پنجشنبه, ۱۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 30 January, 2025
مجله ویستا

از رژیم های تکراری خسته شده ام


از رژیم های تکراری خسته شده ام

«میزگرد تغذیه» درباره چاقی خانم سحر منصوری با حضور دکتر سید ضیاءالدین مظهری متخصص تغذیه و رژیم درمانی دکتر طاهره افتخار متخصص بیماری های زنان دکتر فریده موسوی فوق تخصص هماتولوژی دکتر احمد باقری مقدم متخصص پزشکی ورزشی

«از وقتی یادم می‌آید، چاق بودم و از بچگی برای کاهش‌وزن رژیم می‌گرفتم. بارها و بارها رژیم گرفتم اما هیچ‌کدام فایده‌ای نداشت. اینقدر رژیم بی‌نتیجه گرفته‌ام که دیگر از کاهش‌وزن ناامید شده‌ام و فکر می‌کنم نمی‌توانم وزن کم کنم...

«از وقتی یادم می‌آید، چاق بودم و از بچگی برای کاهش‌وزن رژیم می‌گرفتم. بارها و بارها رژیم گرفتم اما هیچ‌کدام فایده‌ای نداشت. اینقدر رژیم بی‌نتیجه گرفته‌ام که دیگر از کاهش‌وزن ناامید شده‌ام و فکر می‌کنم نمی‌توانم وزن کم کنم. از رژیم‌های تکراری خسته شده‌ام و لاغری برایم به یک آرزوی دست‌نیافتنی تبدیل شده‌است.» اینها بخشی از صحبت‌های سحر منصوری، خانم ۲۰ساله ساکن شهرستان فسا در استان فارس است که بیش از یک سال است به جمع خوانندگان «سلامت» پیوسته. خانم منصوری که ۱۶۸سانتی‌متر قد و ۱۱۰ کیلوگرم وزن دارد، از متخصصان خواسته راه و رسم درست کاهش‌وزن را به او نشان دهند تا این بار بتواند با موفقیت وزن کم کند و از عوارض چاقی و اضافه‌وزن نجات پیدا کند. «سلامت» امیدوار است بار دومی که با خانم منصوری گفت‌وگو می‌کند، او توانسته باشد با استفاده از توصیه‌های متخصصان «سلامت» بر مشکلش غلبه کند. شما فکر می‌کنید آن روز جای علامت سوال در نمودار کناری این صفحه را چگونه پر خواهیم کرد؛ چند کیلوگرم در چند ماه؟

خانم سحر منصوری از علل اضافه‌وزنش می‌گوید:

برنج، شکلات، کم‌تحرکی و قرص ال‌دی

سلامت: داستان چاقی شما از کجا شروع شد؟

من از بچگی چاق بودم اما بعد از ازدواج خیلی چاق‌تر شدم. قبل از ازدواج وزنم ۹۰ کیلوگرم بود اما بعد از ازدواج طی ۶ماه به ۱۱۰ کیلوگرم رسید. بعد از ازدواج مدتی قرص ال.دی (قرص پیشگیری از حاملگی) مصرف می‌کردم که باعث شد چاق‌تر شوم.

▪ برای کاهش‌وزن چه ‌کرده‌اید؟

به پزشک مراجعه کردم و آزمایش‌خون دادم. نتایج آزمایش‌ها نشان داد مشکل تیرویید، چربی و قندخون ندارم. به متخصص تغذیه مراجعه کرده‌ام و چند بار رژیم گرفته‌ام اما نتیجه‌ای نداشته است. حتی یک‌بار در ۳ ماه ۱۲ کیلوگرم وزن کم کردم اما بعد از قطع رژیم، خیلی سریع به وزن قبلی و حتی مقداری هم بیشتر برگشتم. یک‌بار هم به یکی از پزشکان عمومی در ‌شیراز که رژیم کاهش‌وزن می‌داد مراجعه کردم اما روند کاهش‌وزنم خیلی کند بود و به من گفتند به‌دلیل وزن زیاد و کم‌خونی با سرعت بسیار کم وزنم پایین می‌آید. یک ماه هم ورزش کردم که آن هم فایده‌ای نداشت. چند بار هم خودم رژیم‌های کم‌خوری را امتحان کرده‌ام. یک‌بار هم با قرص‌های چربی‌سوز ۳ ماهه ۱۵ کیلوگرم وزن کم کردم اما به محض قطع دارو، وزنم بیشتر از قبل شد.

