استانبول , شهری غنوده در سایه ی تاریخش

یک ضرب المثل لهستانی می گوید اگر مسافری به خانه شما آمده باشد این به معنای آن است که خداوند وارد خانه تان شده است

یک ضرب المثل لهستانی می گوید: "اگر مسافری به خانه شما آمده باشد این به معنای آن است که خداوند وارد خانه تان شده است."

تاریخ استانبول با موقعیت جغرافیائی آن همراه ا ست .با کشف آثاری در خلال کاوشهای باستان شناسی سالهای ۱۹۴۲ الی ۱۹۵۲ تعلق قدمت اسکان در این شهر به هزارة سوم تخمین زده میشود . هستة اصلی استانبول امروزی را ساکنین اولیة آن یعنیTRAKها تشکیل می دهندکه در جنوب خلیج اسکان گزیدند.بدنبال آنها فنیقی ها که بر خلاف این اقوام هندو اروپائیاصالت سامی داشتند.در KADIK?Y امروزی جای گرفتند .

در سال ۶۵۸ قبل از میلاد قافله ای از شهر MEGARA در یونان باستان به استانبول آمده ودر دماغة سارای بورنو سکنی گزیدند .در قرون بعدی این شهر زیبا کم کم به مرکزی بندری و تجاری تبدیل گشت .

کنستانتین امپراطور روم بسال ۳۲۵ میلادیتصمیم گرفت که شهری جدید و عظیم تری بنا نماید . دیری نپائید که این شهر نه پایتخت روم بلکه پایخت جهان محسوب شده و جمعیتی بالغ بر دویست هزار نفر یافت . وقتی امپراطوری روم بسال ۳۹۵ میلادی به دو بخش تقسیم گشت استانبول نیز مرکزیت روم شرقی را بر عهده گرفت .

استانبول در زمان حکمرانی JUSTINIANUS بسدة ششم میلادی جمعیتی بالغ بر یک میلیون داشته ،و بزرگترین شهر جهان محسوب می گردید. آتیلا رهبر ترکهای هون بسال ۴۴۷ تا بیوک چکمجه امروزی آمد ولی دولت بیزانس را به خراج بسته و باز گشت .در مورد اولین آشنائی ترکها با استانبول باید گفت ترکهای آوار بسال ۶۲۶ شهر را به محاصرة خود در آوردند.

دولت بیزانس علاوه بر این خطرات با ایرانیان قدیم (ساسانیان) نیز دست و پنجه نرم کرده ودر مقابل هیچکدام سر تعظیم فرود نیاورد.

با ظهور دین مبین اسلام ،استانبول بعنوان یکی از اهداف اصلی حملات اعراب در آمد ، محاصرة این شهر بسال ۶۶۸ از طرف اعراب و به فرماندهی یزید ابن معاویه صورت گرفت. باوجود گذشت هفت سال و انجام محاصرههای متعدد توسط اعراب ،استانبول سقوط ننموده و مقاومت کرد .پرنس Meslemeدوباره به سالهای ۷۱۳ و ۷۱۴ استانبول را به محاصره در آورد ودولت بیزانس را با سقوط مواجه ساخت .این محاصره یکی از نقاط عطف تاریخ اروپا به شمار می رود .زیرا با سقوط دروازة مغرب زمین تمدن آن نیز در معرض خطر تخریب قرار می گرفت.

خلیفه هارون الرشید بسال ۷۸۱شهر را محاصره نموده ولی در قبال خراج عقب نشینی کرد بعد از این وقایع ترکهای بلغاربدفعات و در سال ۸۱۳شهر را محاصره نمودند ولی باز نتوانستند حلقة مقاومت لجوجانة بیزانسها را بشکنند .

چند سال بعد ترکها یسلجوقی بعد از پیروزی در جنگ مالازگرد تا محلة?sk?dar ،یا همان کرانة آسیائی استانبول آمدند ولی نتوانستند به کرانة اروپائی راه یابند اروپائیان در ۶ ام آوریل سال ۱۲۰۴ برای نجات استانبول از دست ترکهای مسلمان چهارمین لشکر کشی جنگهای صلیبی را انجام داده و بسوی استانبول سوق یافتند .اآنها در برابر زیبائی بی همتای این شهر افسانه ای درنگ نکرده و شهر را به تصرف خود در آوردند .

