یونیکس و نسخه های معروف آن

یونیکس, سیستم عاملی است که در سال ۱۹۶۹ توسط گروهی از کارکنان AT&T سازمان تلگراف و تلفن آمریکا در لابراتوار بل Bell بنیان نهاده شد

یونیکس، سیستم‌عاملی است که در سال ۱۹۶۹ توسط گروهی از کارکنان AT&T (سازمان تلگراف و تلفن آمریکا) در لابراتوار بل (Bell) بنیان نهاده شد. سیستم‌های یونیکس امروزی به انواع و شعبه‌های گوناگونی تقسیم می‌شوند که در طول سال‌ها توسط خود AT&T و بسیاری از شرکت‌ها و گروه‌های انتفاعی و غیرانتفاعی دیگر در سراسر جهان گسترش پیدا کردند. از سال ۲۰۰۷، یک کنسرسیوم استانداردهای صنعتی به نام The Open Group صاحب نام تجاری UNIX می‌باشد.

تنها، سیستم‌هایی که به طور کامل همسان و مبتنی بر قوانین Single Unix Specification می‌باشند، مجاز به استفاده از این نام تجاری شناخته می‌شوند و باقی سیستم‌ها در طبقه‌بندی یونیکس مانند (Unix-like) جایدهی می‌شوند. در دهه‌های ۱۹۷۰ و اوایل ۱۹۸۰، تاثیر یونیکس در دایره‌های آکادمیک (برای مثال نسخه‌های BSD که محصول دانشگاه کالیفرنیا - Berkeley بود) موجب جنبش بزرگی از آن در گرایش‌های تجاری نیز گشت که از مهمترین آنان می‌توان به نسخه‌هایی چون Solaris از شرکت Sun Microsystems و یا HP-UX و حتی IBM AIX اشاره کرد.

امروزه، به علاوه سیستم‌های تایید شده یونیکس مانند سیستم‌های نامبرده به علاوه Apple Mac OS X، سیستم‌های یونیکس مانند هم بسیار پرطرفدار می‌باشند که از جمله آنان می‌توان به سیستم‌عامل‌های معروفی چون Linuxها و یا BSDها اشاره کرد. گاهی اوقات یونیکس سنتی ممکن است به منظور توضیح و تفسیر یکی از نسخه‌های یونیکس و یا سیستم‌عامل‌هایی که یکی از خصوصیات Version ۷ Unix یا Unix System V را دارا هستند، مورد استفاده قرار گیرد. شایان ذکر است که زبان برنامه‌نویسی اصلی که در یونیکس به کار رفته C می‌باشد.

● لینوکس: Linux

لینوکس به طور کلی نامیست که به سیستم‌عامل‌های یونیکس مانندی که براساس هسته لینوکس می‌باشند، تعلق می‌گیرد. پیشرفت و توسعه این سیستم‌عامل را می‌توان والاترین و برجسته‌ترین مثال از خانواده نرم‌افزارهای آزاد و باز دانست، به طوری که می‌توان گفت تمام سورس و ساختار بستر این سیستم‌عامل، تحت قوانین ذکر شده در اجازه‌نامه عمومی و همگانی گنو (GNU)، قابل ویرایش و پخش مجدد در سراسر دنیا و به صورت کاملا مجانی می‌باشند. این سیستم‌عامل غالبا به دلیل استفاده‌هایش در سرورها مورد شناخت واقع می‌شود. البته این مسئله را نمی‌توان تایید و یا تکذیب نمود، اما آن چیز که پرواضح است، قدرت بالا و انعطاف‌پذیری فوق‌العاده این سیستم‌عامل در سرورها و کلاینت‌های سطح بالا می‌باشد.

