بعید است این بازی برد– برد باشد

پرداخت به بیماری های غیرواگیر مثل سرطان و دیابت که جان بسیاری از انسان ها را به خطر می اندازد, تبدیل شده به دغدغه مهم دولت ها در همه جای دنیا اگر روزی از ایدز به عنوان چالش اصلی سلامت جهانی نام برده می شد, اکنون این بیماری های غیرواگیر نگرانی مسوولان و مردم را برانگیخته اند

پرداخت به بیماری‌های غیرواگیر مثل سرطان و دیابت که جان بسیاری از انسان‌ها را به خطر می‌اندازد، تبدیل شده به دغدغه مهم دولت‌ها در همه جای دنیا. اگر روزی از ایدز به عنوان چالش اصلی سلامت جهانی نام برده می‌شد، اکنون این بیماری‌های غیرواگیر نگرانی مسوولان و مردم را برانگیخته‌اند...

از جمله این نگرانی‌ها، گرانی داروهای بیوتکنولوژی است که در درمان سرطان و دیابت به کار می‌روند. انحصار تولید این داروها در اختیار کشورهای پیشرفته است که از یک طرف با فشارهای جهانی روبرو هستند که از آنها می‌خواهند فرمول ترکیبی این داروها را که می‌تواندجان بسیاری را نجات دهد در اختیار تولیدکنندگان کشورهای در حال توسعه بگذارند و از سوی دیگر منافع سرشاری که فروش حیاتی این داروها نصیب تولیدکنندگان آن می‌کند، علت بی‌میلی آنها برای فاش‌کردن فرمول ساخت داروهای بیوتکنولوژی است.

۱۰ سال قبل که شیوع ایدز در آفریقا جامعه جهانی را نگران کرده بود، فشارها باعث شد فرمول ساخت این داروها در اختیار تولیدکنندگانی قرار گیرد که می‌توانستند داروهای ضدایدز را با قیمتی بسیار ارزان‌تر در اختیار بیماران آسیب‌پذیر قرار دهند. به باور بسیاری از کارشناسان، همین امر یکی از دلایل مهم مهار بیماری ایدز محسوب می‌شود، ولی استدلال کشورهای پیشرفته آن است که حتی اگر ترکیب این داروها در اختیار کشورهای درحال توسعه قرار گیرد، باز هم سرمایه‌گذاری‌های کلان برای تولید مواد اولیه از جمله تولید گیاهانی که در ترکیب داروهای بیوتکنولوژی مورد استفاده قرار می‌گیرند و مراحل پیچیده تولید، نمی‌تواند نوید ارزان‌شدن آنها باشد، ولی دست‌اندرکاران تولید دارو در هند و چین اطمینان می‌دهند پس از تکمیل آزمایش‌های لازم برای ورود عمده به بازار می‌توانند این داروها را با یک‌سوم قیمت فعلی در اختیار بیماران بگذارند. در صورت تحقق این امر جهان شاهد تحولی بزرگ در درمان بیماری‌هایی است که هر روز قربانیان بیشتری می‌گیرد.

● تولید دارو در دستان چین و هند

چین و هند بخش بزرگ تولید دارو و تجارت آن را از آن خود کرده‌اند و درحال حاضر ۸۰ درصد مواد اولیه داروهایی که در کشورهای دیگر تولید می‌شود، محصول این دو کشور است. با وجود تصاحب بخش عمده بازار دارو در دنیا، این دو کشور تا به امروز نتوانسته‌اند از داروهای پیچیده و گران‌قیمت بیوتکنولوژی ضدسرطان و دیابت که در کشورهای ثروتمند به خصوص ایالات متحده تولید می‌شوند، محصول مشابهی ارائه دهند، ولی به تازگی برخی شرکت‌های تولید داروهای ژنریک گفته‌اند که مایلند الگوهای ارزان‌تر داروهای پیشرفته را با مصرف بالا بفروشند.

