نگاهی به مهم ترین وقایع ادبی جهان در سال ۲۰۰۸

درگذشت «آلن روب گری یه», «محمود درویش», «سولژنیتسین», «آرتور سی کلارک» و «هارولد پینتر», انتشار کتاب تازه «جیمز باند», اهدای نوبل به «لوکلزیو» و «گنکور» به «عتیق رحیمی» از مهم ترین وقایع ادبی سال ۲۰۰۸ بودند

درگذشت «آلن روب گری یه»، «محمود درویش»، «سولژنیتسین»، «آرتور سی کلارک» و «هارولد پینتر»، انتشار کتاب تازه «جیمز باند»، اهدای نوبل به «لوکلزیو» و «گنکور» به «عتیق رحیمی» از مهم ترین وقایع ادبی سال ۲۰۰۸ بودند.

● درگذشت «آلن روب گری یه»، پدر رمان نو

از اولین رویدادهای سال ۲۰۰۸ میلادی درگذشت «آلن روب گری یه» نویسنده و فیلم ساز معروف فرانسوی بود که در روز ۱۸ فوریه رخ داد. «روب گری یه»، نویسنده رمان مهم و جریان ساز «پاک کن ها» در کنار «ناتالی ساروت»، «میشل بوتور» و «کلود سیمون» از مهم ترین چهره های «رمان نو» فرانسه به حساب می آمد. وی در ۱۸ اوت سال ۱۹۲۲ در «برست» فرانسه به دنیا آمد. او ابتدا مهندسی کشاورزی خواند اما پس از انتشار اولین رمانش در سال ۱۹۵۳عمرش را وقف ادبیات کرد و از همان ابتدا توسط منتقدان مطرحی همچون «رولان بارت» و «موریس بلانشو» مورد تحسین قرار گرفت. روزنامه «گاردین» در مطلبی که فردای درگذشت این نویسنده فقید فرانسوی به قلم «داگلاس جانسون» منتشر کرد، نوشت: «آلن روب گری یه» یک بار تعریف می کند که دانش آموزی در «آستین» تگزاس چهارده نفر را با اسلحه کشت; در حالیکه کتاب «بیگانه» آلبر کامو در دستانش بود. «روب گری یه» می گوید: جنایت در دستان ما (نویسندگان) است، هر رمانی می تواند عامل جنایتی باشد.

● اهدای نوبل ادبیات به «ژان ماری گوستاو لوکلزیو»

«ژان ماری گوستاو لوکلزیو» نویسنده ۶۷ساله فرانسوی پس از بیست ودو سال کشور فرانسه را باری دیگر به صحنه نوبل ادبیات کشاند. «لوکلزیو» در حالی معروف ترین و گران ترین جایزه ادبی سال را از آن خود کرد که منتقدان آمریکایی و اروپایی دم از «مرگ فرهنگ و ادبیات فرانسه» می زدند. «لوکلزیو» هنگام اعلام برنده نهایی نوبل در منزل خود در شهر پاریس بسر می برده و مشغول خواندن رمان «دیکتاتور غم ها» نوشته «استیگ داگرمن» نویسنده سوئدی بوده و خبر را از زبان همسرش شنید. آکادمی «لوکلزیو» را «نویسنده سبک های جدید، ماجراجویی های شاعرانه، اشتیاق و کشش جسمانی و کاشف بشریت در وانفسای تمدن حکم فرما» توصیف کرد و او را بخاطر نوشتن رمان «بیابان» ستود. به اعتقاد منتقدان ادبی جهان آکادمی نوبل هر ساله با اعلام برنده نهایی خود موجب شگفتی جهانیان می شود و امسال نیز اهدای نوبل به «لوکلزیو» از این جهت همه گان را شگفت زده کرده که این نویسنده پرآوازه فرانسوی هیچ فعالیت سیاسی و غیرادبی آشکاری در کارنامه ۴۵ ساله نویسندگی خود ندارد. اهدای نوبل ادبیات به «لوکلزیو» بازتاب های گسترده ای در میان رسانه های ادبی جهان داشت اما آمریکایی ها به خاطر اظهارات «هاروس اینگدال» دبیر آکادمی نوبل مبنی بر وضعیت بد امروز ادبیات آمریکا، از پوشش خبری این واقعه سر باز زدند و سطحی به آن پرداختند.

● درگذشت «محمود درویش» شاعر مبارز فلسطینی

درگذشت «محمود درویش» شاعر مبارز فلسطینی که از شهرت جهانی خوبی برخوردار بود در تمام رسانه های مهم ادبی جهان بازتاب گسترده ای داشت. درگذشت وی همچنین فلسطینیان را به سه روز عزای عمومی کشاند و رئیس دولت خودگردان و دیگر دولتمردان این کشور را به ادای احترام به وی واداشت. «محمود درویش» که برای انجام عمل قلب در بیمارستان «هوستون» تگزاس تحت مراقبت های پزشکی بود پس از عمل قلب دچار حمله قلبی شد و چشم از جهان فروبست. «درویش» در حالی جهان را ترک گفت که ساعتی پیش از عمل خود شعری به نام «مرگی که شکستش دادم»! را در بستر بیماری سروده بود. «محمود درویش» سالها علیه جنایات رژیم صهیونیستی در فلسطین شعر سرود و به همین خاطر مجبور به ترک وطن شد. «درویش» آن قدر در جهان از محبوبیت خوبی برخوردار بود که رسانه های آمریکایی نیز درباره اش نوشتند: «محمود درویش نمادی از مشکلات فلسطین اشغالی است و به همین خاطر موضوعاتی چون تبعید و مبارزه جایگاه خاصی در اشعارش دارد. وی در سال ۱۹۸۸ به طور نمادین بیانیه آزادی فلسطین را سرود.» «محمود عباس» رئیس دولت خودگردان فلسطین نیز درگذشت این شاعر فلسطینی را این طور توصیف کرد: «مرگ وی جای خالی ای در فرهنگ، سیاست و زندگی ملی کشور فلسطین است. کلمات قادر به ابراز ناراحتی قلبی ما از درگذشت وی نیستند.»

● درگذشت «سولژنیتسین» نویسنده تبعیدی روسیه

«الکساندر سولژنیتسین» به «تولستوی زمان حال» ادبیات معاصر کشور روسیه لقب داشت و عمده شهرت خود را مدیون دو کتاب «مجمع الجزایر گولاک» و «یک روز از زندگی ایوان دنیسویچ» بود. وی از مخالفان سرسخت رژیم کمونیستی شوروی سابق بود و به همین خاطر سال های زیادی از زندگی خود را نیز در تبعید گذراند.با توجه به این که «سولژنیتسین» همانند میلیون ها تن دیگر از هموطنانش، سال های بسیاری از عمرش را در زندان های شوروی گذارند و همین مساله دستمایه نگارش بسیاری از داستان هایش قرار گرفت.

حضور چهره های سیاسی کشور روسیه از جمله «دیمیتری مددوف» رئیس جمهور این کشور در مراسم تدفین «سولژنیتسین» درگذشت وی را از اهمیت زیادی در رسانه های جهان برخوردار کرد. «سولژنیتسین» به خاطر سال ها سختی و همچنین نگارش رمان های «مجمع الجزایر گولاگ» و «یکی از روزهای زندگی ایوان دنیسوویچ» در سال ۱۹۷۰ جایزه ادبی نوبل گرفت. وی در سال ۱۹۷۴ از شوروی سابق اخراج شد تا آنکه «میخائیل گورباچوف» آخرین رهبر کمونیست روسیه در سال ۱۹۹۰ بار دیگر او را شهروند روسیه کرد. پس از درگذشت «سولژنیتسین» تا به امروز مهم ترین خیابان روسیه به نام وی شده و به تازگی نیز سایتی درباره زندگی و آثار وی تاسیس شده است.

● درگذشت «آرتور سی کلارک» خالق «اودیسه فضایی»

درگذشت «آرتور سی کلارک» استاد داستان های «علمی تخیلی» جهان که بیشتر برای رمان :۲۰۰۱« اودیسه فضایی» در میان علاقه مندان کتاب و ادبیات شهرت داشت در آخرین روزهای پایانی سال ۱۳۸۶ بازتاب زیادی در ایران نداشت اما از مهم ترین وقایع ادبی سال ۲۰۰۸ به حساب می آید. «کلارک» به علت ناتوانی جسمی از دهه۶۰ بر روی ویلچر بود و در نهایت نیز بر اثر عارضه تنفسی درگذشت. وی با وجودی که داستان نویسی را از جوانی شروع کرده بود اما اولین بار در سال ۱۹۶۸ بود که با داستان کوتاه «نگهبان» به شهرت رسید. ساخت فیلم :۲۰۰۱« اودیسه فضایی» ساخته «استنلی کوبریک» بر اساس رمان «کلارک» نیز وی را به یکی از اساتید ژانر «علمی تخیلی» در دنیا تبدیل کرد. «کلارک» پیش از این رمان نیز در کتاب های دیگر به پیشرفت های تکنولوژیکی بشر اشاراتی کرده بود که در ابتدا مورد توجه کارشناسان قرار نگرفت اما بعدها توجه همگان را به خود جلب کرد. وی همچنین بخاطر رمان «اودیسه فضایی» به عضویت افتخاری سازمان هوافضای آمریکا ناسا در آمد اما وی بیشتر از هر کاری نویسندگی را می پسندید. رمان «آخرین تئوری» نیز آخرین کتاب «کلارک» است که پس از مرگ وی راهی بازار کتاب آمریکا شد.

● اهدای «بوکر ادبی» به «آراویند آدیگا» نویسنده هندی

جایزه سالانه «بوکر ادبی» به «آراویند آدیگا» نویسنده سی و سه ساله هندی رمان «ببر سفید» تعلق گرفت. آدیگا در حالی این جایزه معتبر اروپایی را از آن خود کرد که تازه پا به عرصه نویسندگی گذاشته بود و «ببر سفید» نخستین رمانش به حساب می آمد. «آدیگا» همچنین سومین نویسنده تاریخ «بوکر» است که بخاطر نخستین رمانش این جایزه معتبر را برده است. «آراویند آدیگا۲۳ » اکتبر سال۱۹۷۴ در «ماداراس» هند به دنیا آمده اما در کشور استرالیا بزرگ شده و در دانشگاه کلمبیا و سپس در دانشگاه آکسفورد تحصیل کرده است. وی نویسندگی را با روزنامه نگاری برای چندین و چند نشریه از جمله «تایم» شروع کرد. رمان «ببر سفید» داستان پسری به نام «بالرام هالوای» است که پدرش سال ها در کشور هند کالسکه کش بوده است. «بالرام» اما در زندگی خود تصمیم گرفت تا شغل پدر را ادامه ندهد و پیشرفت کند و چا ی فروش قهاری شود اما در این راه به دغل بازی و دروغ گویی می افتد و منافع خانواده اش را فدای منافع شخصی خود می کند.

● اهدای «گنکور» به «عتیق رحیمی» نویسنده افغانی

«عتیق رحیمی» نویسنده رمان «سنگ صبور» نخستین برنده افغانی معتبرترین جایزه ادبی کشور فرانسه «گنکور» است. «رحیمی» نویسنده چهل وشش ساله افغانی توانست با دریافت این جایزه نامش را در کنار بزرگانی همچون «مارسل پروست»، «سیمون دو بووار»، «رومن گاری» و «مارگریت دوراس» در لیست برندگان تاریخ ۱۰۵ساله جایزه «گنکور» قرار دهد. به نوشته فارس; «عتیق رحیمی»، نویسنده و کارگردان متولد سال ۱۹۶۲ در شهر کابل پایتخت افغانستان است. «عتیق رحیمی» در نوجوانی به دبیرستان فرانسوی زبانان شهر کابل رفته است. وی در سال ۱۹۷۳ و همزمان با کودتای افغانستان و دستگیری پدر و عمویش به نویسندگی روی آورد و شروع به نوشتن کرد. پس از آزادی پدر رحیمی از زندان، خانواده وی به قصد مهاجرت به هند وطن خود را ترک گفتند اما «عتیق» تا پس از کودتا موفق نشد به آن ها بپیوندد. وی در این زمان در معدنی در افغانستان کار می کرد و سپس بعدها در سال ۲۰۰۰ با الهام از این دوره از زندگی خود نخستین رمان خود را به زبان فارسی به نام «خاک و خاکستر» منتشر کرد. «رحیمی» در سال ۱۹۸۴ و با ناآرام شدن فضای سیاسی کشورش به پاکستان رفت و سپس عازم فرانسه شد و پناهندگی سیاسی گرفت و در دانشگاه سوربن پاریس مشغول به تحصیل شد. رحیمی در نهایت در این دانشگاه از رشته علوم ارتباطات رادیویی دکترا گرفت. «سنگ صبور» نخستین رمان «عتیق رحیمی» به زبان فرانسه است.

‌‌‌‌‌‌‌‌‌● اهدای جایزه بخش ادبی «پرنس استریاس» اسپانیا به «مارگارت آتوود»

