دوست ترسناک دندان ها

چطور بر ترس از دندانپزشکی غلبه کنیم

ترس از مطب و انجام درمان‌های دندانپزشکی تنها مختص به کودکان نیست، بسیاری از افراد بزرگسال نیز علی‌رغم هیبت بزرگ و سن بالا، به مجرد به میان آمدن بحث دندانپزشکی دچار ترس می‌شوند و دانه‌های عرق روی پیشانی‌شان می‌نشیند.

ترس از آمپول بی‌حسی و وسایل تراش دندان تا آن حد است که بسیاری از آنها حاضرند درد جانکاه یک دندان عفونی را تحمل کنند اما پا به مطب دندانپزشکی نگذارند. اما نرفتن به مطب دندانپزشک به‌ خاطر ترس اثر متضادی به‌دنبال دارد. پوسیدگی دندان پیشرفت می‌کند و مشکلات شدیدتری به‌وجود می‌آید که نیاز به عمل‌های پیچیده‌تر دارد.

ریشه هراس از دندانپزشکی بسیاری از افراد بزرگسال را می‌توان در تجربیات منفی دوران کودکی جست‌وجو کرد. ورود به محیطی ناشناخته و مرموز در دوران کودکی، مشاهده هیبت دهشتناک آمپول بی‌حسی و کشیدن یک دندان شیری بدون تزریق بی‌حسی از جمله خاطراتی است که در ذهن بسیاری از این افراد، علی‌رغم گذشت سال‌ها، هنوز زنده مانده است.

در صورتی که احتمالا بسیاری از آنان، به این نکته معترفند که ترس از دندانپزشکی حس بی‌دلیلی است که با مراجعه مجدد به دندانپزشک و شنیدن توضیحات وی در مورد جزئیات درمان‌های دندانپزشکی برطرف خواهد شد. خوشبختانه پیشرفت تکنیک‌های دندانپزشکی و تولید داروها و ابزارهای جدید طی سال‌های اخیر این امکان را فراهم کرده است که به اغلب چنین بیمارانی اطمینان دهیم که ویزیت دندانپزشکی بسیار آسوده‌تر از روزگار کودکی آنهاست.

● دارو درمانی برای رفع درد و اضطراب

دارو‌های بسیاری می‌توانند درد و اضطراب ناشی از اعمال دندانپزشکی را تخفیف دهند. از این دارو‌ها می‌توان به تنهایی یا همراه با تکنیک‌های آرامش بخشی استفاده کرد.

▪ دارو‌های بی‌حسی موضعی: دندانپزشکان با سوزنی ظریف این داروهای مهار کننده درد را در محل عمل تزریق می‌کنند. در اغلب موارد دارو در طول چند دقیقه موثر واقع می‌شود و برای حدود سه ساعت درد را از بین می‌برد.

▪ دارو‌های ضداضطراب: دندانپزشک ممکن است پیش از انجام یک عمل روی دندان داروهایی برای کاهش اضطراب و آرام کردنتان به شما بدهد. در صورتی که قرار باشد چنین کاری انجام شود لازم است یک ساعت زودتر از زمان موعود به مطب دندانپزشک بروید تا زمان کافی برای تاثیر داروی ضداضطراب وجود داشته باشد.

▪ بیهوشی عمومی: در این نوع تسکین بخشی شما هوشیار نیستید و نمی‌توانید به‌طور مستقل تنفس کنید یا بلع انجام دهید. بیهوشی عمومی ‌معمولا برای اعمال جراحی دهان و فک به کار می‌رود. همچنین در مواردی که اضطراب فرد آنقدر شدید است که انجام اعمال دندانپزشکی معمول را غیر ممکن می‌کند ممکن است از این روش استفاده شود. گرچه بیهوشی عمومی برای اغلب افراد خطری ایجاد نمی‌کند اما به هر حال خطر بیشتری نسبت به سایر اشکال تسکین‌بخشی دارد. تنها متخصصان بیهوشی می‌توانند این روش را به کار ببندند.

● روش‌های جایگزین دارو درمانی

برای برخی افراد اضطراب به علت دیدن صندلی دندانپزشکی، تحریک‌کنندگی صدای مته دندانپزشکی، یا ترس از استفراغ یا خفگی ممکن است به همان اندازه نگرانی درباره درد مهم باشد. هیپنوتیزم و تخیل هدایت‌شده تمرینات آرامش بخشی و مشاوره می‌تواند به برطرف شدن اضطراب و ترس کمک کند، برای افرادی که از اعمال دندانپزشکی مضطرب نمی‌شوند اما به دلایل مختلف نمی‌توانند دارو‌های ضددرد را تحمل کنند، رویکرد‌های زیرمی‌توانند به کنترل درد هم کمک کنند.

