مشکلات خانوادگی پزشکان

گفتگو با دکتر بدری سادات بهرامی

اول شهریور روز پزشک است. این روز برای تقدیر از کسانی است که جزو اقشار نخبه و سخت‌کوش جامعه‌اند و سال‌های زیادی از جوانی خود را صرف مطالعه و کسب علم می‌کنند تا بیاموزند چگونه بر آلام و دردهای هم‌نوعان خود مرهم بگذارند. آنها نیز مثل همه مردم علاوه بر عشق به حرفه پزشکی، تمایل دارند به این عشق خود به دیده شغل نیز بنگرند و از آن کسب درآمد کرده و به خواسته‌های خود جامه عمل بپوشانند. یعنی یک ازدواج خوب، بچه‌های خوب و موفق در تحصیل و در نهایت، آرامش در زندگی از آرزوهای آنهاست. گاهی برخی از ما فراموش می‌کنیم که یک پزشک هم مثل همه ما مشکلاتی دارد و توان جسمی و روانی او نیز محدوداست. وقتی به خانواده پزشکان می‌نگریم در نگاهی زیرچشمی، آنها را بسیار مرفه و دور از هر دغدغه‌ای می‌دانیم؛ در حالی که همسر و فرزندان و حتی خود آن پزشک علاوه بر مشکلات و دغدغه‌های دیگر اقشار جامعه، مشکلات انحصاری نیز دارد. البته شاید هم از مزایای ویژه‌ای در زندگی برخوردار باشند اما برای کسب آن مزایا بسیار رنج کشیده‌اند. آیا با آن رنج‌ها آشنا هستید؟ «داستان زندگی» این هفته را بخوانید تا به این موضوع یک بار دیگر، از منظر دکتر بدری‌السادات بهرامی، نگاه کنیم...

● قصه از کجا شروع شد؟

دانشجوی فوق لیسانس هستم. خواستگاری دارم که پزشک است و به نظرم خیلی خوب و متناسب می‌آید اما مادرم با ازدواج ما مخالف است. دلیلش را هم زندگی شکست خورده و مشکلات عاطفی خاله‌ام می‌داند که همسرش پزشک بوده. می‌گوید او به خاطر همسرش که یک دانشجوی پزشکی بود، خیلی رنج کشید. دختر ۱۸ ساله‌ای بود و به تنهایی تمام مشکلات مالی و عاطفی زندگی را به دوش کشید و تحمل کرد تا به سرانجام برسد و همسرش تخصصی بگیرد اما در نهایت وقتی که دو پسر بزرگ داشت، متوجه شد آقای دکتر عاشق منشی‌اش شده و با او مخفیانه ازدواج کرده است. پسر ۱۷ ساله خاله‌ام با مشاهده این اوضاع، مادر و برادرش را به خانه مادربزرگم آورد و خلاصه، همه فامیل ما آن ماجرای تلخ را خوب به خاطر دارند.

من واقعا می‌خواستم بدانم مگر زندگی کردن با یک پزشک چه مشکلاتی دارد؟ و اصولا آیا مشکلات خانواده پزشکان با دیگر خانواده‌ها تفاوت دارد؟ لطفا راهنمایی‌ام کنید. آیا به نظر شما با یک پزشک می‌توان خوشبخت شد و زندگی خوبی داشت یا نه؟

● در مطب مشاور

راستش، در یک کلام نمی‌شود یک حکم واحد و کلی را برای قشر وسیعی از جمعیت، در هر شغل و موقعیتی که باشند، صادر کرد. ضمن اینکه در بحث ازدواج تناسب‌های بسیاری (تناسبات خانوادگی، اقتصادی، فرهنگی و...) باید بین زوجین وجود داشته باشد که قبلا در همین صفحه حرفش را زده‌ایم. اما علاوه بر آن، ماهیت کار پزشکی و اصولا تحصیل در رشته پزشکی، تفاوت‌های منحصر به فردی دارد که باعث می‌شود زندگی شخصی پزشکان تحت تاثیر ماهیت این شغل پرتنش قرار گیرد.

بنابراین خیلی خوب است که دخترها و پسرهایی که قرار است همسر یک پزشک شوند با مشکلات خاص خانواده آینده‌شان آشنا باشند و خود را بسنجند که آیا می‌توانند این زندگی خاص را تجربه کنند یا نه. پس برای اینکه شما راحت‌تر بتوانید تصمیم‌ نهایی خود را بگیرید، شما را با برخی از این مشکلات،‌ در «داستان یک زندگی» این هفته، آشنا می‌کنیم.

