شخصیت حضرت فاطمه زهرا س در اندیشه شهید مطهری

وجود مقدس حضرت فاطمه زهرا س یکی از درخشان ترین چهره های والای انسانی و نمونه کامل خلقت پروردگار در قالب زن می باشد, پیروی و تاسی به چنین شاهکار آفرینش در بر گیرنده سعادت و رستگاری در دنیا و آخرت است

وجود مقدس حضرت فاطمه زهرا(س) یکی از درخشان ترین چهره های والای انسانی و نمونه کامل خلقت پروردگار در قالب زن می باشد، پیروی و تاسی به چنین شاهکار آفرینش در بر گیرنده سعادت و رستگاری در دنیا و آخرت است.

این نوشتار با توجه به هم زمانی ایام فاطمیه با شهادت استاد مطهری به بررسی گوشه هایی از شخصیت زهرای مرضیه(س)، در آثار و اندیشه این متفکر بزرگ می پردازد .

● مقام حضرت زهرا(س)

در تاریخ اسلام ، زنان قدیسه و عالی قدر فراوانند . کمتر مردی است به پایه خدیجه برسد ، و هیچ مردی جز پیغمبر و علی (ع) به پایه حضرت زهرا(س) نمی رسد . حضرت زهرا(س) بر فرزندان خود که امامند و بر پیغمبران غیر از خاتم الانبیاء برتری دارد . اسلام در سیر من الخلق الی الحق ، یعنی در حرکت به سوی خدا هیچ تفاوتی میان زن و مرد قائل نیست . تفاوتی که اسلام قائل است در سیر من الحق الی الخلق است ، در بازگشت از حق به سوی مردم و تحمل مسئولیت پیغمبری است که مرد را برای این کار مناسب تر دانسته است. ۱

● مقام کشف و شهود فاطمه (س)

پس از پیامبر باب نبوت یعنی پیامبری مسدود شد، اما باب کشف و شهود و الهام بسته نشد . ممکن است بشری از لحاظ صفا و کمال و معنویت برسد به مقامی که به قول عرفا یک سلسله مکاشفات برای او رخ می دهد و حقایقی از طریق علم الهامی ، به او ارائه می شود ، ولی او مامور به دعوت مردم نیست . حضرت امیر(ع) در نهج البلاغه می فرماید: « ان الله تعالی جعل الذکر جلاء للقلوب تسمع به بعد الوقرة و تبصر به بعد العشوة و تنقاد به بعد المعاندة . و بعد می فرماید: و ما برح لله عزت آلاؤه فی البرهة بعد البرهة و فی ازمان الفترات عباد ناجاهم فی فکر هم و کلمهم فی ذات عقولهم .» ۲ یعنی: « همیشه در دنیا افرادی هستند که خداوند در باطن ضمیرشان با آ ن ها حرف می زند .» حضرت زهرا این جور بود با آن که پیامبر هم نبود . ۳

● زهرا عالی ترین مدل انسانیت

اهل بیت پیغمبر(ص) انسان های ساخته شده هستند ، انسا ن های ساخته شده مطابق عالی ترین مدل انسانیت . آن مدلی که خدای انسان برای انسان معین کرده است . پیغمبر(ص) فرمود: « انا ادیب الله و علی ادیبی» ۴ من تربیت شده خدا هستم و علی(ع) تربیت شده من است . علی (ع) یعنی یک انسان نمونه ، یک انسان کامل ؛ زهرا(س) یعنی یک انسان نمونه، یک انسان کامل. علی (ع) انسانی است که سخن او، رفتار و کردار او، نمونه و درس است و زهرا(س) همچنین. ۵

● حقیقت کوثر

قرآن درباره حضرت صدیقه طاهره می فرماید: « انا اعطیناک الکوثر »، کلمه ای بالاتر از کوثر نیست . در دنیایی که زن را شر مطلق و عنصر فریب و گناه می دانستند ، قرآن می گوید: فاطمه نه تنها خیر است بلکه کوثر است ، یعنی خیر وسیع ، یک دنیا خیر . ۶

کسی که در دامان زهرا بزرگ شده و شیر آن را خورده ، تن به ذلت نمی دهد .

