نظریه تكامل مشكل ساز

جان هاوت فیلسوف آمریكایی از جمله كسانی است كه سعی در پیوند دو حوزه علم و دین دارد. او در كتاب «پاسخ هایی به ۱۰۱ سئوال درباره خدا و تكامل» با طرح سئوالاتی قصد آشتی دادن میان نظریه …

جان هاوت فیلسوف آمریكایی از جمله كسانی است كه سعی در پیوند دو حوزه علم و دین دارد. او در كتاب «پاسخ هایی به ۱۰۱ سئوال درباره خدا و تكامل» با طرح سئوالاتی قصد آشتی دادن میان نظریه تكامل و باور به خدا را دارد. در اینجا به ترتیب بخش هایی از این كتاب را ترجمه می كنیم. از آنجا كه همواره نظریه تكامل در تضاد با دینداری و باور به خدا نشان داده شده، این مقالات می تواند راهگشای موضعی جدید باشد كه در ایران كمتر بدان پرداخته شده است.

باور به تكامل چنان كه هست ضرورتاً برای افراد دینی مشكل ساز نیست. آگاهی به اینكه اشیا طی گذر زمان تغییرات انباشتی دارند و اینكه حیات به نحوی تطور می یابد از دوران كهن وجود داشته است. سنت آگوستین گفته است كه موجودات روی زمین می توانند به صورت تدریجی از «بذرهای اصلی» كه توسط خالق در ابتدا كشت شده اند ظهور یابند. اما روایت چارلز داروین از تكامل بسیار تكان دهنده بوده است. علت چیست؟ زیرا اولاً داروین روایتی كاملاً جدید از خلقت ارائه می دهد. روایتی كه به ظاهر با روایات انجیلی در تعارض است؛ ثانیاً به نظر می رسد اگر نگوییم انتخاب طبیعی داروین نقش خدا را در خلق اشكال متنوع حیات حذف می كند لااقل آن را كاهش می دهد؛ ثالثاً نظریه داروین در باب ظهور انسان از اشكال پایین تر حیات ظاهراً باورهای كهن به منحصر به فرد بودن آدمی و تمایز اخلاقی را زیر سئوال می برد؛ از طرف دیگر به نظر می رسد تاكید او بر نقش بارز شانس در تكامل تخریب كننده مفهوم مشیت الهی است؛ همچنین به نظر می رسد تكامل داروینی جهان را از هدف تهی كرده و زندگی آدمی را از هر اهمیت ماندگار خالی می كند؛ و حداقل برای بسیاری از مسیحیان روایت داروین از منشاء انسان با مفهوم گناه اولیه و هبوط ظاهراً در تعارض بوده و نیاز به یك ناجی را مرتفع می دارد.

قابل انكار نیست كه تكامل برای دسته بزرگی از مسیحیان آمریكایی تمامی موارد فوق را معنی می دهد. طی یك و نیم قرن گذشته برای بسیاری از افراد تكامل داروینی موید شرارت های زیادی بوده است. گاهی صداهایی از جانب متدینینی به گوش می رسد كه مدعی اند تكامل منشاء نسبی گرایی اخلاقی، نازیسم، كمونیسم، فروپاشی زندگی خانوادگی ، افزایش بی بندوباری های جنسی ، ایدز و بسیاری از بیماری های دیگر بوده است. واضح است كه برای بسیاری از مردم پیامدهای كار داروین نابودكننده است.

چنان كه آندرو دیكسون وایت می گوید: ورود نظرات داروین به جهان غرب مانند سیخی بود كه به لانه مورچه زده شد. جهان دینی و فكری قرن نوزدهم آماده ورود داروین نبود و بنابراین به تقلا افتاد. در كمال بی طرفی معتقدم كه حتی در حال حاضر و در آغاز هزاره جدید، ما هنوز آشكارا از شوكی كه داروین بر بسیاری از باورهای سنتی وارد كرده است گیج مانده ایم. ما هنوز درصدد یافتن راه هایی برای طفره رفتن یا كنار آمدن با تصویر مشكل ساز او از حیات هستیم. اما همچنین ممكن است كه قبول انقلاب داروینی به طور قابل توجهی فهم ما از خدا را عمیق تر و گسترده تر سازد.

منبع: جان هاوت (۲۰۰۱) پاسخ هایی به ۱۰۱ سئوال درباره خدا و تكامل

هادی صمدی