دل آرام گیرد به یاد خدای

حضور در محافل مذهبی آرامش بخش است

انسان دارای ابعاد جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی است. در مورد بعدهای معنوی و مذهبی در دهه‌های اخیر تحقیقات بسیار زیادی انجام شده است تا جایی که دانشمندی مانند «آدریان ولز» که مبدع فراشناخت است در مقاله «مذهب و سلامت روان» این موضوع را مطرح کرده که اگر در درمان به بعد معنوی- مذهبی توجه نکنیم، دچار خسارت بزرگی شده‌ایم...

خداوند در مورد کسب آرامش با یاد او در آیه ۲۸ سوره رعد می‌فرماید: «کسانی که به خداوند ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان با یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه باشند که فقط با یاد خداست که دل‌ها آرام می‌گیرد.»

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان توضیحی درباره این آیه داده‌اند که خلاصه آن را شرح می‌دهم: «اطمینان به معنای سکونت و آرامش است و اطمینان به چیزی، آن است که آدمی با آن دلگرم و خاطر جمع شود پس هر قلبی با ذکر خدا اطمینان پیدا می‌کند و اضطرابش تسکین می‌یابد. آری! این معنا حکمی است عمومی که هیچ قلبی از آن مستثنی نیست مگر اینکه کار قلب به جایی برسد که در اثر از دست دادن بصیرت و رشد دیگر نتوان آن را قلب نامید. البته چنین قلبی از ذکر خدا گریزان و از نعمت طمأنینه و سکون محروم خواهد بود.»

اهمیت شرکت در اجتماع‌های مذهبی از نظر دین فراوان است چنانچه در سوره آل‌عمران آمده است: «واعتصموا به حبل‌ا... جمیعا و لاتفرقوا.» امیرالمومنین(ع) نیز فرموده‌اند: «ملازم جماعت باشید و از تنهایی و کناره‌گیری بپرهیزید.» علاوه بر این، امروزه مشخص شده است که استرس و هیجان‌های روانی از عوامل مهم مستعدکننده بیماری‌های حاد قلبی هستند اما معمولا مقاومت افرادی که پایبندی مذهبی و ایمان بیشتری دارند، در برابر این اضطراب‌ها بیشتر است بنابراین می‌توان گفت نقش میزان حضور در اجتماعات مذهبی در کاهش‌ استرس و درنتیجه کاهش‌ ابتلا به بیماری‌های حاد قلبی، بسیار مهم است. با توجه به آنچه گفته شد، تصمیم گرفتم پایان‌نامه‌ام را با موضوع «بررسی فراوانی تاثیر حضور در اجتماعات مذهبی در بیماران حاد قلبی در ۶ ماه قبل از ابتلا و مقایسه با گروه کنترل» ارائه دهم که خلاصه‌ای از آن را در اینجا آورده‌ام.

در ابتدای راه میزان حضور در اجتماع‌های مذهبی در ۶ ماه قبل از ابتلا در ۱۰۰ بیمار بستری شده در بخش‌های سی‌سی‌یو و تقریبا ۱۰۰ بیمار بستری در بخش‌های دیگر بیمارستان و همراهان آنها را به‌عنوان گروه کنترل مقایسه کردیم. نتیجه این تحقیقات نشان داد ۶۵ درصد افراد کنترل در

۶ ماه قبل از ابتلا مستمر در اجتماع‌های مذهبی شرکت داشته‌اند در حالی که ۱۵ درصد افراد مبتلا به بیماری حاد قلبی مستمر در این اجتماع‌ها شرکت نمی‌کرده‌اند. حدود ۴۶ درصد بیماران هم اصلا در هیچ اجتماع مذهبی‌ای شرکت نکرده بودند ولی در مورد افراد کنترل این رقم حدود ۲ درصد بود. با توجه به آزمون‌های آماری، دریافتم افرادی که به هیچ‌وجه در محافل مذهبی شرکت نمی‌کردند، حدود ۳۷ برابر بیشتر از افرادی که در این اجتماع‌ها مداوم حضور می‌یافتند، دچار بیماری‌های حاد قلبی می‌شوند.