حسین (ع) در روز عاشورا فرمود: « هیهات منا الذلة » ما تن به ذلت نمی دهیم . ما کجا و ذلت کجا ؟ ما خدا را می پرستیم ، و خدایی که ما می پرستیم نمی پذیرد که ما تن به ذلت بدهیم .پیامبر آن خدا نمی پسندد که ما تن به ذلت بدهیم . بعد می فرماید: آیا آن دامنی که حسین در آن دامن بزرگ شده است ، آن پستانی که حسین از آن پستان شیر خورده اجازه می دهد حسین تن به ذلت بدهد ؟ پس من جواب پدرم علی را چه بدهم ؟ جواب مادرم زهرا(س) را چه بدهم ؟ گویی مادرم این جا حاضر است و به من می گوید : حسین ! تو از پستان من شیر خورده ای ؛ و آن که از پستان من شیر خورده ، تن به ذلت نمی دهد. ۷

در جنگ جمل ، امیرالمومنین علی (ع) پرچم را به پسرش محمدبن حنفیه می دهد و امام حسین(ع) هم در این جنگ حاضر بوده است . می گوید پسر حمله کن . او باید جلو برود و دیگران مثل مالک اشتر پشت سرش حرکت کنند. دشمن تیراندازی می کند. محمد می ایستد تا تیرباران کمتر بشود بعد برود . علی می آید در حالی که غضب کرده و خیلی خلاف انتظارش شده است محکم به سینه محمدبن حنفیه می زند و می فرماید: « اخذتک عرق امک » رگ مادریت گرفت ؟ ۸ در حالی که تو پسر علی هستی ! پرچم را از او گرفت و تنها حمله کرد و امام حسین (ع) در روز عاشورا فرمود: من اگر بخواهم تسلیم شوم پدرم علی نمی پسندد . ما در دامن علی و فاطمه بزرگ شده ایم. ۹

● ویژگی های خطبه حضرت زهرا (س)

زهرا در جوانی از دنیا رفته است . ولی خوشبختانه یک خطابه مفصل بسیار طولانی (در حدود یک ساعت) از ایشان در سن ۱۸ سالگی باقی مانده که این را تنها شیعه روایت نمی کند ، بغدادی در قرن سوم این خطابه را نقل کرده است . همین یک خطابه کافی است که نشان بدهد زن مسلمان در عین این که حریم خودش را با مرد حفظ می کند و خودش را به اصطلاح برای ارائه به مردان درست نمی کند ، معلوماتش چقدر است ؟ ورود در اجتماع تا چه حد است . خطبه حضرت زهرا توحید دارد در سطح توحید نهج البلاغه ، یعنی در سطحی که دست فلاسفه به آن نمی رسد . وقتی که درباره ذات حق و صفات حق صحبت می کند ، گویی در سطح بزرگ ترین فیلسوفان جهان است . از بوعلی سینا ساخته نیست که این طور خطابه بخواند . یک دفعه وارد فلسفه احکام می شود ؛ خدا نماز را به این خاطر واجب کرد ، روزه ، حج ، امر به معروف و نهی از منکر را برای این دلیل واجب کرد ، زکات را برای این واجب کرد و… بعد شروع می کند به ارزیابی قوم عرب قبل از اسلام و تحولی که اسلام در این قوم به وجود آورد که شما مردم عرب چنین وچنان بودید . وضع زندگی مادی و معنوی آن ها قبل از اسلام را بررسی می کند و آن چه را به وسیله پیغمبر از نظر زندگی مادی و معنوی به آن ها ارزانی شده بود ، گوشزد می کند . بعد در مقام استدلال و محاجه برمی آید . او در مسجد مدینه در حضور هزاران نفر خطبه می خواند اما نمی رود بالای منبر که العیاذ بالله خودنمایی بکند . سنت پیغمبر این بوده که زن ها جدا می نشستند و مردها جدا ، پرده ای بلند میان آن ها کشیده می شد . زهرای اطهر(س) از پشت پرده تمام سخنان خودش را گفت و زن و مرد مجلس را منقلب کرد . این معنای آن است که ذکر کردیم : هم شخصیت دارد و هم عفاف ، هم پاکی دارد و هم حریم ، هیچ وقت خودش را جلوی چشم های گرسنه مردان قرار نمی دهد ، اما یک موجود دست و پا چلفتی نیست که چیزی سرش نشود و از هیچ چیز خبر نداشته باشد . ۱۰

● وارستگی حضرت زهرا (س)

بهترین علامت رستگی و وارستگی از غیر خدا ، وابستگی به حق و این که اساسا برای آن ها هیچ چیزی غیر از خدا مطرح نبوده است . ...شما می بینید تاریخ برایش ( حضرت زهرا ( س ) ) ۵ صفحه بیشتر باقی نگذاشته ، اما همان ۵ صفحه ای که زندگی دیگران دارد . همین قضیه یک تاریخچه ای در زندگی آن ها بود . شما در نظر بگیرید که آن ها بشرند ، نه این که بشر نیستند ؛ اگر بشر نبودند که برایشان فضیلت نبود . وقتی بشر هستند احساسات بشری دارند ، اگر نمی داشتند که برایشان فضیلت نبود . ولی به این احساسات بستگی ندارند ، یعنی یک احساسات عالی دارند که نمی گذارد آن ها بسته باشند .

