مولفه های کاربردی آمار در مدیریت کسب وکار

متاسفانه در مواردی مشاهده می شود که برخی مدیران برداشت های متناقضی از مفاهیمی همچون میانگین و پراکندگی در جامعه آماری دارند برخی مدیران توزیع آماری را با توزیع بعد از تولید محصول یکسان می پندارند و بر همین اساس در این مقاله صرفا به منظور ترغیب مدیران عامل به ضرورت آشنایی با منطق کلی و مبانی آمار موارد حائزاهمیتی به صورت خلاصه ارائه شده است

متاسفانه در مواردی مشاهده می‌شود که برخی مدیران برداشت‌های متناقضی از مفاهیمی همچون میانگین و پراکندگی در جامعه آماری دارند. برخی مدیران توزیع آماری را با توزیع بعد از تولید محصول یکسان می‌پندارند و... بر همین اساس در این مقاله صرفا به منظور ترغیب مدیران عامل به ضرورت آشنایی با منطق کلی و مبانی آمار موارد حائزاهمیتی به‌صورت خلاصه ارائه شده است.

به‌طور کلی آمار از جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل، تفسیر و نمایش گروه‌هایی از داده‌های عددی بحث می‌کند. موضوع آمار عبارت است از هنر و علم جمع‌آوری، تعبیر و تجزیه و تحلیل داده‌ها و استخراج تعمیم‌های منطقی در مورد پدیده‌های تحت بررسی. به عبارت دیگر، یک آماردان می‌تواند براساس مجموعه اطلاعات عددی و بر مبنای مدل‌های نظریه احتمال پیشگویی کند؛ یعنی به یاری اطلاعات گذشته، نحوه رفتار یک فرآیند را پیش‌بینی کند. از همین رو می‌توان گفت که علم آمار نتیجه‌گیری از جزئیات یا رسیدن از جزء به کل است.

آمار با ابزارهای گوناگون از جمله: گردآوری داده‌ها، خلاصه کردن داده‌ها، تجزیه و تحلیل داده‌ها و نتیجه‌گیری نهایی به ارزیابی و تفسیر داده‌ها می‌پردازد.

معمولا هر مجموعه از اشیا یا افراد که لااقل یک صفت مشترک داشته باشند را جامعه آماری گویند. البته صفت مشترک بین اعضای جامعه آماری را صفت مشخصه گویند و مجموعه مقادیر صفت متغیر را که به وسیله اعداد یا نشان‌ها نمایش داده می‌شود داده‌های آماری می‌نامند.

بدیهی است که همواره تمامی اعضای جامعه را نمی‌توانیم مشاهده کنیم و به این جهت ناگزیریم که زیرمجموعه‌ای از اعضا را که نمونه نامیده می‌شود مشاهده کنیم. یکی از روش‌های عینی برای نمایشگر بودن نمونه انتخاب اعضای آن به طریق تصادفی است که این امر نیز ضرورت آشنایی با موضوع نظریه احتمال را آشکار می‌سازد.

آن قسمت از علم آمار را که مشتمل بر خلاصه کردن داده‌ها در قالب جداول، نمایش ترسیمی آنها به وسیله نمودار و محاسبه شاخص‌های عددی گرایش به مرکز، پراکندگی، چولگی و کشیدگی می‌باشد آمار توصیفی می‌نامند. موضوع آمار توصیفی محاسبه مقادیری از قبیل نما، میانگین، میانه و... می‌باشد که حاکی از مشخصات یکایک اعضای جامعه مورد بحث است. در آمار توصیفی اطلاعات حاصل از یک گروه همان گروه را توصیف می‌کند و اطلاعات به دست آمده به دسته‌جات مشابه تعمیم داده نمی‌شود. به طور کلی از سه روش در آمار توصیفی برای خلاصه‌سازی داده‌ها استفاده می‌شود. استفاده از جداول، استفاده از نمودار و محاسبه مقادیری خاص که نشان‌دهنده خصوصیات مهمی از داده‌ها باشند.