▪ خودتان فکر می‌کنید علت چاقی‌تان چیست؟

رژیم‌ها برایم تکراری و خسته‌کننده‌اند و بیش از ۴-۳ ماه نمی‌توانم رژیم بگیرم. تنقلات زیاد می‌خورم. با اینکه می‌دانم نباید شکلات بخورم اما نمی‌توانم جلوی خودم را بگیرم و خیلی شکلات می‌خورم در ضمن برنج هم زیاد می‌خورم.

▪ چرا می‌خواهید وزنتان را کم کنید؟

شکم، باسن و پهلوهایم خیلی چاق است. برای لباس خریدن مشکل دارم. به‌دلیل چاقی دوست ندارم به مهمانی بروم و در جمع شرکت کنم. این موضوع باعث افسردگی‌ام شده است و از نظر روانی اذیتم می‌کند. روحیه‌ام خیلی خراب شده، امیدی به کاهش‌وزن ندارم و فکر می‌کنم هر کاری کنم لاغر نمی‌شوم.

▪ چقدر تحرک دارید؟

متاسفانه خیلی کم‌تحرک هستم. با کمترین فعالیت زود خسته می‌شوم. گودی کمر دارم و با کمی ‌ورزش کمرم درد می‌گیرد. به همین‌دلیل ورزش و پیاده‌روی نمی‌کنم.

▪ مشکل پزشکی خاصی ندارید؟

کمبود آهن دارم و پزشک به من توصیه کرده است ۶ماه قرص‌آهن استفاده کنم اما چون یبوست دارم و موقع رژیم‌گرفتن و خوردن قرص‌آهن مشکلم تشدید می‌شود، قرص‌هایم را مصرف نکردم. کیست‌تخمدان هم دارم. قاعدگی‌ام نامنظم است. یک سال و ۴ ماه است ازدواج کرده‌ام و با اینکه مدتی است از هیچ روشی برای جلوگیری از بارداری استفاده نمی‌کنم، باردار نشده‌ام. پزشک به من گفته وزن بالا باعث ایجاد کیست در تخمدان‌هایم شده است و باید وزنم را پایین بیاورم.

▪ به جز شما در خانواده‌تان فرد دیگری هم مشکل چاقی و اضافه‌وزن دارد؟

بله پدرم ۱۴۸ کیلوگرم است و خیلی غذا می‌خورد. ایشان هم بارها رژیم گرفته اما چون مثل من اراده قوی برای رژیم گرفتن ندارد، موفق نشده است وزنش را کم کند. از متخصصان می‌خواهم من را راهنمایی کنند تا بتوانم سریع وزنم را پایین بیاورم.

● نگاه متخصص تغذیه

توصیه‌های

دکتر سید ضیاءالدین مظهری

به سوژه

«میزگرد تغذیه»

اگر نمی‌‌توانید رژیم بگیرید...

▪ خانم منصوری ‌چقدر اضافه‌وزن دارند و وزن مناسب?شان چقدر است؟

محدوده وزن مطلوب برای ایشان ۶۲ تا ۶۸ کیلوگرم است و حدود

۴۸ کیلوگرم با وزن مطلوب فاصله دارند. ایشان از حداکثر اضافه‌وزن مجاز عبور کرده‌اند و با توجه به اینکه شاخص توده بدنی‌شان ۳۹ است، چاق محسوب می‌شوند.

▪ ایشان کم‌خونی فقر آهن دارند و خیلی کند وزن کم می‌کنند. کم‌خونی روی سرعت کاهش‌وزن تاثیر دارد؟

کم‌خونی می‌تواند سطح اکسیداسیون بدن را کاهش دهد. افراد کم‌خون در کاهش‌وزن و سوزاندن چربی‌های بدن کندتر عمل می‌کنند. همچنین ممکن‌است فرد کم‌حوصله، کم‌تحرک و افسرده باشد و این عوامل بر افزایش وزن تاثیر بگذارد. تحرک‌نداشتن و افسردگی باعث دوری از جامعه و تنهایی می‌شود و در طول زمان فرد را به سمت سنگینی و افزایش وزن سوق می‌دهد. گاهی فرد برای تسکین خودش ریزه‌خواری می‌کند و به ‌دلیل افزایش مجدد وزن و سایز، افسردگی‌اش تشدید می‌شود. این خانم باید کم‌خونی‌اش را درمان و در کنار آن برای کاهش و کنترل وزن اقدام کند.

