تب دره ریفت

تب دره ریفت , انسان و حیوانات را مبتلا می سازد و به عنوان یک بیماری خطرناک و مشترک بین حیوان و انسان مطرح می باشد انسان نه تنها بر اثر گزیده شدن توسط پشه های آلوده , به تب دره ریفت مبتلا می گردد , بلکه در اثر تماس با خون و ترشحات خونی حیوانات آلوده , در هنگام ذبح آنها یا در هنگام لمس جنینهای سقــط شــده حیوانات و نیز بافتهای آلوده به بیماری مبتلا می گردد

تب دره ریفت ، انسان و حیوانات را مبتلا می سازد و به عنوان یک بیماری خطرناک و مشترک بین حیوان و انسان مطرح می باشد . انسان نه تنها بر اثر گزیده شدن توسط پشه های آلوده ، به تب دره ریفت مبتلا می گردد ، بلکه در اثر تماس با خون و ترشحات خونی حیوانات آلوده ، در هنگام ذبح آنها یا در هنگام لمس جنینهای سقــط شــده حیوانات و نیز بافتهای آلوده به بیماری مبتلا می گردد . نکروپسی حیوانات آلوده و تماس با بافتهای حیــوانی در هنگام تهیه نمونه های آزمایشگاهی ، سبب ایجاد بیماری در متخصصین و کارکنان آزمایشگاهها گردیده است و به این دلیل ، مراقبتهای شدید بهداشتی در هنگام تهیه نمونه های آزمایشگاهی الزامی بوده و امور آزمایشگاهی مربـوط به تشخیص تب دره ریفت ( که معمولاً بر روی بافتهــای حیــوانات آلـــوده صــورت می پذیرد ) ، باید در آزمایشگاههای بسیار مجهز صورت پذیرد .

● ماهیت بیماری :

اولین نشانه های بروز یک اپیدمی تب دره ریفت ، سقط جنینهای فراوان در گله های گوسفند می باشد . موارد اسپورادیک بیماری در میان حیوانات ، معمولاً بخوبی تشخیص داده نمی شوند . علائم بالینی بیماری در میان حیوانات اختصاصی نبوده و باعث می گردند که تشخیص بالینی تب دره ریفت در میان حیوانات ‌، با اشکال مواجه گردد . از مشخصات ویژه تب دره ریفت ، فراوانی سقط جنین در گله های دامی و ایجاد بیماری در نشخوارکنندگان همزمان با بروز بیماری در جمعیتهای انسانی متعاقب بارش طولانی مدت بارانهای سنگین ‌، در مناطق می باشد .

● اتیولوژی :

تب دره ریفت که یک بیماری حـــاد یا فوق حاد انسان و حیوانات است بوسیله ویروسی از جنس PHLEBOVIRUS و از خانواده BUNYAVIRIDAE ایجاد گردیده و پشه ها عامل انتقال این ویروس می باشند . همچنین ویروس ZINGA که در سال ۱۹۶۹ در افریقــای مرکــزی جــدا گردیـــده است و نیـز ویروس LUNYO که در سال ۱۹۵۵ در اوگاندا جدا گردیده است ، از ویروس تب دره ریفت قابل تمایز نبوده و اختلاف آنها در میزان حدت و بیماریزایی آنها می باشد .

● گونه های حساس :

علائم بالینی بیماری ( فرم کلینیکی تب دره ریفت ) در گوسفند ، بز ، گاو ، گاو میش ، شتر و انسان مشاهده گردیده است . حساسیت نشخوارکنندگان وحشی برای ابتلا به تب دره ریفت بخوبی مشخص نگردیده با این وجود اعتقاد بر این است که بعضی از گونه های نشخـــوارکنندگان وحشی در اثر ابتلا به تب دره ریفت ، دچار سقط جنین و مرگ و میر می گردند .

● انتشار جهانی :

تب دره ریفت محدود به کشورهای آفریقایی می باشد . این بیماری برای نخستین بار در دره ریفت کنیا ، در اوایل قرن گذشتــه شناسایی گردیـــده است ، ولی عامل بیماری برای نخستین بار در سال ۱۹۳۰ جداسازی و شناسایی گردیده است . بیماری در آفریقای جنوبی برای نخستین بار در سال ۱۹۵۰ مشاهده گردیده است . بیشترین اپیدمیهای بیماری در آفریقای جنوبی و کشـــورهای شرق قاره آفریقا ، بروز نموده ولی در سال ۱۹۷۷ بیماری در شمالی ترین ناحیه قاره آفریقا ( در کشور سودان ) بروز نموده است . در خلال سالهای ۱۹۷۷ تا ۱۹۷۸ اپیدمی بزرگ بیماری در دلتای رود نیل در کشور مصر رخ داده است . همچنین در سال ۱۹۸۷ اپیدمی بزرگ بیماری در حوزه آبگیر رود سنگال در کشور موریتانی مشاهده گردیده و بیماری مجدداً در سال ۱۹۹۳ در فرم گسترده در مصر بروز نموده است . بروز اپیدمی تب دره ریفت در کشور مصر مبین آن است که امکان انتشار بیماری به خارج از قاره آفریقا و به سایر مناطق جهان به صورت بالقوه موجــود می باشد همانگونه که این بیماری اخیراً ( در سال ۲۰۰۰ میلادی ) در عربستان سعودی و یمن شایع گردیده است .

