعه چقدر است، مطمئن باشید سکوت می کردند.

آیا خیانت زوجین واقعیت یا تنها واقعیت جامعه ماست؟

آیا یک معضل را بدون نگاه علمی و منطقی صرفاً باید طرح کرد و مخاطب را با آن معضل رها نمود؟ پس فرق هنرمند و غیرهنرمند چیست؟ رسالت سینما چیست؟ تنها طرح معضل؟

درد جامعه ما، درد و بحران جهانی، تنها خیانت زوجین است؟

وقتی یک سوم فیلم های سودای سیمرغ- بخش اصلی جشنواره- به یک موضوع و مضمون سطحی می پردازد، می توان از کلیت سینمای ایران عفونت فاصله گیری از «اندیشه» و «دردمندی» را استشمام کرد!

یک مثال دیگر از درک سطحی فیلم سازان:

یک بسیجی وقتی از جبهه برمی گردد درمی یابد که خانواده اش از دست رفته است. زنش با یک مرد شرابخوار ازدواج کرده، فرزندی پسر دارد و...! در نهایت زن، شوهر زن و دخترشان از بین می روند و...!

درک یک فیلم ساز سینمای ایران از حماسه بزرگ هشت سال دفاع مقدس این است؟ فیلم ساز از ایثارهای باشکوه، تنها هزینه ها را دیده است.

در اغلب فیلم ها، چهره واقع نگرانه و درستی از دینداران ارائه نشده است.

دینداران در فضای غالب سینمای ایران، جملگی ریاکار و چاپلوس و فرصت طلب و عقب مانده اند. به طور مثال در فیلم «خوابم میاد؟» فردی که ظاهر مذهبی دارد، در واقع یک فرصت طلب و نوکیسه است. همین!

از میان فیلم های بخش سودای سیمرغ به جرأت می توانم بگویم که تنها چهار یا پنج فیلم در شأن نمایش از رسانه ملی ارزیابی می شوند. بقیه فیلم ها به دلیل محتوای بد ساختار ضعیف و ظاهر زنان بازیگر غیرقابل نمایش اند.

بی اغراق بگویم در سینمای ایران بیماری نبود اندیشه مشهود است.اغلب سینماگران ما نسبت به جهان پیرامونی خود نگاه و ارزیابی درست و مشخصی ندارند. این نقص و سرگشتگی آنها در ارزیابی رویدادها و اطرافشان، چیزی قابل کتمان نیست.

یکی از کارگردانانی که نام اش در فهرست برگزیدگان جشنواره دیده شد، به روشنی در نشست نقد و بررسی فیلم اش گفت: «شعار جشنواره» «امید و آگاهی و اخلاق» است. فیلم من امید و آگاهی دارد و اخلاق هم که نسبی است.»

می بینید؟! جهان بینی فیلم ساز را می بینید؟! کسی که اخلاق را نسبی می داند، به واقع سطح درک او به چه اندازه است؟ چه قدر سواد دارد؟ دانش دینی وی در چه میزانی است؟

این فرد هنوز در درک و فهم مسائل اساسی زندگی دچار مشکل است. بدیهی است که اثر وی وجه علمی، منطقی و استدلالی ندارد. طبیعی است که فیلم وی همپوشانی با ارزشهای الهی پیدا نمی کند.کارگردانی که اینک در فرنگ به ساخت فیلم های اروتیک روی آورده، مگر ابتدای کار فیلم سازی اش چگونه فکر می کرد؟او هم اخلاق را نسبی می دانست!

فیلم سازی که نسبی گرایی اش را با صدای بلند و با افتخار اعلام می کند، نمونه ای از فیلم سازان مدعی است که قرار است بار سینمای ایران را به دوش بکشند.

تا هنگامی که «نبود اندیشه» در سینمای ایران به عنوان یک حقیقت تلخ، به مثابه یک بیماری حاد و مزمن پذیرفته نشود، تا وقتی استعداد فعلی سینمای ایران را ناکار آمد در مسیر تعالی سینما نپذیریم، وضعیت سینمای ایران رو به بهبود نمی گذارد!

نگارنده منکر وجود سینماگران اندیشه ورز در عرصه سینمای فعلی ایران نمی شود.

فیلم «روزهای زندگی»، «ملکه» محصول همین سینما هستند. منظور کمین ، کلیت سینمای ایران است.با تعارف و رودربایستی، سینمای ملی ایران محقق نمی شود. با حفظ هنرمندان موجود، تشویق آنها و بلکه هدایت آنها و از این مهم تر کشف استعدادهای متعهد اندیشه ورز خلاق باید، سینمایی از نو بسازیم! سینمایی که بصیرت دارد. سینمایی که فیلم سازان آن تحلیل درست و منطقی دارند، از خود، از زندگی خود، از اجتماع، از جهان پیرامونی شان! سینمایی که با تاریخ ایران بیگانه نیست. نسبی گرا نیست. مبتنی بر قواعد علمی و پژوهش رفتار می کند. احساسی نیست. شخصی نیست. سینمایی است در شأن ایران، تاریخ ایران، ملت ایران، سینمایی که سینمای ملی ایران است!

پژمان کریمی