تحلیل وضعیت فقر در جهان

در بنگال غربی هر خانوار فقیر به طور متوسط سه نان آور دارد كه در مجموع سه نفر آنان به هفت شغل مشغولند در میان اقتصاددانان كارشناس توسعه معروف است كه می گویند این «یك مساله اعتقادی» است

حتی آنهایی كه در فقر مطلق هستند هم ا نتخاب‌هایی دارند.بانك جهانی در ماه جاری اعلام كرد كه ۹۸۶میلیون نفر با معادل كمتر از یك دلار در روز در سال ۲۰۰۴ زندگی كرده‌اند.

این اولین بار بود كه كمتر از یك‌میلیارد نفر در چنین شرایط وخیمی به سر بردند. تعریف بانك جهانی از فقر شدید ساده است. در آخرین شماره نشریه چشم‌انداز اقتصادی (Economic Perpectives) آبیجیت با نرجی و استردوفلو از موسسه تكنولوژی ماساچوست، فقر شدید را «ضربه مهلك نهایی» معنی كرده‌اند. اما آیا فقر شدید در مجموع قراردادی است؟ و فقرا چگونه با چنین درآمد ناچیزی به حیات خود ادامه می‌دهند؟ وقتی بانك جهانی برای اولین بار در سال ۱۹۹۰تصمیم به شمارش تعداد فقرای جهان در گزارش توسعه گرفت، برای خود وظیفه‌ای در مورد ارائه تعریف جدیدی از آنها قائل نشد. درعوض گروهی از اقتصاددانان به رهبری مارتین را والیون خط فقر ۳۳كشور را كه در مورد آنها از پیش اطلاعاتی موجود بود تعیین كردند. به عنوان مثال خط فقر در هندوستان كسانی را جزو فقرا می‌آورد كه كمتر از ۲۲۵۰كالری در روز غذا مصرف می‌كردند. برای مصرف این مقدار كالری در روز در مناطق روستایی هندوستان لازم بود هر هندی با توجه به قیمت‌ها در سال‌های ۱۹۶۰ تا ۶۱ در ماه ۱۵روپیه هزینه كند. آقای راوالیون و تیم او روپیه و پزو را به یك واحد قدرت خرید مشترك تبدیل كردند. كسی كه در سال ۱۹۶۰ در مناطق روستایی هندوستان ۱۵روپیه هزینه می‌كرد، همان قدرت خرید كالا و خدماتی را داشت كه یك آمریكایی در سال ۱۹۸۵ هر ماه ۱۴/۲۳دلار هزینه می‌كرد. اما معیار هندوستان به طرز غیرعادی مرتاضانه و با صرفه‌جویی) همراه بود. خط فقر در شش كشور دیگر (اندونزی، بنگلادش، نپال، كنیا، تانزانیا و مراكش) تنها چند سنت كمتر از ۳۱دلار در ماه بود.

با چنین بررسی‌هایی بود كه مفهوم درآمد روزانه به دلار برای اولین بار مطرح شد و در اطلاعیه‌ها و بیانیه‌های پی در پی بیش از هرز مان دیگری به چشم خورد. به عنوان مثال به نصف رساندن تعداد كسانی كه با كمتر از یك دلار در روز زندگی می‌كنند درصدر اهداف توسعه هزاره قرار گرفته است كه ۱۸۹كشور در سپتامبر سال ۲۰۰۰ در‌ آن مشاركت جستند. (آقای راوالیون این آستانه خط فقر را با توجه به قیمت‌های سال ۱۹۹۳ به ۰۸/۱‌دلار تغییر داد كه با توجه به ارزش پول كنونی حدود ۵۳/۱‌دلار برآورد می‌شود).

● سیگار و الكل:

اما برای مردمی كه زیر خط فقر هستند،این خط فقر چه معنایی دارد؟ آقای با نرجی و خانم دوفلو «زندگی اقتصادی» فقرا را با انجام ۱۳‌سرشماری از خانوارها تشریح كردند دو سرشماری هم از هندوستان توسط خودهندی‌ها در نواحی مزارع اودایپور و حیدرآباد انجام شد.اما ویكرام ست اقتصاد‌دانی كه پیش از آن یك شاعر بود، «غارت غم‌انگیز اسرار خصوصی» را به عنوان توصیفی برای این سرشماری‌ها بكار برده است به عنوان مثال در سال ۲۰۰۱ محققان بانك در تیمورشرقی در یك سرشماری ثبت كردند كه آیا هر خانوار در حمام دوش می‌گیرد یا در رودخانه، از دستشویی سیفون‌دار استفاده می‌كند یا سطل،خانه‌اش از آجراست یانی‌های رانان و پاسخ سوالهایی از این قبیل را به ثبت رساندند. حتی از مردم سوال شد كه طی هفته اخیر چه خورده‌اند چه نوشیده‌اند، چه جویده‌‌اند و چه استعمال كرده‌اند. به نظر می‌رسد كه یك دلار در روز جایی برای تنوع انتخابها باقی نمی‌گذارد و بی‌شك گرسنگی جزء لاینفك زندگی این مردم است. اما نتایج سرشماری‌ها حاكی از آن بود كه فقرا هم انتخابهایی دارند.

