ماجراجویی های پسرانه

به بهانه انتشار مجموعه «قدرت پنج نگهبان» در ایران

بچه‌های امروز عجیب‌وغریب هستند. دنیای آن‌ها با چیزهای تازه (و تازه‌تری) پر شده. آن‌ها از شبکه‌های مختلف تلویزیونی، تلفن‌های همراه، اینترنت، دی‌وی‌دی، ام‌پی‌تری و ده‌ها فن‌آوری برتر امروز لذت می‌برند. آن‌ها وسایل بازی خاص خودشان دارند که خیلی از آن‌ها به جز خودشان، برای کسی معنا پیدا نمی‌کند. آن‌ها به جز ادبیات، راه‌های بسیار دیگری برای به اوج رساندن خلاقیت‌های ذهنی خودشان دارند. اما اگر همین بچه‌ها به دنیای ادبیات سرکی بکشند، باز هم به‌نسبت همین بیست سال قبل، خیلی عجیب‌وغریب‌تر شده‌اند. کتابخوان‌های امروز، بچه‌هایی هستند که با هری پاتر و ارباب حلقه‌ها و کتاب‌های مشابه بزرگ شده‌اند و حالا با هر چیزی سیراب نمی‌شوند. برای همین هم کتاب‌های امروز ادبیات کودک و نوجوان، به هر دری می‌زنند تا خلاق‌تر، سرزنده‌تر و باشکوه‌تر از گذشته، به‌دست خواننده برسند. بازار رقابت در این زمینه، بازاری بسته است. شما باید خلاقیت بسیاری داشته باشید، بتوانید دنیایی کاملا جدید خلق کنید، بتوانید خودتان را با روحیات نسل جدید بچه‌ها هم‌گام کنید، تا بتوانید در کنار آن‌ها قدم بردارید و نظرشان را جلب کنید، تا کتاب شما را بخرند و بخوانند. این کار ساده‌ای نیست،‌ وقتی‌که نویسنده‌های جدی و پرآوازه، رقیب حرکت‌های شما باشند و آنتونی هوروویتس که یکی از کارکشته‌ترین نویسنده‌های ادبیات کودک و نوجوان جهان است.

در نگاه اول، نوشته‌های او چیزی شبیه به بازی‌های کامپیوتری هستند. هوروویتس در پنج آوریل ۱۹۵۶ در خانواده‌ای ثروتمند در انگلستان به‌دنیا آمد. اما او را نه به خاطر ثروت و تجارت، بلکه به‌خاطر داستان‌هایش در دنیای ادبیات و سینما می‌شناسند. او رویاپرداز است و در ژانرهای ماجراجویی، اسرارآمیز، وحشت و خیال‌پردازی می‌نویسد. تا همین الان بیش از پنجاه کتاب منتشر ساخته و بیشتر به خاطر رمان‌های نوجوانان خود مشهور است و از بین آن‌ها، او را بیشتر به‌خاطر سری کتاب‌های «اَلکس رایدر»، «قدرت پنج نگهبان» و «برادران الماس» می‌شناسند. او دیوانه‌وار برای تلویزیون هم می‌نویسد و مهم‌ترین کار او در این زمینه، بازنویسی رمان‌های هرکول پوآرو نوشته آگاتا کریستی برای مجموعه‌ای در تلویزیون ITV بوده. او برای همین تلویزیون،‌ مجموعه‌های «جنگ فویلر»، «قتل‌های میانه تابستان»‌ و «تصادم» را نیز نوشته است.