● ماهیت متفاوت این شغل

به دلیل اینکه شغل یک پزشک با حیات انسان‌ها در ارتباط است، روزانه اضطراب و تنشی بیش از سایر مشاغل و شاید غیرقابل مقایسه با آنها تحمل می‌کند. البته خلبان‌ها شاید به طریقی چنین اضطرابی را در شغل خود تجربه کنند. بنابراین همسر یک پزشک باید بداند که همسر او در پایان روز، وقتی که به خانه برمی‌گردد، به دلیل پشت سر گذاشتن یک روز پرتنش، آستانه تحملی کمتر از سایر افراد دارد. برخوردهای ناشی از کار پرمسوولیت‌‌اش که با سلامت مردم در ارتباط است، نسبت به دیگران که مثلا کاسب بازار، معلم، کارمند و یا کارگر ساختمان هستند، متفاوت خواهد بود. حتی علاوه بر این نسبت به عموم مردم، وقت فراغت کمتری دارد که به همسر و خانواده‌اش برسد و در کنار آنها به گفتگو بنشیند و یا به گردش بپردازد. پس شاید همسر او مجبور باشد ساعات تنهایی بیشتری را تحمل کند و علاوه بر خلاهای عاطفی و احساسی به مرور تمرین کند که این وضعیت تحمیلی را در مورد تربیت بچه‌هایش نیز تجربه کند و این بار را به دوش بکشد.

شاید بتوان این‌طور گفت که اگر شما شخصیتی دارید که ترجیح می‌دهید در زندگی خود ارتباط تنگاتنگ و هم‌کلامی با همسرتان و در یک کلام یک زندگی پر از آرامش را تجربه کنید، پزشکان زوج مناسبی برای شما نیستند اما اگر آدم مسوولیت‌پذیر و سخت‌کوشی هستید که یک‌تنه کار کردن را دوست دارید و مسایل عاطفی و احساسی خیلی برای شما مهم نیستند یا در اولویت نیستند، می‌توانید با انتخاب این نوع زندگی و تحمل سختی‌های آغازین آن (هر پزشکی در دوره دانشجویی و پس از آن برای گذراندن طرح و سپس تلاش برای دوره تخصصی و خلاصه تا روی غلتک افتادن کارش در مطب چه از نظر مالی و چه در مضیقه بودن وقت و تنش روحی دوران سختی را در سال‌های نخست زندگی پشت سر خواهد گذاشت) در آینده از وضعیت رفاهی و آرامش خوبی بهره‌مند شوید. همه مشکلاتی که در ماهیت این شغل نهفته است و می‌تواند برای زندگی مشترک و روند رشد و تربیت بچه‌ها موثر باشد،‌ وقتی حادتر می‌شود که هر دوی شما پزشک باشید. برای همین است که معمولا وقتی یک پزشک، همسری اختیار می‌کند که پزشک نیست، اوضاع زندگی‌ آنها چه در روابط زناشویی و چه در مورد تربیت و پرورش بچه‌ها بسیار بهتر است. بچه‌هایی که هر دو والد آنها پزشک هستند،‌ عملا والدین خود را بسیار کم می‌بینند و چون والدین وقت خاصی به تربیت آنها و رسیدگی به مشکلات‌شان اختصاص نمی‌دهند، اکثر آنها خلاهای عاطفی زیادی را تجربه می‌کنند و برعکس انتظار عموم مردم و حتی خود والدین وضعیت تحصیلی این بچه‌ها خیلی درخشان نیست.

● مسوولیت مضاعف همسر یک پزشک

وقتی همسر شما پزشک باشد، عملا بار مسوولیت والد بودن او نیز بر دوش شما خواهد بود. او به خصوص در سال‌هایی که فرزند شما کوچک است و نیازمند رسیدگی مضاعف و توجه ویژه برای تربیت می‌باشد، به دلیل شرایط کاری‌اش نمی‌تواند همراه شما باشد. در حالی که اگر شما در رشته‌ای غیر از پزشکی بودید، هر دو می‌توانستید با برنامه‌ریزی سهم خود را در کارهای خانه و همچنین نقش والدی ایفا کنید اما او واقعا فرصتی نخواهد داشت.

این موضوع حتی در سال‌های بعد نیز بسته به میزان تخصص آن پزشک ادامه‌دار خواهد بود. مثلا یک جراح یا متخصص زنان و زایمان همواره باید در وضعیت آماده‌باش قرار داشته باشد چون شاید نیمه‌شب برای یک بیمار تصادفی و یا زائو به وجود او نیاز فوری باشد. این اضطراب همیشگی در وجود شما و حتی فرزندانتان پایدار خواهد بود و همواره منتظر تماس تلفنی هستید که روز تعطیل شما و یا برنامه گردش یا شام امشب را به هم بزند. در خانواده‌های پزشکان برخلاف نگاه مردم، مشکلات عاطفی، تربیتی و تحصیلی برای بچه‌ها وجود خواهد داشت. شاید بتوان سه عامل را برای این اوضاع تحصیلی بد ذکر کرد و کمی به این بچه‌ها حق داد.