▪ یک عادت بد خانم منصوری این است که تنقلات و شکلات زیاد می‌خورد. چطور باید این عادت را ترک کند؟

خواستن، توانستن است. در این مورد لذت آنی، حسرت دائمی دارد. هر ۱۰۰گرم شکلات تقریبا ۶۴۰ کیلوگرم کالری انرژی دارد. انتخاب با خود ایشان است که از خوردن شکلات و لذت آنی آن صرف‌نظر کند یا شکلات بخورد و دچار حسرت دائمی ‌‌شود. باید به‌تدریج و پله‌پله خود را با شرایط جدید وفق بدهند و بدون آسیب وزن کم کنند.

▪ ایشان بعد از ازدواج ۲۰ کیلوگرم وزن اضافه کرده و با توجه به اینکه تخمدان پلی‌کیستیک دارد، پزشک به او توصیه کرده است، وزن کم کند. کاهش‌وزن چقدر می‌تواند برایش موثر باشد؟

در بیشتر موارد زنان و مردان بعد از ازدواج به ‌دلیل تغییر شیوه زندگی، تغییر در غذاخوردن و دید و بازدیدها چاق می‌شوند. وقتی وزن از حد معینی بالاتر برود، روی عملکرد تخمدان‌ها تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود در تخمدان‌ها کیست ایجاد شود. چاقی نسبت پروژسترون به تستوسترون را بر هم می‌زند. خانم‌های چاق ممکن است دچار مشکلاتی مانند کیست‌تخمدان و پرمویی شوند. در مردان نیز اگر چاقی از حد معینی بیشتر شود، حجم سینه افزایش می‌یابد. اگر قصد بارداری دارند، ابتدا باید چاقی‌شان را درمان کنند. با کنترل میزان دریافت انرژی، انباشت چربی کاسته و فعالیت تخمدان تقویت می‌شود. بهتر است به متخصص زنان نیز مراجعه کنند. گاهی با تجویز متفورمین و داروهای هورمونی فعالیت تخمدان افزایش پیدا می‌کند.

▪ ایشان بارها رژیم گرفته و ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم وزن کم کرده است اما نتوانسته ادامه بدهد و به محض قطع رژیم، به وزن قبلی و چیزی هم بیشتر برگشته است. نظر و توصیه شما در این باره چیست؟

هرچند چاقی روی قلب، مغز و اعصاب، استخوان‌بندی و خونرسانی تاثیر منفی دارد، ایشان باید به این مساله توجه داشته باشد که عوارض کاهش و افزایش مکرر وزن از عوارض چاقی بیشتر است. کاهش‌وزن باید برمبنای اصول صحیح انجام شود وگرنه عوارض آن بیشتر و شدیدتر از چاقی است. در کاهش‌وزن‌های شدید و غیراصولی، ارگان‌های حساس بدن مانند کبد تخریب می‌شوند، کیسه صفرا سنگ‌سازی می‌کند و ممکن‌است این سنگ‌ها به هم پیوسته باشند و برای درمان به جراحی نیاز باشد. اگر واقعا احساس می‌کنند نمی‌توانند وزن کم شده را حفظ کنند از خیر کاهش‌وزن بگذرند و سعی کنند چاق‌تر از این نشوند چون ماندن در این وزن ضررش کمتر از کاهش و افزایش مکرر وزن است که باعث از شکل افتادن اندام‌ها، چروک شدن پوست و آسیب ارگان‌های حساس بدن می‌شود.

▪ مشکل دیگر این است که چون بارها تجربه ناموفق کاهش‌وزن داشته‌اند، به شدت ناامیدند و فکر می‌کنند نمی‌توانند لاغر شوند. چنین تصوری درست است؟

اگر بخواهند واقعا وزن کم کنند، باید هدفشان را ‌طوری انتخاب کنند که قابلیت تحقق داشته باشد. مثلا تصمیم بگیرند طی ۶ماه با افزایش فعالیت بدنی ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم وزن کم کنند. اگر زانودرد و کمردرد دارند، بهتر است در آب راه بروند. انتخاب روش مناسب کاهش‌وزن با رژیم‌غذایی متناسب، متعادل و متنوع با تعادل منفی سبک در مقدار دریافت و مصرف انرژی باعث می‌شود بدن در طولانی‌مدت از پس‌اندازش استفاده کند و فرد بدون عوارض ناشی از عکس‌العمل بدن در رژیم‌های سخت وزن کم کند.