● علائم بیماری :

▪ انسان

بیماری تب دره ریفت در انسان ، معمولاً به فرم یک بیماری شبه آنفلوانزا تظاهر می یابد و معمولاً با یک تب گذرا ، احساس سرما و لرزیدن ، سر درد و دردهای عضلانی و مفصلی ، حساسیت به نور ، بی اشتهایی و در مواردی با راشهای پتشی ، تهوع ، استفراغ و خون دماغ همراه است . دوره بیماری معمولاً ۷ ـ ۴ روز بوده و بهبودی کامل معمولاً در مدت ۲ هفته پس از بروز علائم بالینی صورت می پذیرد . فراوانترین و مهمترین عارضه بماری رتینیت معمولاً یک طرفه بوده که حـدود ۳ ـ ۱ هفته پس از شــــروع علائم بالینی تظاهر می یابد . حدود ۵۰ درصد از افرادی که دچار عوارض بینایی می گردند ، دچار کوری دائم گردیده که می تواند به صورت یک طرفه یا دو طرفه در بیماران تظاهر یابد . تعدادی از افراد مبتلا به تب دره ریفت ، دچار عارضه انسفالیت می گردند و در آنها علائمی نظیر گیجی ، توهم ، تشنج و کوما مشاهده می گردد . میزان تلفات در تب دره ریفت معمولاً پایین بوده با این وجود بهبودی کامل نیاز به سپری شدن دوره طولانی دارد که این امر گاهی سبب بروز علائم عصبی در بیماران می گردد . در تعدادی از بیماران هپاتیت همراه با خونریزی گزارش گردیده است که خود به فرم یک بیماری حاد همراه با تب مشاهده گردیده و با علائمی نظیر زردی ، خونریزی وسیع در سطح مخاطات و زیر جلد همراه است . در تعدادی از بیماران نیز خونریزی در ناحیه لثه ها و اسهال خونی مشاهده می گردد . در این قبیل بیماران مرگ معمولاً پس از گذشت ۶ ـ ۳ روز از بروز علائم بالینی عارض گردیده و تعداد کمی از بیماران پس از گذراندن یک دوره طولانی مدت ، بهبودی می یابند .

▪ حیوانات

تعداد حیوانات فاقد علائم بالینی و آلوده به ویروس ، از تعداد حیواناتی که علائم بیماری را نشان می دهند به مراتب بیشتر است و بیماری در کانونهای آندمیک معمولاً به فرم خفیف و تحت کلینیکی بروز می نماید .

حیواناتی نظیر گوسفند ، بز ، گاو و گاو میش و شتر در هنگام آلودگی به ویروس تب رده ریفت در هر مرحله از آبستنی که باشند سقط جنین نموده که در مواردی اتولیز جنینهای مرده نیز اتفاق می افتد . مهمترین و حادترین واکنشهای بیماری معمولاً در بره ها و بزغاله های تازه تولد یافته مشاهده می گردد . این قبیل حیوانات به ندرت بیشتر از ۳۶ ساعت زنده مانده و معمولاً در خلال چند ساعت پس از ایجاد آلودگی به ویروس ، تلف می گردند . بیماری در این قبیل حیوانات با بروز تب شدید همراه بوده و قبل از مرگ درجه حرارت بدن آنها به شدت کاهش می یابد . حیوانات مبتلا معمولاً بی حال بوده و تمایلی برای خوردن غذا از خود نشان نمی دهند و تنفس آنها سریع است . میزان مرگ و میر در میان حیواناتی که سن آنها کمتر از یک هفته می باشد ، حدود ۹۰ درصد یا بیشتر می باشد .

گوسفندها و بزهای بالغ نیز به فرم حاد یا فوق حاد بیماری مبتلا می گردند . در فرم فوق حاد بیماری قبل از بروز هرگونه علائم بالینی قابل توجه مرگ حادث می گردد . فرم حاد بیماری با علائمی نظیر تب شدید به مدت یک تا سه روز ، بی اشتهایی ، ضعف ، بی حالی و تنفس سریع همراه است . در تعدادی از حیوانات مبتلا محتویات شکنبه از دهان خارج گردیده و علائمی نظیر ترشحات خونی از بینی و اسهال بد بو و زردی مشاهده می گردد . در این قبیل حیوانات مرگ معمولاً پس از گذشت ۳ روز از ابتلا به بیماری حادث می گردد . میـزان مرگ و میر در گوسفندان و بزهای بالغ به میزان قابل توجهی از میزان مرگ و میر در بره ها و بزغاله های تازه تولـــد یافته کمتــر است ، با اینوجود در مواردی میزان تلفات به ۵۰ درصد یا بیشتر نیز بالغ می گردد . علائم بیماری در گوساله ها شبیه به علائم بیماری در بره ها بوده و تب ، ضعف ، بی اشتهایی و اسهال که ممکن است به رنگ خـــون باشد مشاهده می گردد . میزان بروز زردی در گوساله ها بیشتر بوده و مرگ پس از گذشت ۸ ـ ۲ روز از شــروع علائم بالینی حادث گردیده و میزان مرگ و میر در گوساله ها کمتر از بره ها و حدود ۲۰ درصد می باشد .

دکتر علی صفر ماکنعلی

---