۱) خانه خالی از پدر و مادر

عدم حضور والدین در ساعات طولانی از شبانه‌روز در کنار آنها به دلیل وضعیت شغل پزشک باعث می‌شود بچه‌ها اغلب انگیزه کافی برای درس خواندن نداشته باشند چرا که سال‌های طولانی تحصیل پزشکان برای رسیدن به وضعیت مطلوب و اینکه همواره پدر و مادر خود را در حال درس خواندن می‌بینند، باعث سرخوردگی‌شان می‌شود.

۲) بیزاری از آینده مشابه

اغلب از پزشک شدن و اینکه در آینده خانواده‌ای همانند خانواده خود بسازند، بیزارند.

۳) توقع اطرافیان

همیشه چه از طرف مردم و چه از سوی والدین خود توقع این می‌رود که دختر/پسر آقای دکتر، باید در مدرسه فرهیختگان جزو برترین‌ها باشد و سر از دانشگاه‌های پزشکی یا مهندسی درآورد و این اضطراب همواره باعث می‌شود این بچه‌ها دچار افت وضعیت تحصیلی شوند و در نهایت شاهدیم که دختر خانم آقای دکتر فلانی، سر از دانشگاه آزاد یک جای دورافتاده در می‌آورد. این در حالی است که والدین او اعتراف می‌کنند همین قبولی به مدد معلم‌های آنچنانی که تمام مدت برایش گرفته بودند، کسب شده است.

● چشم‌انداز مبهم آینده، فراموشی گذشته

همسر یک پزشک همه مشکلات را در دوره جوانی سپری می‌کند و کمبودهای عاطفی و مالی را به جان خود می‌خرد و مدیریت می‌کند. با حقوق ناچیز درمانگاه قناعت می‌کند و بچه‌ها را به تنهایی سر و سامان می‌دهد و به هر سختی بالاخره سربالایی‌ها را طی کرده و به قله می‌رسد. حالا همسر او یک پزشک متخصص مطرح و صاحب مطب با رفاه نسبی (متوسط پزشکان ما زندگی قابل قبول دارند که به هر حال متوسط ضعیف‌ نیستند) شده است و در آستانه میانسالی ممکن است دو اتفاق کاملا متفاوت در انتظار آنها باشد. در حالت اول اینکه آن آقای دکتر سعی می‌کند همه کمبودهای گذشته را در زمینه‌های مالی و اجتماعی جبران کند و به نوعی زحمات همسرش را فراموش کرده و کمبودهای موجود در خانواده را برای او و فرزندان خود جبران کند و از این پس زندگی راحت و آرام آنها شروع می‌شود و اما حالت دوم که بخش دردناک وتراژدیک داستان زندگی برخی از پزشکان است، بحث خیانت و روابط فرازناشویی است.

طبق تحقیقات، بالاترین آمار موجود در دنیا برای خیانت به همسر در گروه پزشکان دیده می‌شود چراکه محبوبیت و مقبولیت در کنار شرایط مالی مناسب باعث می‌شود‌، یک پزشک خاطرخواهان بسیاری پیدا کند. داستانی مشابه آنچه برای خاله شما اتفاق افتاده است. در بین مراجعین من یا سایر همکارانم به وفور دیده می‌شود. زنی که در سال‌های سختی محرومیت‌های زیادی را تحمل کرده است و به رشد و پیشرفت همسرش کمک کرده تا راهش برای رسیدن به این نقطه هموار شود، حالا چه‌طور می‌تواند این آسیب روی آسیب را تحمل کند؟!

شاید بگویید خیانت به همسر را در سایر اقشار هم می‌توان دید، بله اما خلاها و کمبودهایی که به دلیل وضعیت تحصیلی و شغلی پزشکان بر خانواده‌هایشان تحمیل می‌شود، در کمتر شغلی دیده می‌شود. به علاوه شرایط و زمینه‌ای که برای یک پزشک مهیاست و او را در این بستر قرار می‌دهد (به دلیل مقبولیت اجتماعی و پرستیژ خاص شغلی) در هیچ شغلی نیست. پس علاوه بر شخصیت فردی و اعتقادی همسرتان و تاثیر سبک خانوادگی که در آن پرورش یافته است، نباید از تاثیر شغل پزشکی بر او غافل باشید. پس همه چیز را بسنجید و انتخاب کنید. راهنمایی‌های بیشتر از این را می‌توانید با انجام یک مشاوره ازدواج کسب کنید.

الهه رضائیان