یکشنبه, ۱۴ بهمن, ۱۴۰۳ / 2 February, 2025
انسان خودشكوفا سوار بر چرخ وفلك
تغییر اجتماعی به عنوان فرآیندی اجتماعی علاوه برپیامدهای مثبتی كه از خود برجای می‌گذارد حاوی نتایج و پیامدهای منفی نیز هست كه در منابع مربوط به تغییرات اجتماعی از آن تحت عنوان هزینه‌های تغییر اجتماعی یا پیامدهای غیركاركردی تغییرات اجتماعی یاد می‌كنند. در بحث از هزینه‌های تغییرات اجتماعی با پرسش‌هایی چون انواع هزینه‌های تغییر اجتماعی كدامند؟ این هزینه‌ها چگونه در جامعه توزیع شده‌اند؟ كدام یك از بخش‌های جامعه متحمل هزینه‌های تغییر می‌شود. این هزینه‌ها از حیث سطح تحلیل كدام یك از سطوح تحلیلی كلان، میانی و خرد را اختیار می‌كنند؟ مواجه هستیم. در این مقاله پس از بیان نقطه نظرهایی كه در مورد هزینه‌های تغییر اجتماعی وجود دارند، انواع هزینه‌های تغییر اجتماعی و چگونگی تاثیرگذاری آنها را مورد بحث قرار می‌دهیم.
● هزینه‌های تغییر
صاحبنظران علوم اجتماعی نسبت به این ایده كه هیچ تغییر اجتماعی بدون هزینه‌یی نیست، توافق دارند. هرچند كه آنها نسبت به حجم، آهنگ، تداوم، تاثیرگذاری، چگونگی توزیع این هزینه‌ها و سرچشمه‌های آن اتفاق نظر ندارند. افزایش استانداردهای زندگی، آموزش، بهداشت، بهبود تغذیه، كالا و خدمات، اوقات فراغت و غیره همراه با مشكلاتی بوده است به گونه‌یی كه در مقیاس كلان، حیات اجتماعی و فرآیند گذار تاریخی جوامع توام با بحران‌ها و هزینه‌های گوناگون در سطوح و قالب‌های متعدد شده است.این هزینه‌ها را می‌توان به هزینه‌های اجتماعی، اجتماعی روانی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، آموزشی، محیطی تقسیم كرد.
● هزینه‌های اجتماعی تغییرات اجتماعی
هزینه‌های اجتماعی دلالت بر مجموعه آسیب‌های اجتماعی دارند كه جامعه انسانی در طی تحول و پویش تاریخی خود در سطوح مختلف آنها را تجربه می‌كند. به نظر «واگو» ایده هزینه‌های اجتماعی اساساً یك مفهوم هنجاری است. به نظر «كاپ» هزینه اجتماعی در بردارنده تمام كاستی‌های مستقیم و غیرمستقیمی است كه اشخاص با عموم مردم در طی فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی تجربه می‌كنند. این نقصان‌های اجتماعی را می‌توان در قالب آسیب‌های مربوط به بهداشت و سلامت انسانی، نابودی یافرسایش دارایی‌ها و تخلیه زودهنگام منابع طبیعی دید.(واگو)
توجه به هزینه‌های اجتماعی تغییرات اجتماعی به تبع شهری شدن، صنعتی شدن و عرفی شدن جوامع از آغاز طرح مباحث جامعه‌شناسی مورد نظر جامعه‌شناسان كلاسیك بوده است. زیرا كه توجه به این هزینه‌ها در قالب آسیب‌ها و بحران‌های اجتماعی از زمینه‌های اولیه موثر در طرح شكل‌گیری و بسط جامعه‌شناسی بوده است.
طرح موضوعاتی چون بحران جامعه صنعتی، بی‌نظمی جوامع در طی گذار تاریخی‌شان، بیگانگی اجتماعی و قفس آهنین دلالت برتوجه به هزینه‌ها و پیامدهای غیركاركردی تغییرات اجتماعی دارد. این مباحث با دقت و قوت بیشتر از طرف جامعه‌شناسان نسل‌های بعدی در قالب مفاهیمی چون ترس و اضطراب، تنها شدن، افزایش جرم و انحرافات اجتماعی، ویرانگری، شكاف‌های اجتماعی و نسلی، تقلیل كیفیت زندگی و غیره مورد كاوش قرار گرفته‌اند.
