در سرزمین هیچكاك

این فیلم از ژانر «تریلر» دلهره آور در باره نوجوانی است كه اعتقاد دارد همسایه روبه رویی او یك قاتل سریالی زنجیره ای است امكان ندارد این فیلم را ببینید و به باوری نرسید كه گفتیم و مشكل از همین جا شروع می شود و همیشه با خود می گویید من این قصه و فرجام آن را می دانم

«Disturbia» كار جدید كمپانی دریم ووركز یكی از پرفروش ترین فیلم های اخیر آمریكا و اروپا بوده و پس از ۶ هفته اكران، در آمریكا و كانادا به تنهایی ۷۰ میلیون دلار فروخته است، این فیلم ۱۰۴ دقیقه ای با این كه اصولاً اثر بدی نیست اما به نظر می رسد كه بیش از حد كوششی صرف برای بازسازی «پنجره روبه رویی» كار كلاسیك سال ۱۹۵۲ آلفرد هیچكاك باشد و وقتی آن را می بینید، به این نتیجه می رسید كه انگار قبلاً آن را مشاهده كرده اید و ماجرا تازگی و بدعتی ندارد.

این فیلم از ژانر «تریلر» (دلهره آور) در باره نوجوانی است كه اعتقاد دارد همسایه روبه رویی او یك قاتل سریالی (زنجیره ای) است. امكان ندارد این فیلم را ببینید و به باوری نرسید كه گفتیم و مشكل از همین جا شروع می شود و همیشه با خود می گویید من این قصه و فرجام آن را می دانم.

«پنجره عقبی» با قصه پردازی و كارگردانی آلفرد هیچكاك و با بازی جیمز استوارت و گریس كلی در نقش های اصلی ساخته شد و «Disturbia» را دی. جی. كاروسو (با پیشینه ساخت «دریای سالتون») كارگردانی كرده است و شیا لابوف و سارا رومر بالنسبه تازه كار، در آن شركت جسته اند و به هر حال تفاوت ها هم بین فیلمی كه هیچكاك ۵۵ سال پیش عرضه كرد و از نمونه های بزرگ در زمینه كارهای دلهره آور طی تاریخ است با این اثر جدید غیر قابل انكار است و فیلم كاروسو نمی تواند با هیجان نابی برابری كند كه فیلم هیچكاك سال ها پیش خلق كرد و هنوز هم سینماروها را سحر می كند.

در فیلم هیچكاك، جیمز استوارت خبرنگار عكاس روزنامه ای است كه به دلیل شكستن پایش برای مدتی خانه نشین می شود و چون یك جا ساكن افتاده و كاری از دستش بر نمی آید، در اوضاع و احوال خانه های روبه رو دقیق و به تدریج متوجه می شود كه یكی از همسایه های روبه رویی كه مردی مسن است همسرش را كشته و جسد وی را قطعه قطعه كرده و داخل چمدان گذاشته و در چند نوبت از خانه خارج كرده است.

گریس كلی زنی است كه برای عیادت از استوارت به خانه او سر می زند و در كشف تدریجی آن جنایت با وی شریك می شود و «ریموند بر» نیز قاتل مورد بحث و تبهكار مستقر در خانه روبه رویی است. تكرار چنان تمی توسط آدم های جدید و با اندیشه و روال عصر فعلی تقریباً غیر ممكن است.

با وجود این «Disturbia » فیلمی است كه در قیاس با اكثر كارهای هالیوود كه مخاطبان آنها جوانان هستند و موضوعاتی از این دست را دستمایه كار خود قرار داده اند، فیلم بهتری نشان می دهد. به خاطر فاكتورهایی كه شرح دادیم، فیلم و اتفاقات آن اغلب قابل پیش بینی است ولی در چنین فضایی نیز شیا لبوف توانسته است یك كاراكتر اول جالب (ولو منفی) را در دل این فیلم رو كند و در این راه یكی از بهترین بازی های عمرش را ارائه داده است. در همان حال كاروسو هم توانسته است یك فیلم پرتعلیق و قصه پر اضطراب را تحویل بیننده ها بدهد. بویژه در لحظاتی كه ماجرا و سیر وقایع متوقف شده اند و نوعی بلاتكلیفی در شخصیت ها دیده می شود، انتظار و ترس به بیشترین حد خود می رسد.

یك حسن اضافی فیلم، حضور و بازی دیوید مورس در نقش همان همسایه مظنون و كسی كه گمان می رود قاتل زنجیره ای مورد بحث باشد و به گمان نوجوان حاضر در دل ماجرا، افراد زیادی را كشته است. مورس ویژگی های منحصر به فردی دارد و كسی است كه می تواند نقش آدم های مثبت و منفی را در عمل به یك شكل و روال بازی و به گونه ای عمل كند كه هر دو مورد برای بیننده ها باور پذیر باشد. همین مسأله سبب شده است بینندگان فیلم دائماً سؤال هایی را از خود بپرسند و مطمئن نباشند كه حقیقت چیست و آیا واقعاً تمامی قتل های مورد ظن و گمان نوجوان قصه از مورس سرزده است یا خیر.

در عین حال فیلمنامه كارل الزوورس (با پیشینه نگارش فیلمنامه «چشم قرمز») از همان آغاز اتفاقات پیش رو را گواهی و در این باره هشدارهایی را به بینندگان می دهد.

در شروع «Disturbia» مكانی را داریم كه در آن نوجوان مورد اشاره (به نام كیل) روز خوبی را می گذراند. او به ماهیگیری رفته و در صحبت با پدرش به تفاهم های تازه ای با وی دست یافته است. با این حال تراژدی شكل می گیرد و در راه بازگشت پدر و پسر به خانه، یك تصادف رانندگی روی می دهد و در جریان آن، پدر كیل كشته می شود.

كاروسو در مقام كارگردان به ما خاطرنشان می كند كه زندگی كیل در یك سال بعدی آشفته است و حتی یك روز در مدرسه معلمی را كه حرف چندان مساعدی درباره پدرش نمی زند، ضرب و شتم می كند. در نتیجه او را در خانه در كنار مادرش (با بازی «كری آن ماس») حبس می كنند و پلیس از دور وی را زیر نظر دارد و نوعی بازداشت خانگی را پشت سر می گذارد، زیرا پلیس بیم تكرار آن كار را از جانب وی دارد.

كار به جایی می كشد كه حتی یك گردن بند فلزی را به وی می بندند تا از طریق رادار های نصب شده بر روی آن وی را رد یابی و حركاتش را تعقیب كنند و سیگنال های برخاسته از این گردن بند حتی اگر كیل ۳۰ متر هم از خانه دور شود، به صدا و حركت در می آید و پلیس را از تخلف وی مطلع می سازد. دیگر برای كیل چاره ای نمی ماند جز این كه مثل جیمز استوارت پاشكسته ( در «پنجره روبه رویی») دائماً در خانه بنشیند و اطراف را زیر نظر بگیرد و در باره همسایه ها جاسوسی كند و ببیند كه آنها چه می كنند.

از این طریق است كه او متوجه وجود ترنر (مورس) می شود كه یك مرد تنها است. كیل به این نتیجه می رسد كه او قاتل زنان است.

آلفرد هیچكاك مشهور برای نشان دادن چنین تم و انتقال چنان ترس، از فضاسازی و بهتر بگوییم نشان دادن خانه های اطراف منزل شخصیت اصلی (جیمز استوارت) به بهترین شكل بهره جست و فضای زندگی شهری و گوشه ای از آن را با وسعت فراروی بیننده ها قرار داد و شرح جزئیات و بیان دقیق ماجرا بر تأثیر گذاری كلام او افزود و از این طریق تماشاگران به آرامی پذیرفتند كه واقعاً فاجعه ای در یكی از خانه های روبه رویی رخ داده و ریموندبر همسرش را قطعه قطعه كرده است و فضای تعلیقی كه در آن سكانس ها ریشه دوانده بود، بیننده ها را بشدت جذب می كرد و حتی تا صحنه ماقبل پایانی كه قاتل پی به وجود عكاس و اطلاع وی از اقدامش می برد و به آپارتمان او می رود تا وی را بكشد، استمرار می یافت.

در «Disturbia» چنین نیست و محیط و منظری كه كاروسو خلق كرده و در آن اطراف منزل كیل و به واقع محل زندگی و وقوع اتفاقات مورد بحث را می شكافد و توضیح می دهد، نه گرم و پرشور و سرشار از زندگی، بلكه سرد و فاقد هیجان جلوه می كند.

به هر روی تلاش كاروسو حول این محور بوده كه بیننده باور كند در یك یا چند قدمی او هم یك قاتل بزرگ می تواند خانه كرده باشد، ولی بیان و تشریح آن در عصری كه از قضا عناصر روانی و فاكتورهای بیماری زای آن بسیار بیشتر ازعصر جولان هیچكاك است، با هنرمندی لازم توسط كاروسو صورت نپذیرفته است و هر نمای «Disturbia» شما را بیش از پیش به یاد «استاد»ی می اندازد كه فیلمسازی در ژانر تریلر را بهتر از هركسی بلد بود و طی طریق در سرزمین او سخت ترین كار است.

ترجمه: وصال روحانی