آموزگار پیر هرگزنخواهد مرد

آموزگار پیر شاید درگذشته باشد, ولی دریای خرَد او برای سالیان سال همچنان مواج بوده و گره گشای آموزشهای مدیریتی حال و آینده در زمینه های گوناگون خواهد بود

هیچ‌كس، به‌راستی هیچ‌كس شأن و منزلت «پیتر دراكر» را در تكمیل حلقه‌های زنجیره مدیریت، از آن خود نساخته است. وی در دوران ۷۰ ساله عرضه خدمات مشاوره‌ای و نگارش ۳۹ كتاب كه یكی از آنها هنوز منتشر نشده است، بر فراز قله اندیشه‌های مدیریت نوین جای گرفت. «دراكر» در ماه نوامبر سال جاری جان به جان‌آفرین سپرد- در حالی‌كه روزها در برابر گذشت نودوششمین سالگرد تولد او سر شرمساری به زمین انداخته بودند.

جای شگفتی نیست كه چرا دراكر به یكی از هوشمندترین جویندگان و پژوهش‌گران مكاتب فلسفی تبدیل گردید. او در وین و پیش از ترك اروپا، با زیگموند فروید حشرونشر بی‌واسطه داشت و از این فرصت بهره‌ها نصیبش گردید. «دراكر» شعارهای نوشته بر در و دیوارها به دست هیتلر را به چشم خود دید. وی پس از دریافت مدرك دكترا از دانشگاه فرانكفورت در آلمان، به سال ۱۹۳۳ عازم لندن شد و عاقبت در سال ۱۹۳۷ ایالات متحده را برای اقامت دائم برگزید. «دراكر» در نقش معلم و مشاور، نسلهایی پیاپی از مدیران و رهبران را پروراند. در كنار احترام شایسته‌ای كه در دنیای غرب دارد، در ژاپن تا حد پرستش پذیرفته شده است.

آموزگار پیر شاید درگذشته باشد، ولی دریای خرَد او برای سالیان سال همچنان مواج بوده و گره‌گشای آموزشهای مدیریتی حال و آینده در زمینه‌های گوناگون خواهد بود:

- هدف غایی(Focus)- در چه كسب‌و‌كاری هستید؟ آیا می‌خواهید در سودپرستی گسترده به هرز بروید؟ آیا در پی كاخ و ثروت كلان هستید؟ از دید دراكر «هدف كسب‌وكار باید آفرینش و نگهداری مشتریان باشد. به این چراغ راهنما چشم بدوزید- همه چیزهای خوب دیگر نیز در پی خواهند آمد».

- گوش شنوا (Listening)- بسیاری از خبرگان حوزه مدیریت، بر چگونگی انتقال پیام تأكید دارند. دراكر برجسته‌ترین نیاز مدیران و رهبران را «برخورداری از گوشی شنوا» عنوان نموده است. هوشمندانه چنین گفته است «مهمترین نكته در زمینه ارتباطات انسانی، شنیدن چیزهایی است كه بر زبان نیامده‌اند-»

- رهبری(Leadership)- «رهبری به معنای داشتن شخصیتی آهن‌رباگونه نیست- یك زبان چرب‌و‌نرم به خوبی می‌تواند دیگران را جلب كند. به معنای دوست‌یابی و نفوذ در دیگران هم نیست- كاری كه از راه تملق‌گویی نیز شدنی است. رهبری، بالا كشیدن اندیشه و گسترش دید انسانها به سوی چشم‌اندازهای برتر است... رهبران، همانند و یكسان از قالب بیرون نمی‌آیند. من با مدیرعاملها و رهبران زیادی ازكسب‌و‌كارها و سازمانهای غیرانتفاعی كار كرده‌ام كه هركدام شخصیت، نگرش، ارزشها، توانمندیها، و كاستی‌های ویژه خود را داشته‌اند».

- كارایی(Efficiency)- به ادعای دراكر، «كارایی یعنی انجام كارها بهتر از آنچه تا كنون بوده است. ولی نكته مهتر در كارایی این است كه ببینیم آیا اصلاً آن كار ارزش انجام‌دادن دارد؟ برای مثال؛ شما ساختار یك اداره را بهسازی می‌كنید. بهتر است ابتدا از خود بپرسید كه آیا وجود این واحد ضروری است؟" از دید دراكر؛ "كارایی و بهسازی در بخشهای ارزش نیفزا همان بهتر كه اصلاً انجام نشوند».

- اعتقاد (Conviction)- نوشته‌های دراكر تنها در زمینه مدیریت نیست. با سازمانهای غیرانتفاعی هم فراوان كار كرده است: پیشاهنگی دختران، انجمن بیماریهای قلبی، و صلیب سرخ از این دسته‌اند. شوروشوقی كه از انجام فعالیتهای داوطلبانه در انسانها برانگیخته می‌شود، سخت مورد توجه «دراكر» بود. در كتاب مدیریت آینده- ۱۹۹۳، از بانویی یاد می‌كند كه پُست مدیریت ارشد در یك بانك نامدار را رها كرده تا بتواند در «انجمن طرفداران محیط زیست» خدمت كند. چیزی كه او را به مبادله فیش فربه حقوقی با كاری بدون مزد مادی واداشت، در پیام ساده وی انعكاس دارد: «اینجا می‌دانم به چه منظوری كار می‌كنم». دراكر نتیجه می گیرد كه «در كسب‌و‌كار هم باید چنان محیطی برای انسانها فراهم آوریم».

- تصمیم‌گیری (Decision- making)- «چنین تصور می‌شود كه تصمیم‌گیری تنها كار مدیران ارشد است- یا تنها تصمیمهای ایشان ارزشمند است». به باور دراكر؛ «این امر، اشتباهی خطرناك است. انجام كار برای دیگران را بسیار دشوار می‌كند».

- نوآوری(Innovation)- «برترین راه پیش‌بینی آینده، ساختن آن است». دراكر در یكی از قدیمی‌‌ترین كتابهایش «مدیریت- نشر هارپر ۱۹۷۴»، توماس ادیسون را پربارترین مخترع سده نوزدهم معرفی كرده است. در آنجا می‌گوید؛ «مردم گمان می‌كنند كه ادیسون تنها به یاری نبوغ خود اختراع می‌كرد- در حالی‌كه او در كنار نبوغ، از رفتاری نظام‌مند(سیستماتیك) نیز برخوردار بود. به این دلیل است كه شمار بزرگی از دستیارانش هم به اختراعهای مستقل و ارزنده‌ای موفق گردیدند».

از ویژگیهای برجسته «دراكر»، توان عدول وی از اندیشه‌های پیشین و هم‌خوان‌سازی آنها با نیازهای تازه است- چیزی كه در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ آشكارا از او سراغ داریم. آموزگاری كه بذر اندیشه‌هایش را در مغز ما كاشته است، هرگز نخواهد مُرد.

پی نوشتها:

۱ – «هاروی مك كی» ستون نویس روزنامه نیویورك تایمز است.

۲ – این كتاب را مترجم به سال ۱۳۷۲ به فارسی برگردانده كه اكنون چاپ چهارم آن در نشر رسا – تهران موجود است.

هاروی مك‌كَی

مترجم: عبدالرضا رضایی نژاد