در آستانه فصل سرد فرهنگ سازی در کنترل مصرف گاز موفق خواهد بود یا اعمال قدرت قیمتی

به نظر می رسد با موثر نبودن تلاش های انجام شده برای گسترش فرهنگ مصرف بهینه حامل های انرژی درکشور به ویژه در بخش گاز طبیعی و از سوی دیگر احتمال مشکل شدن تامین گاز زمستانی درصورت تکرار سرمای سال گذشته, با وجود این که مسوولان شرکت ملی گاز در ماه های گذشته تاکید می کردند شیوه محاسبه قیمت گاز همچون سال پیش خواهد بود, سرانجام به تازگی طرح افزایش پلکانی جرایم مشترکان پر مصرف تا سقف قیمت گاز صادراتی مورد بررسی قرار گرفته است

به‌نظر می‌رسد با موثر نبودن تلاش‌های انجام شده برای گسترش فرهنگ مصرف بهینه حامل‌های انرژی درکشور به‌ویژه در بخش گاز طبیعی و از سوی دیگر احتمال مشکل ‌شدن تامین گاز زمستانی درصورت تکرار سرمای سال گذشته، با وجود این‌که مسوولان شرکت ملی گاز در ماه‌های گذشته تاکید می‌کردند شیوه محاسبه قیمت گاز همچون سال پیش خواهد بود، سرانجام به‌تازگی طرح افزایش پلکانی جرایم مشترکان پر مصرف تا سقف قیمت گاز صادراتی مورد بررسی قرار گرفته است.

آمارها نشان می‌دهد که مصرف گاز ایران در سال ۱۳۸۶ نسبت به سال قبل از آن (۱۳۸۵) ۱۲.۳ درصد رشد داشته که بخش خانگی، تجاری و صنایع کوچک با ۱۷.۲ درصد دارنده بیشترین رشد، صنایع عمده با رشد مصرف ۱۳.۴ درصد در جایگاه دوم و نیروگاه‌ها با ۳.۸ درصد در مرتبه سوم رشد مصرف قرار داشته‌اند.

این‌ درحالیست که رشد تولید در این مدت فقط ۱۲.۶ درصد بوده است؛ به‌طوری‌که در زمستان گذشته همه صنایع و نیروگاه‌ها از سوخت دوم استفاده کردند و به دلیل وسعت، شدت و مدت زیاد سرمای هوا در برخی نقاط کشور به‌خصوص در سرشاخه‌ها افت فشار گاز و قطعی‌های پراکنده وجود داشت.

● رشد شدت مصرف انرژی در ایران

همچنین به گفته کارشناسان روند شدت انرژی (نسبت مقدار مصرف انرژی برحسب تن نفت‌خام به تولید ناخالص ملی) و به‌تبع آن روند مصرف گاز در کشور به گونه‌ای لجام گسیخته رو به افزایش است که اگر به همین منوال ادامه یابد، با قیمت‌های کنونی، خسارتی بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار را در سال ۱۴۰۴ بر کشور تحمیل خواهد کرد که از هم‌اکنون باید برای کنترل آن برنامه‌ریزی شود.

درحالی‌که شدت مصرف انرژی در ژاپن معادل ۰.۱، اروپا حدود ۰.۲، چین حدود ۰.۸، مالزی و کشورهای آسیای شرقی حدود ۰.۶ است، این عدد در ایران حدود ۱.۷ اعلام می‌شود که مقایسه این آمار نشان می‌دهد شدت مصرف انرژی در کشور ما ۱۷ برابر کشوری همچون ژاپن است. حال اگر مصرف انرژی در ایران با رویه کنونی ادامه پیدا کند، در افق سند چشم‌انداز شدت انرژی به عدد ۲ خواهد رسید، ولی اگر مصرف انرژی به روش‌های مختلف مدیریت صحیح شود، این شدت همانند کشور چین به ۰.۸ خواهد رسید.

● شیوه قیمت‌گذاری تعرفه گاز مصرفی مشترکان

دولت در سال ۱۳۸۵ مکلف شد در مورد مشترکان گاز خانگی در دو دهک پایین مصرف‌کنندگان، هزینه گاز را با تخفیف کامل حساب کند و برای پنج دهک بعدی نرخ گاز ثابت و معادل قیمت سال ۱۳۸۳ یعنی ۸۰ ریال برای هر مترمکعب محاسبه شود و برای سه دهک بالای مصرف کنندگان، قیمت گاز به صورت پلکانی افزایش پیدا کند؛ به گونه‌ای که چنانچه الگوی مصرف پیش‌بینی شده را رعایت نکنند، مشمول جریمه شوند.

به این منظور مناطق کشور برای محاسبه نرخ گازبها به گرمسیر، سردسیر، سرد و معتدل تقسیم شد که دامنه مصرف در چهار استان گرمسیر، هفت استان سردسیر و ۱۹ استان سرد و معتدل مشخص شد. پس از تصویب پیشنهاد، قیمت گاز برای دو دهک پایین ۲۵ ریال به‌ازای هر مترمکعب، پنج دهک بعدی ۸۰ ریال و سه دهک بعدی به صورت پلکانی ۱۲۰ ریال، ۱۶۰ ریال و ۲۴۰ ریال در هیات دولت، این دستورالعمل برای اجرا ابلاغ شد.

همچنین به‌منظور مدیریت مصرف این حامل انرژی در کشور در سال گذشته الگوی مصرف گاز و نرخ گازبها براساس تقسیم‌بندی استان‌ها به پنج دسته سرد ۱، سرد ۲، سرد ۳، معتدل و گرمسیر تقسیم‌بندی شد که دراین تقسیم بندی‌ها تهران در زمره استان‌های سرد ۳ قرار گرفت که دهک‌های هشتم، نهم و دهم به‌ترتیب به چهار، شش و ۱۰ پله تقسیم شدند و مطابق این تقسیم‌بندی جرایم به صورت پلکانی افزایش پیدا می‌کرد.

● برنامه افزایش شدید تعرفه گاز مشترکان پرمصرف

در این زمینه در روزهای گذشته مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از محاسبه گازبهای مشترکان پرمصرف تا نرخ سقف گاز صادراتی خبر داد و تشریح کرد که سقف قیمت هر مترمکعب گاز صادراتی در آخرین پله دهک دهم، سه هزار و ۶۰۰ ریال پیشنهاد داده شده که در صورت موافقت، تصویب و اجرای این طرح، خانوارهای پرمصرفی که خارج از الگوی تعیین شده، مصرف می‌کنند باید جریمه بیشتری بپردازند؛ در این راستا برخی منابع از ۱۵ برابر شدن نرخ جرایم پلکانی در دهک‌های هشتم، نهم و دهم خبر می‌دهند.

سیدرضا کسایی‌زاده درباره جزییات این طرح در آخرین اظهارات به خبرنگار ایسنا گفته است که براساس طرح جدید، قیمت‌ گاز برای دهک‌های هشتم، نهم و دهم جرایم افزایش چشمگیر پیدا می‌کند؛ یعنی کسانی که خارج از الگو مصرف می‌کنند جرایمشان افزایش پیدا می‌کند که پیش‌بینی می‌شود کاهش مصرف را در پی داشته باشد.

به گفته او این طرح همچنین موجب می‌شود گاز در زمستان به همه مردم برسد، زیرا مصرف در زمستان هفت برابر تابستان است؛ به طوری که برآورد می‌شود برای زمستان امسال روزانه ۴۲۰ میلیون متر مکعب گاز دربخش خانگی مصرف شود. این در حالی است که هم‌اکنون مصرف گاز بخش خانگی حدود ۶۰ میلیون متر مکعب است.

او با بیان این‌که دراین زمینه سال گذشته که نرخ پلکانی جرایم وجود داشت، به طور کلی حدود ۱۰ درصد خانواده‌ها بیشتر از الگو مصرف کرده‌اند، افزود: به‌عبارت دیگر در هفت ماه نخست سال حدود هفت درصد و در پنج ماه پایانی حدود ۱۷ درصد خانواده‌ها که بیشتر در سه دهک‌ آخر بودند، افزایش مصرف داشته‌اند.

وی با تاکید بر این‌که در حال حاضر قرار شده که قیمت گاز برای دو دهک اول بدون تغییر معادل هر متر مکعب ۴۵ ریال، پنج دهک بعدی ۱۰۰ ریال محاسبه شود، خاطرنشان کرد: از دهک هشتم به بعد به میزان رعایت نکردن الگو، جرایم افزایش پیدا می‌کند که این افزایش قیمت نسبت به سال گذشته قابل توجه است؛ به گونه‌ای که سقف جرایم در دهک ۱۰ معادل ۳۶۰ تومان برای هر متر مکعب گاز خواهد بود.

● فرهنگ‌سازی لازمه افزایش قیمت گاز

اگرچه همیشه مدیریت مصرف با استفاده از الگوهای قیمتی یکی از اصلی‌ترین راه‌کارهای چنین مشکلاتی بوده است، ولی تاکنون به دلایل مختلف اعمال این روش به‌ویژه درباره حامل‌های انرژی فسیلی و حتی تاحدودی فرآورده‌های نفتی با استقبال کم مسوولان تصمیم‌گیر مواجه بوده است.

به‌نظر می‌رسد مروری بر تاکید مکرر مدیران گازی بر ثابت ماندن شیوه محاسبه قیمت و درنتیجه طرح این پیشنهاد در آستانه ماه‌های سرد سال ۱۳۸۷ از کم نتیجه بودن اقدامات انجام‌شده در زمینه فرهنگ‌سازی حکایت می‌کند که شاید با اعمال طرح افزایش جرایم پلکانی، مصرف کنندگان ملزم به بهینه‌کردن مصرف گاز طبیعی در کشور شوند؛ البته با امید به این که با اعمال قدرت قیمت برای کنترل مصرف گاز، فرهنگ‌سازی - که لازمه آموزش به‌ویژه در نسل آینده است - فراموش نشود.

گزارش از: خبرنگار ایسنا

حمیده صداقت