▪ برای رفع مشکل یبوست چه باید کرد؟

علت یبوست باید مشخص شود. یبوست ممکن‌ است به‌‌دلیل تحرک‌نداشتن، مصرف‌نکردن منابع غذایی حاوی فیبر نامحلول و استفاده مداوم از دارو ایجاد شود. داروها در کوتاه‌مدت مشکل را حل می‌کنند اما به ‌دلیل اینکه اعتیاد آورند و در طول زمان باید مقدار مصرفشان بالا برود، باعث دفع پتاسیم از بدن می‌شوند و زمینه کاهش تحریک‌هایی که باعث حرکات دودی روده می‌شوند، فراهم می‌کنند در نتیجه عضلاتی که با حرکتشان مواد زائد را بیرون می‌رانند، فلج می‌شوند و زمان عبور غذا در روده بیشتر می‌شود. هر چه غذا دیرتر دفع شود، آب بیشتری جذب و خشکی بیشتری ایجاد می‌شود. برای رفع یبوست می‌توان از روش‌های مختلف استفاده کرد. مثلا توصیه می‌شود از سبوس گندم، جو و برنج با ۸ تا ۱۰ لیوان آب استفاده شود تا حجم محتویات روده افزایش یابد، تحریک‌های دیواره روده بیشتر شود و ضمن افزایش حرکات روده، مواد دفعی نرم و مرطوب و دفع راحت انجام و از مشکلاتی مانند شقاق پیشگیری شود.

▪ ایشان باید چطور غذا بخورد تا وزن کم کند؟

تنظیم یک برنامه‌غذایی دقیق به مقدار انرژی مورد نیاز بدن، میزان فعالیت و نتایج آزمایش‌های پزشکی و بررسی عملکرد غدد (غده تیرویید و غده آدرنال) و اندازه‌گیری هورمون‌ها بستگی دارد اما به‌طور کلی اگر روزانه ۵۰۰ تا ۷۵۰ کیلوکالری کمتر از انرژی مورد نیاز بدن دریافت کنند، به‌تدریج ۲ تا ۳ کیلوگرم در ماه و در ماه‌های اول تا ۴ کیلوگرم وزن کم می‌کنند. این خانم باید نیاز بدنشان را با دریافت درست و به اندازه مواد مغذی‌ تامین کنند و آهسته وزنشان را پایین آورند تا سیستم دفاعی بدنشان به کاهش‌وزن عکس‌العمل نشان ندهد. خانم منصوری باید موادغذایی حاوی انرژی مانند تنقلات، پفک و فست‌فود را از برنامه‌غذایی‌شان حذف از دانه‌ها و مغزها به مقدار ۳۰گرم در روز استفاده کنند. زمان خوابشان را با غروب آفتاب تنظیم کنند و قبل از ساعت ۱۱بخوابند. روش‌های تهیه غذا بدون روغن را بیاموزند و با مصرف غذاهای فرپز، بخارپز و کباب‌شده از دریافت انرژی ناشی از افزایش مصرف چربی خودداری کنند. با گنجاندن سبزی فراوان خام و پخته در برنامه‌غذایی، پیش‌غذا و میان‌وعده‌ها اشتها کنترل می‌شود.

● نگاه متخصص بیماری‌های زنان

خانم‌های چاق

قرص ال‌دی نخورند

دکتر طاهره افتخار

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

وقتی وزن بالا می‌رود، بدن دچار مقاومت به انسولین می‌شود. بالا رفتن انسولین روی تخمدان‌ها تاثیر می‌گذارد، باعث افزایش هورمون‌های مردانه می‌شود و تخمک‌گذاری را مختل می‌کند. خانم منصوری باید با هر روشی، حتی با جراحی وزن، کم کنند تا این مشکل برطرف شود. لازم نیست ایشان حتما به وزن طبیعی برسند بلکه اگر درصدی از اضافه‌وزنشان را از بین ببرند، بیماری کیست تخمدان?شان برطرف خواهد شد. مصرف قرص ال.دی. در بیماران چاق خطر لخته شدن خون را به دنبال دارد و به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. ایشان باید علاوه بر اقدام برای کاهش‌وزن، به متخصص زنان مراجعه کنند تا در صورت لزوم، درمان مناسب دریافت کنند و مشکلشان حل شود.