ورود هند و چین به بازار داروهای پیشرفته که احتمالا با سرمایه‌گذاری صدها میلیون دلاری برای تولید گیاهانی ممکن خواهد بود که در ساخت داروهای بیوتک از آنها استفاده می‌شود، علاوه بر اینکه درمان را در بیشتر نقاط جهان متحول می‌کند، واکنش منفی شرکت‌های بزرگ داروسازی و سیاستمداران کشورهای ثروتمند را نیز در پی خواهد داشت. در حال حاضر مسوولان دولت اوباما در تلاشند تا جلوی پیشروی کشورهای در حال توسعه را که مشتاقانه درصدد به راه‌انداختن معاملاتی جدید در عرصه تجارت بین‌المللی هستند، بگیرند. پیشرفت این روند علاوه بر اینکه پروانه ساخت را به دست چینی‌ها و هندی‌ها می‌دهد، راه صادرات داروهای ارزان ضدسرطان و دیگر بیماری‌های غیرواگیر را به آمریکا باز می‌کند، درست مانند آنچه که در مورد داروهای ضدایدز تجربه شد.

● کدام بیماری اورژانس است؟

بحث دیگر فعلا بر سر آن است که بیماری سرطان یا دیابت یک مورد اورژانس است یا خیر. ۱۰ سال قبل کشورهای ثروتمند و شرکت‌های بزرگ داروسازی توافق کردند برای مقابله با شیوع ایدز که جمعیت آفریقا را به طور جدی تهدید می‌کرد، پروانه ساخت داروهای ضدایدز و سود حاصل از فروش آنها را به کشورهای در حال توسعه واگذار کنند ولی از نظر همین‌ها بیماری‌هایی چون سرطان، دیابت و... جزو موارد اورژانس نمی‌گنجد و فقط به کیفیت بهتر یا طول زندگی بیشتر مربوط می‌شود.

این بحث‌ها به خصوص در چند هفته گذشته داغ شده‌اند که رهبران جهان قرار است در سازمان ملل متحد گردهم بیایند و درباره بیماری‌های غیرواگیردار که عامل دوسوم مرگ ها در جهان هستند، صحبت کنند. این دومین باری است که مسایل فوری سلامت و درمان باعث شده مجمع عمومی سازمان ملل جلسه‌ای را برای بحث درباره آن اختصاص دهد. در پیش‌نویس طرحی که به سازمان ملل ارائه شده، هنوز هیچ توصیه قطعی ای برای اینکه فرمول داروهای پیشرفته در اختیار کشورهای فقیر قرار گیرد دیده نمی‌شود، اما این کشورها مصرانه در پی دست‌کم لغو برخی محدودیت ها در زمینه تولید و تجارت این داروها هستند. در مورد ایالات متحده که از تولیدکنندگان اصلی این نوع داروهاست می‌توان گفت سابقه این کشورها نشان می‌دهد که به آسانی بازار دارو را در اختیار کشورهای دیگر قرار نمی‌دهد.

بحث درباره داروهای ضدایدز در برابر آنچه امروز دنیا به دنبال آن است یعنی داروهای ضدسرطان، دیابت و بیماری‌های قلبی مبحث کوچکی شمرده می‌شود. داروهای ضدایدز در معاملات جهانی شرکت‌های بزرگ هرگز رقم کلانی به حساب نمی‌آمدند ولی پولی که از ساخت داروهای بیوتک به دست می?آید، در واقع برای ادامه حیات این شرکت‌ها حیاتی است. مثلا یکی از این داروها هرسپتین است که به دلیل شیوع روزافزون آن در کشورهای درحال توسعه بازار بسیار سودآوری دارد. به همین دلیل در کشورهای متوسط نیز که بخش قابل‌توجهی از بودجه بهداشت و درمان صرف خرید داروهای مهار سرطان یا دیابت می‌شود، از ساخت ارزان این داروها استقبال شده است.

کشور مکزیک در سال ۲۰۰۷ در قالب طرح بیمه همگانی تصمیم گرفت هرسپتین را در اختیار تمام زنان مبتلا به سرطان پستان قرار دهد. اکنون مکزیکی‌ها تنها برای خرید این دارو سالانه ۱۲۰ میلیون دلار، یعنی نیمی از یک درصد کل بودجه سلامت و درمان کشور هزینه می‌کنند.

باید دید در آینده کدام کفه ترازو سنگین‌تر می‌شود، سودآوری شرکت‌های داروسازی یا درمان خیل عظیم بیماران مبتلا؟

منبع: نیویورک تایمز، سپتامبر ۲۰۱۱

مترجم: مرجان یشایائی