«اَلکس رایدر» با ترجمه‌های گوناگونی در بازار موجود است، از جمله با ترجمه گیتا گرکانی. اولین کسی که اقدام به ترجمه و انتشار رمان‌های هوروویتس در ایران کرد و از میان آن‌ها، «گریشام گریج» را ترجمه کرد. رمانی که بسیاری به‌عنوان پدربزرگِ «هری پاتر» از آن یاد می‌برند. داستانی از پسری جادوگر که انتخاب می‌شود تا در مدرسه جادوگری تحصیل کند. گرکانی «ترسناک‌های هوروویتس» را هم ترجمه کرد و در این میان چند جلد اول «اَلکس رایدر» را به بازار رساند، اما اختلاف‌های پیش آمده با ناشر اول و بعد مشکلاتی که برای ناشر بعدی پیش آمد، ترجمه‌های او را ناتمام و منتشر نشده باقی گذاشت. کتاب‌هایی که امروز در نسخه انگلیسی خود، به ده جلد رسیده‌اند و راوی آن اَلکس رایدر، پسر عجیبی است، چهارده ساله است و جوان‌ترین جاسوس دنیاست و برای ام‌آی‌۶ کار می‌کند. این روزها گرکانی با ناشر جدیدی (کتابسرای تندیس) همراه شده و دو جلد اول «قدرت پنج نگهبان» را منتشر ساخته و جلد سوم در انتظار دریافت مجوز و جلد چهارم در دست ترجمه است. جلدهای منتشر شده، «دروازه کلاغ» و «ستاره اهریمنی»، هر دو لبریز از ویژگی‌هایی هستند که به ادبیات مخصوص آنتونی هوروویتس شکل می‌دهند: اول از همه پسری نوجوان که خانواده خود را از دست داده است. خانواده پیشین او ثروتمند بوده‌اند ولی حالا او در دست کسانی است که هیچ درکی از کودکی و زندگی خانوادگی ندارند و تقریبا او را تحمل می‌کنند. هوروویتس خود در نوجوانی پدر خویش را از دست داده بود. پدر او، در پی ورشکستی‌اش، حساب‌های بانکی خود را با نامی مستعار ثبت کرده و بعد از مرگش، هیچ‌کسی نتوانست ردی از ثروت او را پیدا کند. هوروویتس نقشی از این ضربه (مرگ پدر و از دست دادن رفاه خانوادگی) را همیشه در کتاب‌هایش باقی می‌گذارد. این نوجوان، لجوج است، اما لجاجت او در نتیجه صرفِ خیره‌سری نیست. او یک پسر ساده نیست، او پسری خاص است با توانایی‌هایی که می‌تواند دنیایی را نجات بدهد. در اَلکس رایدر ماجراجو و کنجکاو و پیگیر است و چشمانی تیزبین دارد. در «قدرت پنج نگهبان» دارای قدرت‌هایی مادرزادی است که اگر در کنار قدرت دیگر نگهبان‌ها قرار بگیرد، جهان را از شرِ اهریمن‌ها حفظ خواهد ساخت.

او در «دروازه کلاغ» از جادوگری سیاه و تاریخ گذشتگان انگلستان استفاده می‌کند تا با اضافه کردن ماجرای بمب اتم و همین‌طور استفاده از اسطوره هیولاهای گذشته‌های بسیار دور (که تقریبا در تمام اسطوره‌های جهان نامی از آنان هست) ماجرایی جذاب را شکل بدهد. او در «ستاره اهریمنی» اسطوره‌های باستانی اینکاها را هم در آمریکای جنوبی به کلیت این داستان اضافه می‌کند تا جذابیت هر لحظه بیشتر شود. داستان‌های او بسیار شبیه به بازی‌های کامپیوتری هستند و هر لحظه از رنگ‌ها، تصویرها و صداهای گوناگونی پر می‌شوند. سِنی از آنتونی هوروویتس گذشته اما او همچنان یکی از مشهورترین نام‌های ادبیات کودک و نوجوان جهان به‌شمار می‌رود و همچنان کتاب‌هایش به‌ زبان‌های گوناگون جهان ترجمه می‌شوند، از جمله زبان فارسی، که این روزها خواننده‌های مشتاق کتاب‌های او را هم در میان جامعه کتاب‌خوان‌هایش دارد.

سیدمصطفی رضیئی