در خلال این به اصطلاح نجات ،استانبول صحنة چپاول و غارت اقوام اروپائی گشته و بخش عظیمی از از ثروتش به غارت رفت .امپراطوری بیزانس برای نجات شهر از دست غارتگران لاتین به مجادله پرداخته و آنها را از شهر فراری داد. در آن دوران نیز استانبول با نیم میلیون جمعییت یکی از بزرگترین شهرهای جهان محسوب می شد بعد از تحولات امپراطوری بیزانس با ترکهای عثمانی رودر رو ماند .

دو قاره را در نظر بگیرید که دیوانه وارعاشق یکدیگر هستند، به نظر شما این دو عاشق در کجا ملاقات می کردند؟ ترانه های عاشقانه را در چه جایی زمزمه مینمودند؟ کجا به وصال یکدیگر می رسیدند؟

برای پاسخ به این سوال، نیازی به فکر کردن نیست. جواب، البته که استانبول است. همانگونه که همیشه می گوییم، استانبول، محل تلاقی و وصال دو قاره اروپا و آسیا می باشد. استانبول شهر تجلی عشقی هزاران ساله است. زمانی که استانبول به عنوان پایتخت فرهنگی سال ۲۰۱۰ اروپا انتخاب شد، یکی از دلایل انتخاب این بود که استانبول محل تلاقی تاریخ و فرهنگ میباشد، دلیل دیگر انتخاب نیز، زیبایی های طبیعی این شهر بود. دو قاره بر روی دریا، به قدری به یکدیگر نزدیک شده اند که نفس یکدیگر را حس کرده، و با وصلت توسط تنگه ای بسیار زیبا که ورد زبانهاست، در کنار هم، روزها را سپری میکنند.

استانبول به عنوان شهری که پایتخت ۳ فرهنگ بسیار مهم بوده است، یکی از زیباییهای بهشت گونه جهان میباشد. به همین دلایل در طول تاریخ، همه اقوام و دول قدرتمند، به استانبول چشم داشته و سعی کرده اند تا این شهر را تصاحب نمایند.

پولونزکؤی که ۱٦۷ سال پیش توسط لهستانی ها در محله بیگ کوزاستانبول بنا گردید، در فصول مختلف سال، زیباییهای متفاوتی را به بازدید کنندگان عرضه می کند. در فصل بهار چشمهایتان از رنگ سبز سیر شده، درفصل تابستان، در حالی که همه جا از گرما می سوزد، در پولونزکؤی نسیم خنکی وزیدن دارد. در فصل پاییز خود را داخل پالت رنگ یک نقاش حس می کنید و در زمستان نیز، با منظره برفی اش مست می شوید. این روستای تاریخی، هم با طبیعتش و هم به دلیل انسانهای دور اندیشی که در آن زندگی میکنند، همه را به خود جذب میکند. از اشخاص مشهوری که از این روستا دیدن نموده اند، می توان به فرانز لیستز ترانه ساز مشهور مجارستانی، گوستاو فلوبرت نویسنده فرانسوی، پییر لوتی نویسنده فرانسوی عاشق استانبول، لچ ولسا رئیس دولت اسبق لهستان و پاپ ژان روکاللی بیست و سوم ، اشاره نمود.

تاریخچه پولونزکؤی که از زیباترین نواحی استانبول می باشد، به گذشته ها بازمیگردد. نمی دانیم تا چه حد به تاریخ علاقه مند هستید ولی تاریخ پولونزکؤی برای شما جالب خواهد بود. تاریخ پولونزکؤی، حوادثی که در گذشته اتفاق افتاده و خاطرات مصطفی کمال آتاترک بنیان گذار ترکیه، در این روستا رامی توانید از زبان بومیان این منطقه گوش کنید. اگر به این ناحیه بروید، قبل از دیدن عکسهای سیاه و سفید، از روستا خارج نشوید. پولونزکؤی که برای بسیاری از بازدیدکنندگان فرهنگی استانبول، به مثابه مکان تفریحی آخر هفته میباشد، در عین حال با تاریخ نزدیک به ۲۰۰ ساله اش، بسیاری از داستانهای جالب لهستان و ترکیه را در خود جای می دهد.

داستان تاسیس این روستا، ازاشغال و تقسیم بندی لهستان در سال ۱۸٤۲ توسط اتریش، روسیه و پروس، آغاز می گردد.

"پرنس آدام زارتوریسکی" که با اشغال لهستان به مخالفت برخاست، در پاریس اقدام به تشکیل یک حکومت در تبعید نمود.

همچنین وی پس از گردهم آوردن سربازان و غیرنظامیانی که از لهستان گریخته بودند، در تاریخ ۱۸٥٦ به سپاه عثمانی پیوست که عازم جنگ کریمه بود. پس از خاتمه جنگ سربازان لهستانی در این سرزمین اقامت گزیدند.

