تاملی در خصوص قلیان

منواکسید کربن, نیکوتین, قیر و فلزات سنگین که در دود قلیان وجود دارد تاثیرات مخرب جبران ناپذیری بر سلامتی انسان دارد

منواکسید کربن، نیکوتین، قیر و فلزات سنگین که در دود قلیان وجود دارد تاثیرات مخرب جبران ناپذیری بر سلامتی انسان دارد. تنباکوهای میوه ای نیز ضررهای مخصوص به خود را دارند که متاسفانه نسبت به این ضررها توجهی نمی شود.پوست میوه ها را تخمیر می کنند و با ملاس یا گلیسیرین مخلوط می نمایند. اگر این مخلوط با ذغال سوزانیده شود آکرولئین تولید می شود. آکرولئین یک ماده سرطانزا است که بویژه باعث سرطان مثانه می شود. به علاوه در اثر استفاده مشترک از قلیان بیماریهای زیادی به وسیله دهانه قلیان به افراد منتقل می شود.

مصرف قلیان در بسیاری موارد علائم بالینی و ظاهری مشخصی دارد که از جمله آن خستگی و خواب آلودگی مزمن فرد می‌باشد.همچنین ابتلا به بیماریهای ریوی و سرفه های دائمی سلامتی فرد را مورد مخاطره قرار می دهد.در شهرهای بزرگ مانند تهران ،دود قلیان اثرات به مراتب مخرب تری دارد، زیرا آلودگی هوا به اندازه کافی سلامت شهروندان را تهدید می‌کند،حال اضافه شدن مضرات ناشی از مصرف دخانیات بخصوص قلیان را نیز باید به آن اضافه نمود.

نکته بسیار مهم دیگر اینکه مصرف قلیان در اماکن سربسته مثل سفره خانه های سنتی یا قهوه خانه ها عوارض آن را دو‌چندان می کند و سلامت اطرافیان بویژه کودکان و نوجوانان را در معرض خطر جدی قرار می دهد.دربسته بودن برخی از سفره خانه های سنتی از معضلاتی است که توجه کافی نسبت به آن نمی شود.خصوصا در پاییز و زمستان عملا دیگر سفره‌خانه‌های سنتی با سقف باز وجود ندارند.همچنین استفاده از قلیان به صورت مشترک خطر انتقال بیماری های عفونی را نیز در پی خواهد داشت که بسیاری از جوانان نسبت به این مسئله کاملا بی تفاوت هستند.

واقعیت امر این است که قلیان کشیدن از قدیم الایام در خانواده‌های ایرانی رواج داشته و هیچ وقت هم با سرزنش مواجه نگردیده است.به عبارت بهتر،کمتر در خصوص قبح استفاده از قلیان و مضرات ناشی از آن سخن به میان آمده است.در حال حاضر نیز همچنان نسبت به قلیان به عنوان یک وسیله یا سنت نگریسته می‌شود و این نگرش منجر به بروز بسیاری از ناهنجاری ها شده است.متاسفانه بسیاری از خانواده‌ها نیز مصرف قلیان را مانند مصرف سیگار و دیگر دخانیات مضر نمی دانند و در برابر آن موضع سلبی نمی گیرند.همه این عوامل دست در دست هم می دهد تا اعتیاد به قلیان در میان جوانان گسترش پیدا کند.افزایش مصرف قلیان در میان جوانان نگرانی‌های زیادی را به وجود آورده است.برخی از جوانان به مشتریان ثابت سفره‌خانه‌های سنتی و قهوه خانه ها تبدیل شده و عده ای دیگر نیز جهت خالی نبودن عریضه هر از گاهی به بهانه تفریح دسته‌جمعی و لحظاتی را در کنار یکدیگر بودن ،روبه مصرف قلیان می آورند.به نظر می رسد مصرف قلیان به یک اپیدمی نامرئی در کشور تبدیل شده است که اراده جدی برای مقابله با آن وجود ندارد.شاید ساختار جذاب قلیان و صدای ناشی از قل قل آن برای بسیاری از مصرف کنندگان آن جذاب باشد،برخی نیز از سنتی بودن قلیان و لزوم احیای این سنت سخن می گویند!با این حال نه تنها در کشور ما،بلکه در سرتاسر دنیا مصرف قلیان دوباره به نقطه اوج خود رسیده است و تولید کنندگان تنباکوهای میوه‌ای نیز از این طریق سود کلانی به جیب خود زده اند.