اگرچه باید گفت این سیستم‌عامل بر روی انواع مختلفی از سخت‌افزارها، سیستم‌های درون ساختاری، موبایل‌ها و حتی ابرکامپیوترها استفاده می‌شود. در سال‌های اخیر، نسخه‌های مختلف لینوکس که قابلیت نصب بر روی کامپیوترهای رومیزی و همراه را دارا هستند، به طور گسترده‌ای افزایش یافته‌اند. لینوکس اگرچه، این افزایش را به صورت گسترده‌ای مدیون نسخه بسیار محبوب Ubuntu برای کامپیوترهای همراه است. Ubuntu نسخه‌ای از لینوکس است که براساس نسخه پایه‌ای و اصلی گنو لینوکس Debian پایه‌گذاری شده است. هدف اصلی این نسخه محبوب و البته علل اصلی محبوبیت آن را بایستی در نکاتی چون آسانی مراحل نصب، کارآمدی، زیبایی گرافیکی و مثال‌زدنی آن و البته پشتیبانی اینترنتی بسیار قدرتمند و فراگیر، جست‌وجو نمود؛ البته این زیبایی و سادگی با اشکلاتی در سطح هسته سیستم‌عامل نیز همراه بوده که خود نیازمند رسیدگی‌های ویژه‌ای می‌باشد.

نام لینوکس، خود از Linux Kernel برگرفته شده است که درواقع در سال ۱۹۹۱ توسط «لینوس تراوالدز» که امروزه با عنوان بنیانگذار لینوکس شناخته می‌شود، برای این سیستم‌عامل انتخاب شد. نام‌های استفاده شده در این سیستم اگرچه، از سیستم‌عامل GNU که بنیان آن را «ریچارد استالمن» برای اولین بار در سال ۱۹۸۳ گذاشت، برگرفته شده‌اند، از جمله این نام‌ها می‌توان به Library و یا Utility اشاره کرد. گنو نام منتخب برای بنیاد نرم‌افزارهای آزاد یا GNU/Linux می‌باشد. موارد زیر را می‌توان از نسخه‌های معروف لینوکس دانست:

▪ Debian

▪ IBM-Novell OpenSuse

▪ RedHat Linux

▪ RedHat Fedora Core

▪ Ubuntu / Kubuntu

▪ Sun Microsystems OpenSolaris

▪ Xandros

▪ Arch Linux

▪ CentOS Enterprise Linux

● سولاریس: Solaris

سولاریس سیستم‌عاملی دیگری بر پایه یونیکس است، در ابتدا، این مسئله شایان ذکر است که سیستم‌عامل‌های Solaris و OpenSolaris اگرچه هر دو از محصولات شرکت Sun Microsystems بوده و بر پایه یونیکس بنا شده‌اند، دارای تفاوت‌های بسیار زیادی در سطح بستری سیستم می‌باشند. سیستم‌عامل Solaris خوش‌آوازگی خود را در Scalability به خصوص در سیستم‌های SPARC می‌داند. Scalability را می‌توان به طور اختصار به عنوان یکی از خواص بسیار مهم یک سیستم، یک شبکه و یا حتی یک پردازش در علوم مخابرات و مهندسی نرم افزار دانست، که در واقع بیان‌کننده توانایی آنها برای برخورد و رویارویی با میزان نامشخص و در حال افزایشی از وظایف به صورتی کاملا منطقی و حساب شده است، به بیان دیگر این نام به سیستم‌های آماده گسترش تعلق می‌گیرد.

از علل دیگر محبوبیت سولاریس برای کاربران آن را می‌توان خدمات نوینی که در این سیستم‌عامل ارایه شده‌اند، دانست. از جمله این خدمات می‌توان به DTrace و ZFS اشاره کرد. سولاریس از سیستم‌عامل‌هاییست که دارای مجوز Single Unix Specification می‌باشند و به همین دلیل نه تنها بر پایه یونیکس است، بلکه از نسخه‌های یونیکس نیز به حساب می‌آید. البته امروزه بیشتر کدهای این سیستم‌عامل تحت عنوان OpenSolaris به عنوان نسخه‌ای از لینوکس ارایه شده‌اند و در دسترس می‌باشند. سولاریس به عنوان سیستم‌عاملی ایده‌آل برای استفاده در سرورها شناخته شده است، اما معمولا به لحاظ محیط گرافیکی بسیار ساده آن به کاربران معمولی و برای استفاده بر روی کامپیوترهای شخصی توصیه نمی‌شود.