در این میان لهستانی هایی که قبلا به استانبول آمده بودند همراه با سربازانی که به تازگی در این شهر رحل اقامت افکنده بودند در راستای اندیشه " زارتوریسکی" که یکی از رهبران سیاسی آن روزگار به شمار می رفت تصمیم به تاسیس یک کلنی مستقل در این منطقه گرفتند.

اندیشه ایجاد این کلنی مستقل از سوی سلطان عبدالمجید، پادشاه وقت عثمانی با حسن نیت مورد استقبال قرار گرفته و در محل زندگی لازاریستهای کاتولیک در منطقه ای که امروزه " پولونزکؤی" نامیده می شود تاسیس می گردد. در ابتدا جهت حفظ نام بنیانگذار این کلنی مستقل، عنوان "آدام پل" به این منطقه داده می شود.

در این میان بیشترین مساعدت برای برپایی این کلنی که بعدها با نام پولونزکوی نامیده می شود از سوی محمت صادیق پاشا انجام می گیرد. وی یکی از اهالی لهستان بود که پس از سفر به عثمانی، زبان و فرهنگ ترکی و دین اسلام را مورد پذیرش قرار داده و در سپاه عثمانی تا درجه پاشائی صعود نموده بود.

نام اصلی پاشا، "چایکوفسکی" است. وی برای برپایی روستای مورد بحث و تبدیل آن به وضعیت کنونی تلاش کرده و زمینه ارایه شدن هر گونه کمک از جانب پادشاه را فراهم کرد.

۲۰ سال بعد ۱۰۰ خانوار این روستا، از وضعیت کلنی خارج شده و تبدیل به اتباع عثمانی شدند.

این خارجیهای بور، زندگی خود را از طریق فعالیت در امور کشاورزی، دامداری و فراورده های لبنی، از آن روزگار تا به امروز ادامه داده اند.

روستای پولونزکؤی استانبول در میان جنگلی از گونه های متنوع درختی تاسیس شده است. درختان برگ ریز این منطقه در فصول مختلف سال، مناظر طبیعی زیبائی را پدید می اورند. اگر مایلید تا چشمانتان را با زیبایی رنگ سبز شستشو دهید و بوی گلهای رنگارنگ را استشمام کنید، دو ماه آخر بهار، بهترین زمان برای مسافرت به این منطقه است.

درست در فصل تابستان که استانبول از هرم آفتاب تفته می شود، این منطقه بصورتی پیوسته از وزش نسیمی دلنشین برخوردار است.

طبیعت الوان این مکان در فصل پاییز، پالت یک نقاش را تداعی می کند. هر رنگ قابل تصور و غیر قابل تصور را می توانید در این طبیعت رنگارنگ مشاهده کنید.

هنگامی که در این سرزمین برف می بارد، طبیعت جلوه ای دیگر از زیبائی خود را به نمایش می گذارد. در واقع اگر می خواهید تا لذت حضور در پلونزکوی را بچشید می باید در هر فصلی میهمان آن شوید.

در پولونز کوی، در آن بخشهایی که جنگل تبدیل به باغچه های خانه های ویلائی می شود به دلیل انبوهی درختان میوه، نمی توان عبور کرد. کسانی که در ماه ژوئن به این منطقه سفر می کنند از خوردن گیلاسهای خوش طعم سیر نمی شوند.

به این دلیل است که همه ساله در این ماه جشنواره معروفی به نام فستیوال گیلاس در پولونزکؤی برپا می شود. پولونزکؤی استانبول که اهالی این شهر و دیگران با اشتیاق مایل به سفر تفریحی به آن منطقه هستند، روزهای بسیار سختی از اسارت، قحطی و نداری را پشت سرگذاشته و قادر شده تا خود را به امروز برساند.

اشعار آدام میکویچس، شاعر ملی لهستان که در سال ۱۸٥٥ در استانبول درگذشت و خانه وی در سال ۲۰۰٥ پس از تعمیر بعنوان موزه افتتاح شد، در واقع به معنای عصاره دوستیهای این سرزمین است. او می گوید:

"در روزگاری که هیچ یک از دولتها به اشغال لهستان از سوی همسایگان دشمن مان اعتراضی نکردند، ترکان تنها دوستان ما بودند. ما لهستانی ها، به دلیل اینکه ترکها در برابر دشمنانمان ایستادگی کردند و اشغال لهستان را برنتافتند، آنان را بعنوان یک ملت برتر دوست داریم و می ستاییم."

