پول توجیبی

پول توجیبی از مواردی است که اغلب در خانواده ها مشکل آفرین می شود ریشه اصلی این مشکلات هم نگرش اشتباه ما نسبت به آن است ما گمان می کنیم پول توجیبی پاداشی برای رفتار خوب یا حق الزحمه ای جهت وظایف روزانه بچه هاست

دختر: مامان به من پول توجیبی میدی؟

مادر: برای چی می‌خوای؟

دختر: می‌خوام با دوستام برم بیرون پول ندارم.

مادر: هفته پیش برای خرید کتاب از بابات پول گرفتی. بقیه‌اش کو؟ همون کافیه.

دختر: اون که چیزی نبود برای یک هفته! می‌خوام با بچه‌ها برم بیرون، زشته که هیچی پول تو کیفم نباشه.

مادر: با دوستات می‌خوای بری بیرون پول می‌خوای چکار؟ من نمی‌فهمم دختر ۱۳،۱۲ ساله برای چی باید پول دستش باشه! هر وقت چیزی لازم داشتی بگو من یا بابات برات می‌خریم.

دختر: آخه مامان هر وقت بیرون می‌ریم یا توی مدرسه، این بچه‌ها هستند که پول خوراکی و بستنی و ... رو حساب می‌کنند، یک بارم من دلم می‌خواد برای همه خرج کنم.

مادر، اصلاً لازم نکرده با دوستات بری بیرون. حالا خیلی دختر حرف گوش کنی هستی یا درسات خوبه؟ برو اگه این هفته امتحان ریاضی‌ات رو خوب دادی و نمره ۱۸ به بالا آوردی، به بابات می‌گم پول هفتگی‌ات رو بده وگرنه پول توجیبی‌ات کلاً قطع می‌شه! از برادرت یاد بگیر، او ۱۰ سال داره و از تو کوچک‌تره. مقداری که تو پول می‌گیری به او هم می‌دیم و برای او کفایت می‌کنه اما تو خیلی حرص داری و هیچ وقت قانع نیستی!

پول توجیبی از مواردی است که اغلب در خانواده‌ها مشکل‌آفرین می‌شود. ریشه اصلی این مشکلات هم نگرش اشتباه ما نسبت به آن است. ما گمان می‌کنیم پول توجیبی پاداشی برای رفتار خوب یا حق‌الزحمه‌ای جهت وظایف روزانه بچه‌هاست. به همین خاطر از آن به‌عنوان وسیله‌ای برای فشار آوردن بر فرزندمان و واداشتن او به اطاعت و تسلیم استفاده می‌کنیم. آن‌چه باید به آن توجه کنیم این است که پول‌ توجیبی یک وسیله آموزشی و تربیتی است که هدف و غایتی مشخص دارد یعنی می‌خواهیم از طریق حق انتخاب و مسئولیت به فرزند خود یاد بدهیم که چگونه از پولش استفاده کند و او را در اندوختن این تجربه یاری نمائیم. والدین ارزش پول را از طریق دادن پول توجیبی و آموزش پس‌انداز کردن به فرزندان خود می‌شناسانند.

از زمانی‌که کودک قادر می‌شود ارزش پول را درک کند می‌تواند از پول توجیبی برخوردار شود. این در صورتی است که کودک بتواند پول را نگه دارد و به آن یک حس مالکیت داشته باشد. بنابراین والدین در نظر داشته باشند از همان زمان پیش از دبستان که کودک از طریق آموزش‌های مستقیم و غیرمستقیم در خانه یا مهدکودک با پول آشنا می‌گردد، می‌تواند پول توجیبی داشته باشد و برای نگه‌داری و خرج کردن آن آموزش ببیند. بنابراین نظر کودک نسبت به پول بستگی به آموزش‌هائی دارد که از پدر و مادر گرفته است.