● تخیل هدایت شده (Guided Imagery):

شما می‌توانید با تصور درآوردن صحنه‌های خوشایند و آرامبخش ذهنتان را از آنچه در دهانتان رخ می‌دهد، جدا کنید. به مکانی فکر کنید که خاطراتی خوش از آن دارید و خودتان را به تصور درآورید که به آنجا رفته‌اید، بر جزئیات حسی تمرکز کنید.

برای مثال گرمای شن، صدای ملایم آبی که به ساحل برخورد می‌کند، آبی درخشان آسمان، یا نوازش باد روی صورت‌تان. خودتان را رها کنید تا تصوراتی که خلق کرده‌اید شما را با خود ببرد. هنگامی‌که آن مکان خوشایند را به خیال درمی‌آورید آهسته و عمیق نفس بکشید. اگر افکار دیگری با این تصورات تداخل کرد، آنها را بپذیرید و سپس سعی کنید دوباره به بهشت ذهنی که ساخته‌اید بازگردید.

اگر در روز‌های آینده وقت دندانپزشکی گرفته‌اید بهتر است چند باری این کار را تمرین کنید تا موقع انجام اعمال دندانی به‌راحتی بتوانید صحنه‌های آرامش‌بخش را به تخیل درآورید.

● هیپنوتیزم

هیپنوتیزم برای بسیاری از افراد می‌تواند جای همه اشکال دیگر کنترل درد حین اعمال دندانپزشکی را بگیرد. این شیوه را می‌توان برای افرادی که به علت بیماری‌های مختلف نمی‌توانند بیهوشی را تحمل کنند هم به کار برد. هیپنوتیزم همچنین برای برطرف شدن ترس از سوزن‌های تزریقی دندانپزشکی موثر است. خود- هپینوتیزم ممکن است شیوه‌ای عملی باشد: یک پزشک متبحر در هیپنوتیزم می‌تواند به شما آموزش دهد چگونه خود را وارد یک حالت هیپنوتیزمی ‌کنید.

● نکات کلیدی برای رفع اضطراب در دندانپزشکی

▪ دندانپزشکی را پیدا کنید که با کمک به شما برای کاهش اضطرابتان متعهد باشد. در مورد ترس‌هایتان با دندانپزشک صحبت کنید تا در مورد انتخاب‌های درمانی برای درد و اضطراب اطلاع حاصل کنید.

▪ با دندانپزشک‌تان در مورد یک پیام «توقف» توافق کنید تا در صورتی که لازم بود دندانپزشک انجام عمل دندان را ادامه ندهد و به شما استراحت بدهد.

▪ طراحی محیط داخلی مطب می‌تواند به کمک شما بیاید. استفاده از رنگ‌های روشن، موسیقی ملایم و تصاویر طبیعی در طراحی مطب می‌تواند محیط درمانی را برای شما دلپذیر و آرامش‌بخش کند.

▪ از نوشیدن نوشیدنی‌های کافئین‌دار پیش از رفتن به دندانپزشکی اجتناب کنید؛ چراکه ممکن است باعث تحریک پذیری و عصبی شدن شما شوند.

▪ حتی‌المقدور قرار دندانپزشکی را در اول روز بگذارید و شب پیش از آن به اندازه کافی بخوابید. یک عضو خانواده یا یکی از دوستان‌تان را برای قوت قلب همراه خود ببرید.

▪ یک دستگاه پخش نوار یا سی‌دی قابل حمل همراه با هدفون به مطب ببرید و با گوش دادن به موسیقی مورد پسندتان پیش و در حین درمان ذهن خودتان را از عمل دندان دور کنید.

▪ از تمرینات آرامش بخشی و تکنیک‌های تخیل هدایت شده استفاده کنید.

▪ به طور منظم برای چکاپ به دندانپزشک مراجعه کنید، ویزیت‌های مکرر از چند طریق به شما کمک می‌کند: رابطه خوبی با دندانپزشک برقرار می‌کنید، با مواد و تجهیزات دندانپزشکی و اقدامات معمول در مطب آشنا می‌شوید، امکان تشخیص زودرس مشکلات دندانی فراهم و بالقوه نیاز به اعمال دندانی گسترده‌تر برطرف می‌شود.

دکتر سیامک شایان‌امین