به توصیف این شهر زیبا که از طرف اتحادیه اروپا، پایتخت فرهنگی سال ۲۰۱۰ شناخته شده است، خواهیم پرداخت.

زمانیکه در نقشه جهان به نقطه اتصال دو قاره اروپا و آسیا بنگرید، خلیجی را خواهید دید که به دو بخش تقسیم شده و همچو دانه های گردنبند مروارید بر گردنی زیبا، جغرافیای زیبایی بر روی نقشه پدید آورده است.هیچ شکی در این نیست ، در ساحل دریایی که دو دریای اژه و سیاه را به یکدیگر مرتبط می سازد، چیزی جز زیبایی و چیزی جز یکی از زیباترین شهرهای جهان را نخواهید یافت.

این شهر نه تنها زیباست بلکه دارای فرهنگ و تاریخی غنی نیز می باشد.نقشه جغرافیایی را به هر طرفی که بچرخانید، نام این شهر محتشم و رویایی چیزی جز استانبول نیست.

شهرها معمولا وجوه اشتراک زیادی دارند که با دیدن آنها به یاد شهرهای دیگر می افتید، اما شهر بی مثال استانبول ، نظیری در دنیا ندارد. استانبول، تنها استانبول جهان است.

در این سری نبشته ها، به توصیف این شهر زیبا که از طرف اتحادیه اروپا، پایتخت فرهنگی سال ۲۰۱۰ شناخته شده است، خواهیم پرداخت.

گفته مشهوری است که میگوید: ? استانبول را نمی توان توصیف کرد، باید در آن زندگی کرد ?. با وجود این قبل از آنکه به زندگی در این شهر بپردازید، ما به وصف آن برای شما خواهیم پرداخت.

انتخاب ترکیه بعنوان پایتخت فرهنگی جهان به خودی خود میسر نشده است.استانبول شهری در نقطه اتصال اروپا و آسیا است که قدمت سکنی در آن به ۳۰۰ هزار ، تاریخ شهر نشینی به ۳ هزار و قدمت پایتختی آن به ۱۶۰۰ سال میرسد. استانبول که در طول عصرها مهد تمدنها و فرهنگهای زیادی بوده است، شهری چندین ملیتی با بافتی ممتاز و جهانی است که انسانهایی با ادیان ، زبان و نژادهای مختلف را در یکجا گرد هم آورده و در طول تاریخ بصورت شهری موزائیک گونه در آمده است.

استانبول بعنوان یک منطقه مسکونی ممتاز متمایز که در هر برهه ای از زمان بنحوی مرکزیت و اقتدار خود را در تمامی زمینه ها حفظ کرده است، پایتختی از دیروز تا امروز بوده است.استانبول که پیوندگاه و محل تاثیر پذیری فرهنگهای دو قاره از یکدیگر میباشد، مرکز اقتدار امپراطوری های رم، بیزانس و عثمانی بوده است.این شهر در طول ۱۶۰۰ سال قدمت پایتختی، از طرف بیش از ۱۲۰ امپراطور و سلطان مورد حکمرانی قرار گرفته است.استانبول به عنوان تنها شهر دارای این ویژگی ، در طول زمان نیز پایتخت سرمایه های اقتصادی، هنری، ادبی و روشنفکرانه نیز بوده است.این ابر شهر بی همتا همراه با تغییر تمدنها و قدرتهای حاکم درآن ، در چرخه زمان، شاهد غروب و طلوع اعصار مختلف بوده و از این نظر نیز شهری یگانه است.اکنون استانبول یکبار دیگر بنحوی که شایسته نامش میباشد، در بعد جهانی بعنوان پایتخت فرهنگی و نمونه اروپا معرفی میگردد و این افتخاری متفاوت و ویژه برای این شهر تاریخی سه هزار ساله است.

پروژه پایتخت فرهنگی اروپا برای اولین بار در سال ۱۹۸۵ با پیشنهاد ملینا مرکوری وزیر فرهنگ وقت یونان آغاز گردید. شورای وزیران اتحادیه اروپا چهارچوب این پروژه را مشخص ساخته و به اجرا در آورد.از سال ۱۹۸۵ تا سال ۲۰۰۰ سالانه یکی از شهرهای کشورهای عضو اتحادیه اروپا بعنوان پایتخت فرهنگی اروپا انتخاب گردید که اولین آنها آتن بود.