اگر چه كه همیشه این انتخابها بهترین انتخاب نیستند. این دو نویسنده تحقیق گفته‌اند فقرا چندان زیاد شكایت نمی‌‌كنند.(براساس تحقیق آنها تنها ۹درصد از افرادی كه در سرشماری آنه در اوداپیور هند مورد پرسش قرار گرفتند گفتند كه زندگیشان در مجموع آنها را ناخشنود كرده‌است.) اما واقعیت این كه آنها می‌توانستند بهانه‌های زیادی برای شكایت داشته باشند گذشته از گرسنگی وبیماری، بسیاری از آنها استخوانی و نحیف هستند. (۶۵‌درصد از مردان بالغ او دایپور دچار كم وزنی هستند) بیش از نیمی از آنها كم‌خونی یا فقر آهن دارند و حدودیك هفتم آنها از ضعف دید چشم رنج می‌برند. بسیاری از آنها حداقل یك روز در سال گذشته را مجبور شده‌اند بدون غذا سپری كنند. هنوز هم این افراد نتوانسته‌اند آنقدر كه در دلشان می‌خواهد غذا بخورند. براساس نتایج بررسی آقای با فرجی و خانم دوفلو، هر خانواده فقیر در اودایپور می‌بایست ۳۰درصد بیشتر از میزان كنونی برای تغذیه‌اش پول خرج كند و اگر تنها این خانوارها هزینه‌های الكل، تنباكو و مراسمشان را به صفر برسانند، می‌توانند این نیاز خود را برآورده سازند. مورد آخر یعنی مراسم شامل جشن‌های عروسی، تشییع جنازه و مراسم مذهبی است كه یك دهم بودجه خانوارها را به خود اختصاص می‌دهد. این پول‌ها به خاطر اجتناب از تحقیر جامعه یا متهم شدن به فرار از مراسم به زور به خانوارها تحمیل می‌شود.

حتی برای آنهایی كه در فقط مطلق به سر می‌برند جایگاه نسبی آنها در جامعه از اهمیت بسزایی برخوردار است.

اما این دو نویسنده نه تنها تحقیق خود را به نحوه خرج كردن فقرا اختصاص داده‌اند بلكه نحوه كسب درآمد آنها را هم بررسی كرده‌اند.

آنها از زنان رنج دیده‌ای گفته‌اند كه در شهر گونتور هندوستان هر روز صبح خیلی زود نوعی رنگ را با نفت مخلوط می‌كنند و با تركیب آنها جاده‌ها را خط كشی می‌كنند.

دستمزد این كار طاقت فرسای آنها تنها یك روپیه است. تا ساعت ۱۰ صبح آنها به این كار مشغولند و پس از آن به كار بسیار متفاوتی چون درست كردن ترشی، گلدوزی ساری یا جمع كردن زباله‌ها روی می‌آورند.آقای بانرجی و خانم دوفلو دریافتند كه فقرا، خواه كسانی كه دارایی ناچیزی دارند و خواه كارآفرینان بسیار كم‌درآمد، از فقدان تخصص رنج می‌برند.

كشاورزان اودایپور زمین‌هایشان را شخم می‌زنند اما تنها یك پنجم آنها زمین‌های خود را به عنوان منبع اصلی درآمد به حساب می‌آورند.

در بنگال غربی هر خانوار فقیر به طور متوسط سه نان آور دارد كه در مجموع سه نفر آنان به هفت شغل مشغولند.در میان اقتصاددانان كارشناس توسعه معروف است كه می‌گویند این «یك مساله اعتقادی» است.یعنی حتی اگر وضعیت آنان بهتر شود هم بنابرعقیده خود كم و بیش همین سبك زندگی را ادامه می‌دهند.اگر درآمدهای آنها بیش از حد كم است یا حاصل تلاش‌هایشان كمتر ثمر می‌بخشد به خاطر آن نیست كه محاسبات آنها اشتباه بوده است بلكه به این دلیل است كه بازارهای زمین اعتبارات یا بیمه آنها را با شكست مواجه كرده است.بنابر گفته‌های یكی از اقتصاددانان در سال ۱۹۹۳ «بیش از چهل سال تحقیق حداقل باید آنقدر موثر باشد كه این عقیده را كه چنین فقرایی نمی‌دانند منافع واقعیشان در كجا نهفته است كنار بگذاریم» اما واقعیت این است كه چنین عقیده‌ای در ذهن آقای بانرخی و خانم دوفلو دوباره ریشه دوانده است.

به عنوان مثال چرا كشاورزان غنا بیشتر به كشت آناناس كه بنابر بررسی‌ها حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰درصد بازگشت سرمایه در پی دارد اقدام نمی‌كنند؟یا چرا تنها معدودی از كشاورزان در غرب كنیا به زمین‌هایشان كود می‌دهند در حالی كه همه آنها شاهد مزایای كود دادن هستند؟ این دو نویسنده نوشته‌اند: «انسان احساس می‌كند فقرا به لحاظ روانشناختی نسبت به پروژه پول بیشتر درآوردن كوتاهی می‌كنند».واقعیت این است كه وقتی می‌توان تنها با یك دلار در روز امورات خود را بگذرانید مقابله با مشكلات ایجاد تغییر در زندگی یا حتی پروراندن رویای زندگی بهتر در ذهن دردناك می‌شود.جورج اورول پس از بررسی‌هایی كه در مورد جامعه شهرهای پاریس و لندن انجام داد نوشته است: ویژگی‌ بزرگ و قابل تامل فقر تخریب آینده است.

مترجم: شادی آذری