چنانچه به جای مطالعه کل اعضای جامعه بخشی از آن با استفاده از فنون نمونه‌گیری انتخاب شده و مطالعه می‌شود و بخواهیم نتایج حاصل از آن را به کل جامعه تعمیم دهیم از روش‌هایی استفاده می‌شود که موضوع آمار استنباطی است. اصول و قواعد چگونگی تعمیم نتایج مساله و دقت و اعتبار آن در آمار ریاضی (نظریه استنتاج آماری) مطالعه می‌شود که به این جهت لااقل باید با کاربرد آن اصول و قواعد آشنا باشیم.

آنچه که مهم است این است که در گذر از آمار توصیفی به آمار استنباطی یا به عبارت دیگر از نمونه به جامعه بحث و نقش احتمال شروع می‌شود. در واقع احتمال پل رابط بین آمار توصیفی و استنباطی به حساب می‌آید. در سال‌های اخیر توجه بیشتر به آمار استنباطی یعنی روش‌هایی است که به کمک آنها می‌توان اطلاعات موجود در مجموعه‌ای متناهی از داده‌ها را به مجموعه‌ای بزرگ‌تر که داده‌ها از آن به دست آمده‌اند تعمیم داد.

در دانش آمار میانگین حسابی یا متوسط حسابی نوع سنجش گرایش به مرکز است و عبارت است از مجموع مقادیر موجود در یک مجموعه داده‌ها تقسیم بر تعداد آنها. در آمار، به مقداری که بیشترین بار (تکرار) در یک داده آماری اتفاق افتد مد گویند. مد نوعی سنجش گرایش به مرکز است. در آمار و نظریه احتمالات میانه نوعی سنجش گرایش به مرکز است. میانه عددی است که یک جمعیت آماری یا یک توزیع احتمالی را به دو قسمت مساوی تقسیم می‌کند.

مفیدترین اندازه پراکندگی واریانس و جذر آن، انحراف معیار داده‌ها است. اندازه انحراف معیار به ما می‌گوید که مشاهدات تا چه مقدار در اطراف میانگین آنها قرار دارند. یک اندازه کم برای انحراف معیار مجموعه‌ای از داده‌ها نشان‌دهنده این واقعیت است که داده‌ها در دامنه کوچکی حول میانگین پراکنده شده‌اند و بالعکس انحراف معیار بزرگ بیان‌کننده دامنه گسترده‌تری است که داده‌ها در حول میانگین پراکنده شده‌اند. انحراف معیار ریشه دوم مثبت

واریانس است. دلیل استفاده از انحراف معیار به‌عنوان اندازه پراکندگی داشتن واحد یکسان آن با واحد داده‌ها است. به عبارت دیگر چون واحد واریانس مجذور واحد داده‌ها می‌باشد استفاده از انحراف معیار در مطالعه توصیفی آمار ترجیح داده می‌شود.

مفاهیم مهم دیگری نیز برای درک بهتر موضوعات آماری وجود دارد که پیشنهاد می‌شود مدیران عامل با مراجعه به کتب مرتبط نسبت به تقویت رویکردهای آماری خود اهتمام بیشتری داشته باشند. برخی از این موارد به شرح ذیل است: برآوردیابی، آنالیز ترکیبی و احتمال، متغیرهای تصادفی، توزیع متغیرهای تصادفی گسسته، توزیع پیوسته، جامعه و نمونه آماری، تئوری تخمین، آزمون فرض‌ها، رگرسیون و هم‌بستگی و تحلیل واریانس.

معمولا سیستم‌های متریکس اشکال دارند. لذا بهتر است در طراحی فرمول‌های مدیریتی و کنترلی به جای استفاده از فاکتور جمع، از فاکتور ضرب استفاده شود. در واقع وقتی می‌خواهید همه چیز تحت کنترل شما باشد و بالا و پایین رفتن نسبت‌ها را با اختیار خود کنترل کنید باید از فرمول‌های دارای فاکتور ضرب استفاده کنید؛ چرا که معمولا فاکتور جمع رفتار سیستم را تغییر می‌دهد.

منبع: کتاب مدیرعامل چند ساحتی

نویسنده: مجید باقری

انتشارات: سازمان مدیریت صنعتی