به نظر می‌رسد كه در دوره جدید مباحثی كه درخصوص زوال و فرسایش سرمایه اجتماعی در ادبیات علوم اجتماعی مطرح شده‌اند گواه مناسبی برای توجه به هزینه‌های اجتماعی هستند. منظور از سرمایه اجتماعی وجود «مجموعه ارزش‌ها و هنجارهای غیررسمی است كه اعضای گروهی كه همكاری و تعاون در میانشان مجاز است در آن سهیم هستند.» (فوكویاما) در مواردی برای سنجش سرمایه اجتماعی از فقدان این سرمایه در قالب اندازه‌گیری میزان‌های مربوط به انحرافات اجتماعی از قبیل جرم و جنایت، قتل، فروپاشی خانواده، مصرف مواد مخدر، خودكشی، فرار از پرداخت مالیات و... استفاده می‌كنند.
به نظر فوكویاما، هنجارهای اجتماعی در طول تاریخ بشریت همواره در معرض تغییر و تحول بوده است و در مورد جوامعی كه صنعتی شدن و نوسازی اقتصادی را تجربه كرده‌اند، درصد تغییرات هنجارهای اجتماعی همزمان با شروع روند رونق بالاتر رفته است.
تغییر هنجارها در جهان صنعتی در طول سه دهه تقریبا از ۱۹۶۵ تا ۱۹۹۵ میلادی بسیار پرشتاب و چشمگیر بوده است. میزان افزایش در شاخاهای اجتماعی آنچنان بوده است كه باید سراسر این دوره را با عنوان فروپاشی بزرگ در الگوهای اولیه زندگی اجتماعی مشخص كرد. (فوكویاما) او بر دگرگونی حاصل شده در خانواده تاكید بیشتری دارد، آنچنان كه عنوان می‌كند: دگرگونی اقتصادی، انقطاع (فروپاشی) را امكان‌پذیر ساخته است كه به نوبه خود بر هنجارهای تعاونی معین و حساسی كه با خانواده ارتباط دارد آسیب رسانده و مجموعه‌یی از عوارض اجتماعی مرتبط را به بار آورده است.
اگر هزینه‌های اجتماعی تغییر را بر روی تقلیل سرمایه اجتماعی مورد توجه قرار دهیم باید این تاثیر را درخصوص مولفه‌های این سرمایه چون اعتماد اجتماعی در اشكال گوناگون اعتماد بنیادی، اعتماد بین فردی و اعتماد تعمیم یافته و نیز مشاركت در اشكال اجتماعی و سیاسی در سطوح محلی و ملی و در نهایت پیروی از قواعد و هنجارهای جمعی مورد توجه قرار دهیم. «لنسكی و نولان» نیز به گسستگی در روابط اجتماعی به عنوان پیامد تغییرات اجتماعی توجه دارند. آنها بر اثرات منفی ورود روستاییان به شهرها به عنوان نتیجه شهرگرایی كه پیامد زودرس فرآیند صنعتی شدن است، اشاره می‌كنند. به نظر آنها مسائل حادی در اثر گسستگی خشونت بار روابط اجتماعی پدید آمد. (نولان ولنسكی)
«كومار» نیز فرآیند نوسازی به عنوان یكی از الگوهای تغییر اجتماعی را فرآیندی می‌داند كه با چیزهای خوب و بد همراه است. به نظر ایشان دست یازیدن به مدرنیزاسیون به معنای سوار شدن در چرخ و فلك است. چرخ و فلك وقتی راه افتاد، حركت بی‌وقفه چرخشی آن را نمی‌توان متوقف كرد یا حتی یكدفعه سرعت آن را كم كرد. ملتی كه نوسازی می‌شود گام در راه توسعه‌یی می‌گذارد كه منطق خود را دارد و آن آمیزه جدانشدنی از خوب و بد است. (كومار)
از مباحث عمده یی كه در بحث هزینه‌های اجتماعی تغییرات اجتماعی به آن توجه می‌شود بحث نظام گسیختگی اجتماعی است. نظام گسیختگی اجتماعی به مجموعه‌یی از نارسایی‌ها در نظام اجتماعی اشاره دارد كه مانع تحقق اهداف جمعی و فردی اعضای جامعه میشوند. (واگو)به عبارت دیگر تغییرات در مسیر عادی زندگی اغلب موجب اختلال در تعادل كاركرد اجزای موجود می‌شود، در این صورت راه و رسم پذیرفته شده اجتماعی دیگر برقرار نخواهد بود و آن نتیجه عملكرد نیروهای گوناگون اجتماعی است كه بطور غیرشخصی عمل می‌كنند و عواقب تغییراتی است كه در واقع، تغییر نظم اجتماعی هدف آنها نبوده است. (چی‌تامبار)
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست