فرصت از دست رفته

نگاهی به مجموعه سقوط یک فرشته

تجربه نشان داده که ماه رمضان فرصتی مناسب برای ارائه آثاری است که با در نظر گرفتن حال و هوای حاکم بر این ماه، قصد دارند به آثاری جذاب برای مخاطب روزه دار تبدیل شده و بتوانند در ساعات فراغت بعد از افطار لحظات دلنشینی را برای او فراهم کنند. شیوه ارائه هم می تواند متفاوت باشد; از ملودرام های غم انگیز گرفته تا کمدی های نشاط آور یا حتی روایت های ماورایی که گاه در حیطه ژانر وحشت قدم بر می دارند. از آن جایی که دغدغه اصلی بیشتر آثار تولید شده برای پخش در این ماه انتقال "پیام" است پس به نظر می رسد که نکته حایز اهمیت در بررسی آثار به نمایش درآمده در این ماه این باشد که هر کدام تا چه اندازه در انتقال مفاهیم مورد نظرشان توفیق می یابند. اما نکته ای که در این میان ممکن است مورد غفلت قرار گیرد چگونگی و کیفیت ارائه این انتقال است.

مجموعه "سقوط یک فرشته" ساخته مشترک بهرام وحمید بهرامیان موضوع جذابی دارد. چرا که در حیطه ای گام برداشته که هر چقدر هم پیش تر امتحان شده باشد هنوز پتانسیل کافی برای جذب مخاطب را دارد. به خاطر داریم که چند سال پیش سیروس مقدم با مجموعه "اغما" که آن هم یک سریال مناسبتی ویژه ماه رمضان بود توانسته بود انبوهی از تماشاگران را پای گیرنده های تلویزیونی بکشاند. "سقوط یک فرشته" هم، گاه سعی دارد یک فضای ماورایی را تجربه کند و خوراک تصویری لازم را برای به هیجان آوردن مخاطب فراهم کند. این موضوع را از همان تیتراژ آغازین و موسیقی همراهش می توان دریافت. اما از آن جایی که دغدغه اصلی سریال بیش و پیش از هرچیز انتقال "پیام" است به ناگزیر برای پیش بردن داستانش از برخی چیزها می گذرد و یا این که از غلظتش کم می کند.

شاید اصلا نیاز به اشاره هم نباشد که یکی از دلایل جذابیت قسمت های آغازین این مجموعه وجود فضاسازی های نامتعارف اکسپرسیونیستی بود که اصولا در فضای تلویزیونی و سینمایی کشور کم تر می توان از آنها نشانی یافت. مواردی چون بازی با سایه ها، زوایای نامتعارف دوربین و یا نورپردازی های اغراق شده که به مخاطب این موضوع را القا می کرد که دارد اثری با مایه های ماورایی را تماشا می کند. موردی که استفاده بجا و مناسب از آنها در مورد سریال "اغما" مطلوبیت و مقبولیت خاصی را ایجاد کرده بود. اما "سقوط یک فرشته" در ادامه اش تلاش می کند که خیلی زیاد درگیر فضاسازی های پررمز و راز نشود و حتی گاه، برای مدتی طولانی از آن فاصله بگیرد. هنگامی هم که در مواردی بدان روی میآورد به سبب وقفه ایجاد شده در ساختار کلی فضاسازی اثر، هم اصالتش را از دست داده و هم ابهام اولیه را ندارد، پس از تاثیرگذاری باز می ماند. مجموعه در عوض تصمیم می گیرد که عنان کار را به یک راوی بدهد که خود را شیطان می نمایاند و از او برای انجام مهمترین وظیفه اش که انتقال "پیام" به مخاطب است بهره می گیرد. تلاش برای شیرفهم کردن مخاطب نتیجه اش این می شود که کاراکترهایی را به مخاطب عرضه کند که تک بعدی اند. یا سفید سفیدند یا سیاه سیاه. برای نمونه یکی پدری مذهبی و متعصب است و دیگری دختری ناخلف و سربه هوا، آن یکی دیگر، زنی بی عفت و بی پرواست و یکی هم مادری ساده، که آن قدر باید درمانده نشان داده شود که حتی توان کنترل دختر ظاهرا فهمیده و سربه راهش را نداشته باشد. در هر حال شاید باید زمینه ای فراهم شود تا برای پیش بردن داستان، یک دخترنوجوان، سرخود و بدون اطلاع والدین، طی یک مبادله مالی کلان، قول نامه ای تقلبی تحویل بگیرد!!!

این تک بعدی بودن سبب شده که زحمات بازیگران اثر کمتر به چشم آید.مسعود رایگان علی رغم تلاشی که انجام می دهد در ذهن مخاطب پدری را مجسم می کند که نمونه اش را این روزها خیلی کم می توان یافت. از یک پدر سرد و گرم چشیده که زیر این آسمان زندگی و در هوای این دوران تنفس می کند این همه اشتباه و سردرگمی بعید به نظر می رسد. البته اگر جایگاه و منزلت این کاراکتر در بین دوستانش و مردم محله را هم در نظر بگیریم بی راه نیست که ادعا کنیم این شخصیت گاه بسیار تصنعی هم به نظر می رسد. خاطره اسدی اگرچه نقشی را بازی می کند که با شمایلش هم خوانی دارد اما تندروی های موجود در رفتار و گفتار کاراکترش، از دختری که در فقدان مادر بایستی دلبستگی مضاعفی به پدرش داشته باشد کمی غیرمعمول است. شاید تنها نقشی که در این اثر قابلیت های لازم برای همراه کردن مخاطب با خود را دارد کاراکتری است که مهرداد صدیقیان نقشش را ایفا می کند و یکی از اصلی ترین عوامل جذابیتش را هم بایستی در ابهام موجود در آن دانست که مستقیما منتج شده از سویه ماورایی اثر است که آن هم بیشتر وام دار قسمت های آغازین این مجموعه است.

به نظر می رسد "سقوط یک فرشته"، برای بسیاری از مخاطبان جدی تر، جز موسیقی خوب امیر توسلی و گهگاه لحظات دلهره آورش چیز دندان گیری به همراه نداشته باشد. اما شاید تماشایش برای برخی غنیمتی باشد که با شرکت در مسابقه پیامکی اش که صدا و سیما امکانش را فراهم کرده، شانس شان را برای برنده شدن محک بزنند.

نویسنده : حامد مقدم