عده‌ای از جوان ها به مصرف قلیان در سفره خانه های سنتی نیز اکتفا نمی کنند و قلیان را به عنوان مهمانی ناخوانده وارد خانه‌های خود می کنند.از آنجایی که برخی خانواده ها هم حساسیت خاصی نشان نمی دهند، قلیان کشیدن، جزء برنامه های روزمره جوان می شود و شاهد بروز دردسرهای بیشتری در این خصوص خواهیم بود.ورود قلیان به خانه ها مقدمه بسیاری ازناهنجاری ها خواهد بود.اعتیاد به مصرف قلیان مسئله‌ای به شدت خطرناک است که در وهله اول خانواده‌ها باید نسبت به آن حساس باشند.

بعضی سازندگان تنباکو های قلیان مدعی هستند که محصولات آنها صفر درصد قطران دارند. در حالی که این صحیح نیست، چرا که حقیقت این است که سوختن تنباکو تولید جرم می‌کند. اگرچه وقتی قلیان می کشید تنباکو داغ می شود به جای اینکه بسوزد؛ اما وقتی طعم تنباکو از بین رفت به این معنی است که تنباکو سوخته است. تحقیقات بیشتری لازم است تا میزان دقیق تولید قطران در هر بار مصرف قلیان قبل از سوختن تنباکو مشخص شود. گروه تحقیقاتی نظارت بر محصولات تنباکو ی سازمان بهداشت جهانیTobReg در سال ۲۰۰۵ مقاله ای درباره دود تنباکوی قلیان منتشر کرد و نتیجه این بود که دود قلیان ریسک های مشابهی همانند سیگار برای انسان دارد. در حققیت ممکن است ریسک های منحصر به فردی برای سلامت انسان به ارمغان بیاورد و توصیه کرد که قلیان و تنباکو و سایر محصولات آن باید همانند سیگار تحت همان قانون های نظارت قرار بگیرند.

تا کنون در خصوص خطرات مصرف قلیان هشدارهای زیادی داده شده است اما به نظر می رسد این هشدارها تاثیر بسزایی در مصرف قلیان نداشته است.البته رسانه های عمومی و صدا و سیما باید در این زمینه اقدامات موثر تری انجام داده و با تهیه و پخش برنامه های اجتماعی و تاثیرگذار که در آن از نظر پزشکان و متخصصان و کارشناسان مسائل بهداشتی استفاده شده باشد مانع از تداوم روند فعلی شوند.واقعیت امر این است که با هر بار مصرف قلیان دود بسیار زیادتری در مقایسه با کشیدن یک نخ سیگار ایجاد می شود به صورتی که مصرف یک نخ سیگار بین پانصد سی سی تا یک لیتر دود تولید می کند، اما استفاده یک بار از قلیان ۱۰ تا ۲۰ لیتر دود تولید خواهدشد. دود استنشاق شده از قلیان، نه تنها همه مواد سرطانزای دود سیگار را دارا است، بلکه مونواکسیدکربن بیشتری هم دارد.از سوی دیگر،تصور عامه بر این است که چون دود قلیان از داخل آب عبور می کند، ضرر کمتری دارد. اما مطالعات صورت گرفته نشان می دهد، آنان که قلیان می کشند در مقایسه با سیگاری ها نیکوتین بیشتری را به بدن خود راه می دهند، زیرا حجم بیشتری از دود وارد بدن آنها می شود.به دنبال کشیدن قلیان ، نیکوتین و کوتینین ادرار، پلاسمای خون و بزاق دهان بالا می رود. بنابراین بر خلاف تصور عامه، کشیدن قلیان ، عادت درستی نیست.در هر صورت استعمال قلیان مانع بروز اثرات مرگبار تنباکو و متابولیت های حاصله از آن بر بدن نمی گردد.

پوریا مردانی