هر چه‌قدر فرزند ما از کودکی فاصله می‌گیرد و به دوران نوجوانی نزدیک می‌شود، نسبت به داشتن پول حساس‌تر می‌شود. چراکه از مهم‌ترین ویژگی‌ها و نیازهای فرد نوجوان تمایل به داشتن استقلال است یعنی او می‌خواهد مستقل بوده، مستقل عمل نماید و چیزهائی را به‌طور شخصی برای خود داشته باشد. بنابراین داشتن پول توجیبی از مواردی است که به پسر یا دختر نوجوان احساس استقلال و مالکیت می‌دهد. چیزی که مخصوص به خود بداند و بتواند به هر نوعی برای آن تصمیم‌گیری کند.

با توجه به این‌که نوجوانی پشت سر گذاشتن دوره کودکی و آمادگی برای ورود به زندگی اجتماعی و پذیرش مسئولیت‌های بزرگ‌سالی است، یکی از چیزهائی که به او احساس بزرگ شدن می‌دهد و باعث می‌شود چشمه‌ای از مسئولیت‌های بزرگ‌ترها را تجربه نماید داشتن پول توجیبی می‌باشد.

پول توجیبی هم‌چنین به نوجوانی که در گذر از این سنین در جستجوی هویت و اثبات وجود است هویت بخشیده و در تشکیل و تحکیم آن به او کمک می‌کند. به عبارت بهتر یک نوع احترام و ارزش نهادن به ”خود“ فرد می‌باشد.

از دیگر نیازهای فرزندان ما نیاز به اعتماد به نفس است و داشتن پول توجیبی یکی از راه‌های دستیابی به آن می‌باشد. این موضوع، به‌خصوص در سنین پس از دبستان و در ارتباط با دوستان و هم‌کلاسی‌ها نمود بیشتری می‌یابد که او با خرج کردن نزد دوستان احساس افتخار کرده و اعلام می‌کند که بزرگ شده است و شخصیت ویژه‌ای هم نزد خود و هم در میان دوستانش پیدا می‌نماید.

در این خصوص، توجه به نکاتی که باید توسط پدر و مادر رعایت شود ضروری است:

۱) ابتدا مخارج فرزندانتان را محاسبه و برآورد کنید، سپس بر اساس آن به آنها پول توجیبی بدهید. البته مقدار این پول بستگی زیادی به سن بچه‌ها دارد، به‌طوری‌که هرچه کودک بزرگ‌تر می‌شود، مخارج و مسئولیت‌های او نیز افزایش می‌یابد. پس باید مقدار پولی که از والدین می‌گیرد نیز زیادتر شود.

این موضوع ارتباط مستقیمی با نیازهای آنان دارد. بدین صورت، نیازهای فرزند ۱۳ ساله شما که در حال ورود به نوجوانی و تشکیل هویت و استقلال است، با فرزند ۱۰ساله‌تان که هنوز دوران کودکی را سپری می‌کند، متفاوت و بیشتر می‌باشد.

۲) مقدار پولی که به فرزندانتان تعلق می‌گیرد، به وضعیت مالی و در آمدخانواده ارتباط دارد. فرزندان خود را در جریان مخارج و هزینه‌های خانواده قرار داده و به آنها اجازه دهید تصمیمات مالی بگیرد. این کار دو فایده دارد: اول این‌که برای فرزند خود احترام قائل شده، با او به‌عنوان یک بزرگسال رفتار کرده و او را مورد مشورت قرار می‌دهید. دیگر این‌که در آمد خانواده، تنظیم بودجه و چگونگی خرج کردن را به اطلاع آنان رسانده تا در جریان وضعیت و مخارجتان قرار گرفته و احتمالاً توقعات بی‌جا و بی‌تناسب خود را کاهش دهند.

۳) درباره پول و نحوه خرج کردن آن با بچه‌ها گفت‌وگو و درباره استفاده صحیح از پول با آنان صحبت کنید. چراکه بچه‌ها به‌خصوص در سنین پائین‌تر برداشت درستی از پول و کارکرد آن در اقتصاد ندارند، به همین دلیل ممکن است قسمت عمده‌ای از پول توجیبی خود را در همان روزهای اول خرج کنند. برای جلوگیری از این روال، می‌توانید به‌جای یک‌باره دادن پول به بچه‌ها، آن را به دو یا سه قسمت در هفته تقسیم نمائید و هر بار بخشی از آن را به فرزندانتان بدهید تا کم‌کم طریقه برنامه‌ریزی و درست خرج کردن آن را یاد بگیرند.

