چرا شب‌ها باید زود خوابید؟

همیشه از قدیم شنیده‌ایم که باید شب‌ها زود خوابید و صبح زود بیدار شد. حتی در تعلیمات مذهبی نیز به خواب شب توصیه شده است. مثلاً خداوند در قرآن می‌فرماید که شب را برای استراحت شما …

همیشه از قدیم شنیده‌ایم که باید شب‌ها زود خوابید و صبح زود بیدار شد. حتی در تعلیمات مذهبی نیز به خواب شب توصیه شده است. مثلاً خداوند در قرآن می‌فرماید که شب را برای استراحت شما قرار دادم یا حتی به حضرت محمد(ص) می‌فرماید: «قسمتی از شب را بخواب و قسمتی از آن را بیدار باش.»

راستی چرا کسانی که شب‌ها بیدار می‌مانند از نظر عصبی به هم ریخته هستند و زود رنج و کم‌طاقت می‌شوند؟ چرا دیر خوابیدن در شب باعث بی‌اشتهایی و کاهش رشد بدن می‌شود؟ و چرا وقتی ساعت‌های زیادی در روز می‌خوابیم به جای سرحال شدن و شادابی بعد از بیدار شدن احساس خستگی و بیماری می‌کنیم؟

از نظر علمی پاسخ این سؤال‌ها به شرح زیر است: در بدن ما از غده هیپوفیز، هورمون‌های مختلفی برای رشد قسمت‌های مختلف بدن ترشح می‌شود که هورمون (GH) یکی از آن‌ها است و برای رشد تمامی سلول‌های بدن به خصوص رشد استخوان‌ها موثر است.

پس این هورمون در سن نوجوانی باعث افزایش قد می‌شود و چون روی بقیه سلول‌های بدن نیز موثر است به فعالیت‌ آن‌ها کمک می‌کند.

طبق بررسی‌های انجام شده، میزان ترشح هورمون رشد طی خواب عمیق شبانه افزایش می‌یابد. پس حدود نیم ساعت تا یک ساعت بعد از شروع خواب ترشح هورمون رشد شروع به افزایش خواهد داشت که حدود دو ساعت این افزایش ترشح ادامه می‌یابد و بعداً کاهش می‌یابد.

پس اگر فردی ساعت۹ یا۱۰ شب بخوابد، وقت کافی برای خواب عمیق شبانه دارد که هورمون رشد به افزایش ترشح خود برسد، ولی اگر ساعت یک یا ۲ نیمه شب بخوابد، خواب شبانه کاهش می‌یابد و هورمون رشد به اندازه کافی ترشح نمی‌شود، بنابراین در طول روز احساس خستگی می‌کند و حتی اگر در سن نوجوانی باشد، روی رشد قد او نیز اثر کاهنده خواهد داشت.

جالب توجه است که ترشح هورمون کورتیزول که به هورمون جنگ و ستیز نیز معروف است با طلوع خورشید افزایش می‌یابد و با افزایش آن ترشح هورمون رشد کاهش می‌یابد، بنابراین وقتی فردی روز می‌خوابد، مقدار ترشح هورمون کورتیزول در بدنش افزایش و ترشح هورمون رشد کاهش می‌یابد.

بدن آماده فعالیت است و چون این هورمون اجازه افزایش به ترشح هورمون رشد را نمی‌دهد فرد از خواب روز احساس خستگی و حتی سردرد می‌کند.

ـ پس شب‌ها زودتر بخوابیم تا رشد بدنی و عصبی خوبی داشته باشیم.

دکتر فرشید مولازاده

منابع:

۱- فیزیولوژی پزشکی گایتون ـ جلد دوم

۲- فیزیولوژی برن ولویی

۳- کلیات فیزیولوژی پروفسور ویلیام اف ـ گانونگ