البته این اعتقاد کم‌کم در حال فراگیر شدن است که سولاریس نیاز به بروزرسانی جدی دارد، اما از طرفی دیگر حضور OpenSolaris به عنوان یک لینوکس و سیستم‌عاملی با سورس باز که بر پایه خود سولاریس بنا شده است، خود گمان این مسئله را ایجاد می‌کند که شرکت Sun احتمالا به مسئله بروزرسانی توجه ویژه‌ای را اختصاص داده است. جدیدترین نسخه این سیستم‌عامل Solaris ۱۰ می‌باشد.

● یونیکس برکلی: BSD

این نام که برگرفته شده از نام کامل Berkeley Software Distribution است، نسخه‌ای از یونیکس است که به نام «یونیکس برکلی» نیز شناخته می‌شود. این سیستم‌عامل، ساخته و پرداخته گروه تحقیقات سیستم‌های کامپیوتری دانشگاه برکلی کالیفرنیا در ایالات متحده، بین سال‌های ۱۹۷۷ تا ۱۹۹۵، زمانی آخرین نسخه پایدار آن معرفی شد، می‌باشد. امروزه نام BSD به طور غیر تنها، معمولا و نه همیشه به سیستم‌عامل‌های برگرفته شده از آن اتلاق می‌شود. از جمله معروف‌ترین این سیستم‌ها می‌توان به FreeBSD و NetBSD و OpenBSD اشاره کرد. این خانواده از سیستم‌عامل‌ها را نیز می‌توان فوق‌العاده قدرتمند برای سرور ولی این بار همچنین مفید برای کاربران سطح بالا دانست. شایان ذکر است که سیستم‌عاملی که در حال حاضر توسط شرکت Yahoo، صاحب و اداره کننده رسمی سایت www.Yahoo.com مورد استفاده قرار می‌گیرد، FreeBSD می‌باشد.

● سیستم‌عامل مکینتاش: Apple Mac OS X

OS X سیستم‌عاملی است که طراحی، پخش و فروش آن توسط شرکت Apple به انجام رسیده، و از سال ۲۰۰۲ در تمام انواع کامپیوترهای تولید این شرکت مورد استفاده قرار گرفته است. تولید این سیستم‌عامل اگرچه، پس از تولید و ارایه آخرین سیستم‌عامل سبک کلاسیک Apple به نام Mac OS ۹ صورت گرفت. Mac OS به عنوان سیستم‌عامل اصلی Apple از سال ۱۹۸۴ مورد توجه قرار دارد. شایان ذکر است که «بیل گیتس» مدیرعامل شرکت مایکروسافت یک سال پیش از آن، در سال ۱۹۸۳، در کنفرانس بین‌المللی شرکت Apple گفت: «به نظر من تا به حال تنها کامپیوترهایی که تمام استانداردهای ممکن را دارا هستند، کامپیوترهای تولید شده توسط شرکت Apple می‌باشند.» البته این اعتقاد کماکان در میان کاربران Apple وجود دارد، کسانی که به هیچ وجه حاضر به تعویض کامپیوترهای خود با هیچ مدل از مارک دیگر نیستند.

اما چرا؟ زیبایی، آسانی در استفاده، هماهنگی و هارمونی فوق‌العاده میان سخت‌افزار و نرم‌افزار، قدرت، کیفیت و سرعت، و از همه مهمتر امنیت بسیار بالا در این سیستم‌عامل، همه و همه از عوامل مهم و عللی به شمار می‌روند که موجب می‌شود کاربران این سیستم آن را عضوی جدا نشدنی از خانواده درجه یک خود ببینند. اما Mac OS X به نوع خود در میان سیستم‌عامل‌های Apple، انقلابی مهم به شمار می‌رود. حرف X که بیان کننده عدد ۱۰ در اعداد رومی است، به عنوان عضوی معروف و معرف نوع جدید این سیستم‌عامل که بر پایه یونیکس نیز می‌باشد، شمرده می‌شود. این سیستم‌عامل بر پایه تکنولوژی ساخته شده توسط شرکت سابق مدیرعامل Apple آقای Steve Jobs موسوم به NeXT در نیمه دوم ده هشتاد تا اوایل سال ۱۹۹۴، زمانی Apple این کمپانی را خرید، بنا شده است.

Mac OS X بر پایه Mach Kernel بنا شده است به همین سبب قسمت‌های مشخصی از سیستم‌عامل‌های FreeBSD و NetBSD در Nextstep یا در واقع هسته OS X به کار رفته‌اند. Nextstep سیستم‌عاملی شی‌گرا (Object-Oriented) بود که توسط NeXT بنیان نهاده شد. در ششمین و جدیدترین نسخه این سیستم‌عامل، Mac OS X v۱۰.۵ که سازگار با سیستم‌های دارای پردازشگرهای (CPU) شرکت Intel نیز می‌باشند، دارای گواهینامه UNIX ۰۳ می‌باشد، و بنابراین از نسخه‌های مستقیم یونیکس محسوب می‌شود. اولین نسخه از این Mac OS X Server ۱.۰ در سال ۱۹۹۹ و چندی بعد نسخه رومیزی و خانگی آن موسوم به Mac OS X ۱۰.۰ در سال ۲۰۰۱ وارد بازار شدند. نامگذاری نسخه‌های Mac OS X براساس نام گربه‌سانان بزرگ انجام می‌گیرد؛ برای مثال، Mac OS X v۱۰.۵ به طور معمول از سوی Apple با عنوان Leopard یا پلنگ خوانده می‌شود.

از سوی دیگر، نسخه سرور این سیستم‌عامل موسوم به Mac OS X Server به لحاظ ساختاری شبیه نسخه رومیزی آن است و داری ابزارهای پیشرفته‌ای در زمینه مدیریت شبکه می‌باشد که از جمله مهمترین آنان می‌توان به Mail Transfer Agent و Samba Server و Xgrid Server و Domain Name Server و LDAP اشاره کرد. این سیستم‌عامل از قبل بر روی کامپیوترهای سرور تولید این کمپانی، موسوم به سرورهای Xserve نصب می‌شود، اما تقریبا می‌توان گفت که قالیت نصب و هماهنگی بر روی تمامی کامپیوترهای Apple اعم از سرور و رومیزی را دارد.

Apple همچنین ۳ نسخه مخصوص از این سیستم‌عامل را برای ۳ محصول دیگر خود، به جز کامپیوترها، نیز مورد استفاده قرار می‌دهد، این سه محصول شامل موارد مقابل می‌شوند: سیستم‌‌عامل موسوم به iPhone OS برای گوشی‌ها موبایل iPhone و دستگاه‌های پخش موسیقی iPod Touch و در نهایت سیستم عامل بدون نام مورد استفاده در Apple TV. شایان ذکر است که سورس اصلی خود این سیستم‌عامل باز نمی‌باشد اما دارای کامپوننت‌هایی با سورس باز است. Mac OS X از قدرتمندترین و پیشرفته‌ترین انواع سیستم‌عامل در تمام سطوح از سرور تا کاربران مبتدی خانگی به شمار می‌رود.

پوریا حاجی باقری

عضو جامعه کامپیوتر بریتانیا (BCS) و انجمن بین‌المللی مهندسان برق و الکترونیک (IEEE)

عضو گروه هوش مصنوعی و معاون جامعه دانشجویی علوم کامپیوتر دانشگاه شفیلد، انگلستان