۴) اگر کودک یا نوجوانتان به مقدار پول توجیبی‌اش اعتراض دارد و شما هیچ راهی برای اضافه کردن آن ندارید و یا ضرورتی در آن نمی‌بینیند، می‌توانید ضمن همدردی با او به‌طور صریح بگوئید ”دلمان می‌خواهد پول بیشتری به تو بدهیم، ولی بودجه ما محدود است و امکان این کار را نداریم.“ این کلمات بهتر از این است که به او بگوئید ”تو به پول بیشتری نیاز نداری.“

۵) بچه‌ها به‌خصوص نوجوانان دوست دارند که غیر از داشتن و خرج کردن پول به‌عنوان هزینه‌های ثابتی هم‌چون کرایه رفت و آمد به مدرسه، خرید لوازم‌التحریر و .... مقداری هرچند اندک به‌عنوان مازاد در اختیار داشته باشند و با این کار بزرگ شدن را تجربه کنند. گاهی هم با خرج کردن برای دوستان احساس قدرت نمایند. پس پدر و مادر توجه کنند در مورد بچه‌های بزرگ‌تر لازم است این چنین هزینه‌هائی نیز گنجانده شود.

۶) طریقه دادن پول توجیبی به شکل روزانه، هفتگی یا ماهانه نیز در خور توجه می‌باشد که بستگی به بافت خانواده و الگوهای والدین دارد. برای فرزند نوجوانتان بهتر است هفتگی یا دو هفتگی، پول در اختیارش قرار گیرد. هم‌چنین به یاد داشته باشید که پول توجیبی را بیش از ظرفیت و توان شخصی فرزندتان به او ندهید تا او راحت‌تر بتواند آن را تنظیم و خرج نماید.

۷) هرگز از پول توجیبی به‌عنوان وسیله‌ای جهت وارد آوردن فشار به کودک و واداشتن او به اطاعت و یا به‌عنوان پاداشی برای انجام وظایفش استفاده نکنید. بیش از نیمی از والدین فقط وقتی به کودک خود پول توجیبی می‌دهند که رفتار مناسبی در خانه یا در مدرسه از خود نشان داده باشند.

وقتی شما برای انجام وظایف عادی کودک به او پول می‌پردازید در واقع به او اجازه می‌دهید که از انجام تکالیف روزانه خودسر باز زند.

در این صورت پول توجیبی به جای‌این‌که انگیزه مناسبی که می‌خواهید ایجاد کنید، سبب درگیری و کشمکش می‌گردد. اما می‌توانید گاهی به‌عنوانتشویق، مبلغ بیشتری به او بدهید.

۸) سعی کنید پول توجیبی بچه‌ها را مرتب به دستشان برسانید، به یاد داشته باشید پول توجیبی آنان هیچ‌گاه نباید قطع شود حتی در صورت خطاها و سرپیچی‌ آنها و یا هنگام عصبانیت شما. یعنی محروم کردن بچه‌ها از پول توجیبی به‌عنوان تنبیه و مجازات. همان‌طور که گفته شد پول توجیبی یک وسیله آموزشی ـ تربیتی می‌باشد که هدفی مشخص دارد و آن دادن حق انتخاب به فرزندان است که چگونه از پول خود استفاده کرده و بر آن قدرت و تسلط داشته باشند.

به همین دلیل، نظارت و تجسس بیش از اندازه بر پول توجیبی و طریقه خرج کردن آن و هم‌چنین استفاده از آن ‌به‌عنوان وسیله‌ای برای پاداش و تنبیه کوک و نوجوانمان، هدف اصلی این وسیله تربیتی را خنثی می‌کند.

این قدرت پول نیست که انسان را ثروتمند می‌کند، بلکه تسلط داشتن بر آن و قدرت فرد در مدیریت پول و اقتصاد است که از او یک ثروتمند می‌سازد.

لیوراسعید، کارشناس ارشد روان‌شناسی