خوشبختانه جزئیات جهاز حضرت زهرا(س) مشخص است . علی(ع) قرار می شود که عروسی او با زهرا(س) را بگیرند ، اما چیزی ندارد جز زره اش ، می رود آن را به ۴۰۰ درهم می فروشد . بعد با یک یا دو نفر دیگر مامور می شوند بروند یک جهیزیه تهیه کنند که قلم به قلمش مشخص است . یک پیراهن برای عروس تهیه می شود . پیراهن را می پوشد . خدای تعالی وقتی که می خواهد یک ارزش واقعی انسانیت را ظاهر کند چنین می کند . آن روزی که آدم را می خواست بیافریند فرشتگان گفتند: « أتجعل فیها من یفسد فیها ویسفک الدماء». ۱۱ خدا جواب داد: من می دانم در انسان چیزی را که شما نمی دانید . آن چه خدا می خواست این جور چیزها بود .

یک زن فقیر برهنه ای به عنوان یک سائل می آید و خطاب به اهل بیت می گوید: من عریانم و لباس ندارم . در آن گرفتاری کسی نبود که اصلا متوجه شود که این زن هم آمده ، غیر از حضرت زهرا(س) ایشان پیراهن اولی خودش را می پوشد و لباس عروسی خود را به این زن انفاق و ایثار می کند . بعد که زن ها می آیند ، می گویند پیراهن عروسی کجا رفت ؟ می گوید: بله ، زنی به این جا آمد و کسی به او رسیدگی نکرد ، من به او انفاق کردم . بشر این است ، تا این مقدار آزادگی و رهایی! « انما نطعمکم لوجه الله لانرید منکم جزاء ولا شکورا » ۱۲ . یعنی یک « متشکرم » هم از کسی توقع نداریم ، فقط خدا و خد ا. ۱۳

● عمل فاطمه(س)

در روایت است که پیامبر اکرم (ص) رو می کند به یگانه فرزند عزیزش وجود مقدس صدیقه طاهره سلام ا… علیها- آن کسی که درباره اش می گوید: « بضعة منی » ، او پاره جگر من است – و می گوید:

«یا فاطمه اعملی بنفسک » دخترکم خودت برای خودت عمل کن. « انی لا أغنی عنک شیئا » . من به درد تو نمی خورم، از انتساب با من کاری ساخته نیست . ۱۴

تعلیمات مرا بپذیر و دستورات مرا عمل کن ، مگو پدرم پیغمبر است ، به دردت نمی خورد ، به دستور پدرت عمل کردن به دردت می خورد . آن وقت شما زندگی همین حضرت زهرا(س) را مطالعه کنید ، می بینید در فکر این انسان گویا وجود ندارد که من دختر پیغمبر آخرالزمان هستم . حدیث است که وقتی به محراب عبادت می ایستاد ، بدنش به لرزه درمی آمد . از خوف خدا گریه می کرد، شب های جمعه را تا صبح نمی خوابید و می گریست . این ها همه به انسان نوعی بیداری و آگاهی مسئولیت آمیز و تعهد خیز می دهد . ۱۵

محمد صالحی

ماخذ : http://persianload.com/?p=۲۱۳۲۶

زیرنویسها :

۱- نظام حقوق زن در اسلام ، ص ۱۱۹

۲- نهج البلاغه ، خطبه ۲۲۲

۳- خاتمیت ، ص ۳۹

۴- بحار ، ج ۱۶ ، ص ۲۳۱

۵- آشنایی با قرآن ، ج ۷ ، ص ۵۶

۶- حماسه حسینی ، ج ۱ ، ص۳۲۷

۷- انسان کامل ، ص ۲۴۰

۸- شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج ۱ ص ۳۲۱

۹- ۱۰ گفتار ص ۲۲۲

۱۰- حماسه حسینی ج۱ ص ۲۲۳

۱۱- بقره/۳۰

۱۲- انسان/۹

۱۳- آشنایی با قرآن ج۱۱ ص ۸۹

۱۴- حکیمی ، محمد رضا ، ۱۳۷۰، الحیاه ، ج ۲،تهران ، دفتر نشر فرهنگ اسلامی

۱۵- حق و باطل ص ۱۱۰، حکمت ها و اندرزها ج۱ ص ۶۳