ضیافت پیامبر, شب زنده داری است

مهمان واقعی رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم ممكن نیست از شب زنده داری محروم بماند زیرا پذیرایی پیامبر تهجّد است و آن حضرت مهمانان ویژه اش را به شب زنده داری دعوت می كند

خدای سبحان غذاهای مهمانی رسالت را هم مشخص كرد و به رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: پنج نماز است كه دیگران با تو در آن سهیم و شریكند كه عبارتند از: ظهر، عصر، مغرب، عشاء و صبح: "أقم الصلوهٔ لدلوك الشّمس إلی غسق الّیل وقران الفجر"۱ اما نماز ششم، نمازی خاص و از آنِ توست: "ومن الّیل فتهجّد به نافلهٔ لك عسی أن یبعثك ربّك مقاماً محموداً"۲.

كسی كه روز را با مؤانسه با دیگران گذرانده: "إنّ لَكَ فی النهار سبحاً طویلا‌ً"۳، و شب را فراغتی ندارد، كریمه‌ی‌ "إنّ ناشئهٔ الّیل هی أشدّ وطأً وأقوم قیلا‌ً"۴ نصیبش نخواهد شد. مهمان واقعی رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) ممكن نیست از شب‌زنده‌داری محروم بماند؛ زیرا پذیرایی پیامبر تهجّد است و آن حضرت مهمانان ویژه‌اش را به شب‌زنده‌داری دعوت می‌كند. امّا تهجّد در شب با سَبح طویل روز كه خستگی مفرط آن مجال تهجّد را سلب كند، سازگار نیست.

رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) از مهمانان خود با این سفره‌ی‌ معنوی پذیرایی خواهد كرد و آنان را به نیل بدان مقام پسندیده رهنمون خواهد شد. چنین زائرانی نه تنها مهمان كه وارثان رسول اكرمند و بهره و نصیب ورثه، برتر و افزونتر از حظّ مهمان است و او تا بدانجا می‌رسد كه خدای سبحان و فرشتگان او بر وی همچون پیامبر‌(صلی الله علیه و آله و سلم) درود و صلوات می‌فرستد: "هو الّذی یصلّی علیكم وملائكته لیخرجكم من الظلمات إلی النور"۵.

بنابراین، محصول مهمانی رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم)، صلوات خدا و ملائكه‌ی‌ او بر زائران وارسته است. نتیجه این درود و تحیت الهی، نورانی‌شدن آنان است، و انسان نورانی به طبیعت تیره و امور بی‌ارزش مادی چشم نمی‌دوزد؛ زیرا همه‌ی‌ مسائل رفاهی كه در طول سفر حج یا عمره نصیب زائران می‌شود، چندین برابر آن همواره نصیب متكاثرانی است كه هنگام گذر از كنار قصر طولانی آنها سایه‌ی‌ آن به آسانی تمام نمی‌شود؛ از این‌رو امیرالمؤمنین امام علی‌(علیه السلام) درباره‌ی‌ بی‌ارزشی زینتها و بهره‌مندیهای دنیایی فرمود: در زندگی رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) اموری است كه شما را از بدی و عیوب دنیا آگاه می‌سازد. از آن جمله اینكه او و نزدیكانش در آن گرسنه بودند، و با اینكه جایگاهی رفیع در پیشگاه خداوند داشت زینتهای دنیا را از او دریغ داشت. بنابراین، باید اندیشه كرد و دید كه آیا خداوند با این كار پیامبرش را گرامی داشته یا به او اهانت كرده است؟ اگر كسی بگوید: خداوند او را تحقیر كرده، به خدا سوگند این دروغ محض است و اگر بگوید: او را گرامی داشته است، باید بداند خداوند دیگران را ـ‌كه بدانان زینتهای دنیا را داده‌ـ تحقیر كرده و گرامی نداشته است؛ زیرا دنیا را برای آنها گسترده و از اولیای خود و نزدیكترین افراد به خویش دریغ داشته است: "ولقد كان فی رسول الله‌(صلی الله علیه و آله و سلم) ما یدلّك علی مساویءِ الدنیا وعیوبها، إذ جاع فیها مع خاصّته وزُویتْ عنه زخارفُها مع عظیم زُلفته. فلینظر ناظرٌ بعقله أكرم الله محمّداً بذلك أم أهانه؟ فإن قال: أهانه فقد كذب ـ‌والله العظیم‌ـ بالإفك العظیم. وإن قال: أكرمه فلیعلم أن الله قد أهان غیره حیث بَسَط الدنیا له وزواها عن أقرب الناس منه"۶.

رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) خود در این باره فرمود: اگر دنیا نزد خدای سبحان به اندازه بال پشه‌ای ارزش می‌داشت، حتی جرعه‌ی‌ آبی از دنیا نصیب كافران نمی‌كرد: "لیست الدنیا من محمّد ولا من آل محمّد، ولو كانت الدنیا تعدل عند‌الله من الخیر جناح بعوضهٔ ما أسقی فیها كافراً شربهٔ ماء"۷. عبارت اخیر، از امام صادق‌(علیه السلام) نیز ـ‌در پایان سخنانی كه در وصف امامان معصوم‌(علیهم السلام) و پیروان آنان به استقامت در راه راست و انحراف دیگران از آن، و اینكه سختیها نیز برای مؤمن خیر است، بیان فرمودند‌ـ روایت شده است۸.

این همت نازلی است كه كسی همه تلاشش این باشد كه در قیامت به جهنم نرود. كودكان، دیوانه‌ها و مستضعفین فطری به جهنّم نمی‌روند. پس جهنّم‌نرفتن و نسوختن هنر نیست. این كه فرشته‌ها با كلام دلنشین "سلام علیكم طبتم فادخلوها"۹ به استقبال انسان بیایند و هم‌نشین و هم‌صحبت انسان شوند هنر است.

نكته شایان ذكر اینكه، در صلوات‌فرستادن بر رسول اكرم‌(صلی الله علیه و آله و سلم) خدای سبحان و فرشتگان با هم صلوات می‌فرستند، كه این نحوه‌ای از تجلیل است: "إنّ الله وملائكته یصلّون علی النّبی"۱۰. امّا هنگام صلوات بر مؤمنان، خدا تنها صلوات می‌فرستد و ملائكه نیز تنها: "هو الّذی یصلّی علیكم وملائكته"۱۱. در آنجا "عطف مفرد بر مفرد" است، در اینجا "عطف جمله بر جمله".

ـ سوره‌ی‌ إسراء، آیه‌ی‌ ۷۸.

ـ سوره‌ی‌ إسراء، آیه‌ی‌ ۷۹.

ـ سوره‌ی‌ مزّمّل، آیه‌ی‌ ۷.

ـ سوره‌ی‌ مزّمّل، آیه‌ی‌ ۶.

ـ سوره‌ی‌ احزاب، آیه‌ی‌ ۴۳.

ـ نهج‌البلاغه، خطبه‌ی‌ ۱۶۰، بند ۳۱ ـ ۳۳.

۷ ـ بحار، ج ۴۳، ص ۲۰.

ـ كافی، ج ۲، ص ۲۴۶.

ـ سوره‌ی‌ زمر، آیه‌ی‌ ۷۳.

۰ ـ سوره‌ی‌ احزاب، آیه‌ی‌ ۵۶.

۱ ـ سوره‌ی‌ احزاب، آیه‌ی‌ ۴۳.

مأخذ: (صهبای حج، ص ۵۱۰)

صاحب اثر : آیت الله جوادی آملی

منبع : پایگاه اطلاع رسانی اسراء