● نگاه فوق‌تخصص هماتولوژی

چرا باید درمان کم‌خونی را جدی گرفت؟

دکتر فریده موسوی

عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

اگر فردی که کم‌خونی فقر آهن دارد قرص‌آهن مصرف نکند، ممکن است دچار بی‌حوصلگی، خستگی، اختلال خواب و فعالیت شود. کم‌خونی فقرآهن گاهی روی کارکرد ماهیچه‌ها،‌ قدرت تمرکز، قدرت یادگیری و فکر کردن و خلق‌وخوی فرد تاثیر می‌گذارد. کم‌خونی فقرآهن در بچه‌ها شایع‌تر است اما در بزرگسالان هم دیده می‌شود. فقرآهن در بزرگسالان معمولا با خوردن دارو برطرف می‌شود اما در بچه‌ها اگر به‌مدت‌طولانی ادامه پیدا کند و درمان نشود، می‌تواند آثار برگشت‌ناپذیری روی فعالیت مغز،‌ قدرت تمرکز و ضریب هوشی داشته باشد. خانم منصوری حتما باید دارو مصرف کنند. تاثیر قرص‌آهن روی گوارش شدید نیست و تشدید یبوست ‌دلیل مناسبی برای قطع مصرف دارو نیست. این دارو به اشکال مختلف وجود دارد و می‌توانند از نوعی که برایشان مناسب‌تر است، استفاده کنند. در صورت شدید بودن یبوست، می‌توان این مشکل را با ترفندهایی حل کرد مثلا می‌توانند غذاهایی مصرف کنند که وضعیت اجابت مزاجشان را بهبود دهد.

● نگاه متخصص پزشکی ورزشی

چه ورزشی برای کاهش وزن خوب است؟

اولین قدم برای درمان چاقی‌های شدید این است که فرد از نظر وضعیت غدد بررسی شود و در صورت وجود بیماری زمینه‌ای، تشخیص و درمان انجام می‌گیرد. اگر مشکل زمینه‌ای وجود نداشت، باید با رعایت رژیم‌غذایی مناسب و انجام ورزش، به‌تدریج وزن کم کنند. تحرک و فعالیت بدنی مناسب برای پیشگیری از بیماری قلبی، سرطان و دیابت ضروری است اما افراد چاق به‌‌دلیل مشکلاتی مانند زانودرد و کمردرد که به‌دلیل وزن زیاد ایجاد شده، در انجام حرکات ورزشی محدودیت‌هایی دارند مثلا ورزش‌هایی مانند دراز و نشست و حرکاتی که در آنها مجبور می‌شوند از حالت ایستاده به نشسته تغییر حالت ‌دهند، ممکن است باعث افت فشار ناگهانی شود و برایشان خطرناک است. مورد دیگر مشکلات تعادلی است؛ افراد چاق باید مراقب باشند و ورزشی که ممکن است هنگام انجام آن تعادلشان را از دست بدهند و زمین بخورند، انجام ندهند. آنها باید هنگام ورزش، کفش مناسب با کفی‌ای با استحکام بالا که فشار را به خوبی به همه قسمت‌ها منتقل و از درد مچ پا پیشگیری می‌کند، بپوشند.

هرچند ورزش‌های هوازی با شدت متوسط و به مدت نسبتا طولانی برای کاهش‌وزن توصیه می‌شود اما ورزش‌های هوازی مانند دویدن و استفاده از تردمیل برای این افراد مناسب نیست و ورزش‌های هوازی داخل آب، پیاده‌روی و استفاده از دوچرخه ثابت با زین بالا (که فشار کمتری به زانو وارد می‌کند) به ایشان توصیه می‌شود. افراد چاقی که فعالیت بدنی و تحرک ندارند، بهتر است فعالیتشان را از روزی نیم ساعت شروع کنند و به‌تدریج به یک تا یک ساعت و نیم در روز و حداقل ۵روز در هفته برسانند تا بتوانند با سوزاندن انرژی وزن کم کنند. اگر خانم منصوری زود خسته می‌شوند، می‌توانند ۲تا ۳مرتبه در روز به مدت کوتاه‌تر ورزش کنند. همچنین لازم است برای تقویت عضلات شکم، کمر و زانو ورزش‌های قدرتی انجام دهند. با توجه به اینکه دراز و نشست برایشان مشکل ایجاد می‌کند، می‌توانند با انقباض عضلات شکمی ‌بدون حرکت، عضلاتشان را تقویت کنند. ایشان باید با رژیم‌غذایی مناسب و تغییر سبک زندگی وزن کم کنند و توجه داشته باشند که ورزش به ماندگاری کاهش‌وزن کمک می‌کند و باعث می‌شود عود چاقی کمتر اتفاق بیفتد.

فرزانه فولادبند