از سال ۲۰۰۰ به علت آغاز هزاره ای جدید، این عنوان هم به بیش از یک شهر و هم به کشورهای نامزد عضویت در اتحادیه اروپا داده شد.چهار چوب این پروژه برای سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۹، توسعه یافته و برای کشورهای غیر عضو در اتحادیه اروپا نیز در نظر گرفته شد.با این تصمیم بود که استانبول خود را نامزد انتخاب به عنوان پایتخت فرهنگی اروپا در سال ۲۰۱۰ اعلام نمود. همزمان با ثبت نام استانبول به این نامزدی ، یک گروه کاری متشکل از ۱۳ نهاد اجتماعی در ترکیه در این زمینه آغاز به کار کرد.این گروه کاری که با حضور نمایندگانی از هنرمندان، فرهنگ دوستان، آکادمیسین ها، مدیران و نهادهای اجتماعی جدید، غنای بیشتری یافته بود، با حمایت نهاد نخست وزیری، وزارت امور خارجه، وزارت جهانگردی و فرهنگ، استانداری استانبول و ریاست شهرداری کل استانبول، پرونده مشترکی برای انتخاب استانبول بعنوان پایتخت فرهنگی اروپا آماده ساختند.

این پرونده با نام " استانبول شهر چهار عنصر" در سیزدهم دسامبر ۲۰۰۵ ، به اداره کل آموزش و فرهنگ شورای اروپا در بروکسل ارائه شد.

گروه اقدامگران استانبول،علت انتخاب عنوان " استانبول شهر چهار عنصر" برای این پرونده را اینچنین بیان میکنند: داستان استانبول با چهار عنصر آغاز میشود : خاک، آب ، هوا و آتش. این تشبیهی است که قدمتی به بلندای تاریخ داشته و ریشه در آناطولی دارد چرا که شهر عتیق میله توس، در نزدیکی سلجوق، بعنوان مبدا پیدایش" فلسفه غرب" شناخته میشود. سه فیلسوف نامی متولد این شهر ، تالس، آناکسی ماندروس، و آناکسی منس، برای تفسیر جهان با توجه به چهار عنصر اساسی تلاش کردند. تالس مبدا هر چیزی را آب میدانست ، آناکسی ماندروس، ابدیت را آغاز همه چیز دانسته و به خلق چهار عنصر از ابدیت معتقد بود. آناکسی منس مبدا اساسی حیات را هوا دانسته و سه عنصر دیگر را دنباله رو آن میدید.هیراکلیتوس اندیشمند افسی نیز جهان را به مثابه آتشی که تا ابد خواهد سوخت دیده و آتش را بعنوان پیش ماده تعریف میکرد.

استانبول در تاریخ صد هزاران ساله خود پایتخت سه امپراطوری بزرگ و نقطه تلاقی سه دین آسمانی و مدنیتهای بیشماری بوده و مهم تر اینکه شهری است که فرهنگ زندگی در کنار هم ، در طول اعصار در آن شکل گرفته و از آن نشات یافته است.در پروژه مذکور چهار عنصر نمادین اسرار حیات ، با ویژگیهای استانبول یکی شده و بدین صورت به شورای اتحادیه اروپا ارائه شد.

?استانبول با دریافتن ارزشهای خود با دنیا یکی شود، به هنگام امضای پروژه های جدید فرهنگی که آنرا به شهری فرای اعصار مبدل خواهد کرد نام استانبول نیز همچون خاک، آب و آتش غیر قابل انصراف باشد.? در پرونده گروه کاری اقدامگران استانبول دلایلی که استانبول را لایق پایتختی فرهنگی اروپا میکند به صورت کاملا مشهد دیده میشود.در این پرونده با ذکر اینکه استانبول میتواند منبع الهام تمامی شهرهای جهانی و ممتاز قرار گیرد، انتخاب این شهر بعنوان پایتخت فرهنگی سال ۲۰۱۰ پیشنهاد گردیده بود.

استانبول که در چهاچوب این پروژه و در گروه ?شهرهای خارج از اتحادیه اروپا? با کیف پایتخت اوکراین رقابت مینمود، در سال ۲۰۰۶ بعنوان خود دست یافت و در کنار شهر اسن آلمان و شهر پکس مجارستان بعنوان پایتخت فرهنگی سال ۲۰۱۰ اروپا شناخته شد.

استانبول امروزه مامن نزدیک به ۱۰ میلیون نفر می باشد.زندگی روزمره در این کلان شهر با تمام سرعت ادامه دارد.میلیونها توریست از چهار گوشه جهان در پی کشف زیبایی های تاریخی و فرهنگی این شهر رویایی هستند. استانبول خود، معرف خود است.

علی معروفی