● تحقیق چگونه انجام شد؟

ارتباط استرس با بیماری‌های حاد قلبی از نظر منابع داخلی مثل هاریسون یا سیسیل اینگونه است که حمله‌های آنژین یا ایسکمیک قلبی به‌طور مشخص در اثر فعالیت یا هیجان‌هایی مثل استرس و خشم ایجاد و با استراحت و آرامش برطرف می‌شود. پس ما با توجه به شیوع بالای بیماری‌های قلبی و از سوی دیگر تاکید بسیار زیاد بر شرکت در اجتماع‌های مذهبی و تاثیر یاد خداوند در اطمینان قلب و آرامش، میزان حضور در اجتماع‌های مذهبی را به عنوان عامل کاهش‌دهنده اضطراب و استرس و درنتیجه بیماری‌های قلبی، در ۶ ماه قبل از ابتلا بررسی کردیم.

فرضیه این بود که فراوانی حضور در اجتماع‌های مذهبی مانند نماز جماعت دعاهای معصومین(ع) مثل دعای کمیل یا توسل و... که جمعی خوانده می‌شود، جلسه‌های قرائت قرآن به صورت جمعی و جلسه‌های وعظ، سخنرانی و خطابه، در ۶ ماه قبل از ابتلا به بیماری‌های حاد قلبی، در افراد بستری در سی‌سی‌یو نسبت به گروه کنترل کمتر است.

پرسشنامه‌هایی تهیه و در اختیار ۱۰۰ بیمار بخش سی‌سی‌یو در ۴ بیمارستان اصفهان قرار دادیم. نمونه کنترل هم به صورت اتفاقی بیماران از بخش‌های دیگر (غیر از سی‌سی‌یو) و همراهان آنها انتخاب شدند. البته بیش از ۹۰ درصد گروه کنترل بستری و فقط ۱۰ درصد آنها از همراهان بودند. گروه مبتلا و گروه کنترل را از نظر ۷ عامل مخدوش‌کننده با هم همسان‌سازی شدند؛ ۳ عامل اصلی فشارخون، مصرف سیگار و دخانیات و کلسترول بالای خون و ۴ عامل فرعی سن، جنس، شغل و تحصیلات.

براساس نتایج کلی، جدولی با عنوان توزیع فراوانی بیماران حاد قلبی و گروه کنترل برحسب حضور در تمام اجتماع‌های مذهبی در ۶ ماه قبل از ابتلا تنظیم شد. البته نتایج در هرکدام از این اجتماع‌ها به تنهایی هم بررسی شد. میزان حضور را به ۴ دسته عدم حضور، حضور ضعیف، حضور متوسط و حضور دائمی تقسیم کردیم. نتایج بیانگر این بود که در گروه کنترل ۶۵ درصد افراد دائم در جلسات مذهبی شرکت می‌کردند، در حالی که فقط ۱۵ درصد بیماران دچار بیماری‌های قلبی دائم در این اجتماع‌ها حضور می‌یافتند. منظور از دائم شرکت داشتن این بود که مثلا در مورد نماز جماعت، فرد بیش از ۴ بار در هفته در این نماز شرکت کند و کسانی که بیش از ۴ بار در ماه به جلسه‌های وعظ یا دعاهای معصومین(ع) یا قرائت قرآن می‌رفتند هم با حضور دائمی فرض شدند. کسانی هم که اصلا در این محافل حضور نداشتند، در گروه عدم حضور قرار گرفتند و تعیین درصدها براساس این تعریف از عدم حضور یا حضور دائمی بود.

داده‌های این پژوهش نشان می‌دهد در دو سر طیف (یعنی حضور مداوم یا عدم حضور) ارتباط واضحی بین عدم ابتلا یا ابتلا به بیماری‌های حاد قلبی وجود دارد و کسانی که اصلا در چنین اجتماع‌های مذهبی‌ای شرکت نمی‌کردند، ۳۷ برابر کسانی که در این محافل حضور دائم داشتند، در معرض ابتلا به بیماری‌های حاد قلبی از جمله انفارکتوس یا سکته قلبی بودند. پس حضور در اجتماع‌های مذهبی به عنوان محل‌هایی که در آنها یاد خداوند وجود دارد، باعث آرامش دل و آشنایی با معارف الهی و تقویت بعد معنوی مذهبی باعث سلامت جسمی و روانی انسان می‌شود.