«مارگارت آتوود» نویسنده کانادایی برنده بخش ادبی جایزه پنجاه هزار یورویی «پرنس استریاس» سال ۲۰۰۸ اسپانیا شد. «پرنس استریاس» نیز در پس از «نوبل»، «بوکر» و «گنکور» از معتبرترین جوایز ادبی دنیاست. «آتوود» در حالی این جایزه را از آن خود کرد که به گمان منتقدان ادبی دنیا «هاروکی موراکامی» ژاپنی شانس بیشتری برای دریافت این جایزه داشت. هیئت داوران این جایزه «آتوود» را شایسته تقدیر برای «یک عمر تلاش بی نظیر ادبی» دانستند و او را نویسنده ای معرفی کردند که سال ها در راستانی «دفاع از حقوق زنان» تلاش و با «بی عدالتی های اجتماعی» مبارزه کرده است. «مارگارت آتوود» پیش از این جوایز «بوکر» سال ۲۰۰۰ و جایزه ادبی «آرتور سی.کلارک» را از آن خود کرده بود و جدای نویسندگی و روزنامه نگاری سال ها فعالیت ها فمینیستی داشته است. «آتوود» در «اتاوا»ی کانادا بدنیا آمده و سالیان کودکی را در کبک گذرانده است. وی از شش سالگی به نویسندگی علاقه نشان داد و در نهایت نیز در دانشگاه «تورنتو» هنر خواند. از «مارگارت آتوود» تا به حال رمان های چون «قصه کلفت» و «اوریکس و کریک» ترجمه «سهیل سمی»، «عروس فریبکار» و «آدمکش کور» ترجمه شهین آسایش و «گریس دیگر» ترجمه «جلال بایرام» به فارسی منتشر شده اند. «مارگارت آتوود» پیش از این جوایز «بوکر» سال ۲۰۰۰ و جایزه ادبی «آرتور سی.کلارک» را از آن خود کرده بود و جدای نویسندگی و روزنامه نگاری سال ها فعالیت ها فمینیستی داشته است.

● درگذشت «هارولد پینتر» نمایشنامه نویس انگلیسی برنده نوبل ادبیات

«هارولد پینتر» نمایشنامه نویس و شاعر انگلیسی برنده نوبل ادبیات در حالی در آخرین روزهای سال ۲۰۰۸ چشم از جهان فرو بست که میلیون ها نفر از شیفتگانش در سراسر جهان کریسمس را جشن گرفتند. «هارولد پینتر» که سال ها از سرطان رنج می برد، در هفتادوهشت سالگی به آرامش رسید. «هارولد پینتر» هر چند به جز نمایشنامه نویسی در حوزه های دیگر هنری از جمله شاعری، فیلم نامه نویسی، بازیگری و کارگردانی و حتی سیاست شهرت داشت اما بیشتر از هر چیزی از تاثیرگذارترین چهره های تئاتر امروز دنیا به حساب می آمد. «پینتر۱۰ » اکتبر سال ۱۹۳۰ در خانواده ای یهودی در شهر لندن به دنیا آمد. از جوانی به بازیگری علاقه نشان داد و در سال ۱۹۵۱ بود که نخستین نمایشش را به نام «اتاق» منتشر کرد. «هارولد پینتر» از همان جوانی کتاب خوانی حرفه ای بود و در جوانی تمامی آثار «داستایفسکی»، «جورج الیوت»، «ویرجینیا وولف» و «ارنست همینگوی» را مطالعه کرد. وی سپس به عضویت حلقه دوستان تاثیرگذار و بانفوذی درآمد که بعدها در شکل گیری جریانات ادبی و هنری انگلستان نقش به سزایی ایفا کردند.

● انتشار مجموعه «داستان های بیدل شاعر» نوشته «جی کی رولینگ»

«جی کی رولینگ» خالق مجموعه رمان های «هری پاتر» با انتشار مجموعه «داستان های بیدل شاعر» به بچه های بی سرپرست جهان هدیه کریسمس داد. این نویسنده خوش اقبال انگلیسی تمام عواید حاصل از فروش این کتاب خود را که پرفروش ترین کتاب سال ۲۰۰۸ نیز به حساب می آید به امور خیریه اختصاص داد. «داستان های بیدل شاعر» با فروش دو نسخه در هر دقیقه رکورد تازه ای در تاریخ ادبیات جهان ثبت کرد. داستان های بیدل شاعر» نخستین کتابی است که «جی کی رولینگ» پس از خداحافظی با «هری پاتر» در هفتمین جلد آن، منتشر می کند. منتقدان ادبی دنیا فروش خوبی را برای این کتاب پیش بینی می کنند و آن را بعنوان پرفروش ترین کتاب کریسمس در جهان می دانند. «داستان های بیدل شاعر» پیش از این در هفتمین جلد «هری پاتر» به آن اشاره شده بود و مجموعه ای از پنج داستان افسانه ای است. «داستان های بیدل شاعر» در نخستین چاپ خود هفت و نیم میلیون نسخه منتشر شده و به ده زبان از جمله فرانسوی، آلمانی، چینی و ژاپنی ترجمه شده است. مجموعه های «هری پاتر» بیش از ۴۰۰ میلیون نسخه در سراسر جهان فروش کرد و پس از کتاب انجیل به عنوان پرفروش ترین کتاب تاریخ جهان شناخته شد. «جی کی رولینگ» نیز با ثروت ۵۶۰ میلیون پوندی که از فروش «هری پاتر» بدست آورده از «الیزابت دوم» ملکه انگلستان نیز ثروتمندتر است و جزو ۱۰ ثروتمند برتر جهان جای دارد.