موتور خوابت را خاموش کن

همه آنچه باید درباره خروپف, انواع, عوارض و راه های درمان بدانید

خیلی از ما خروپف را یک شوخی می‌دانیم. چیزی که باید به آن خندید یا از آلودگی صوتی آن عصبانی شد؛ باید به فرد خرخرو، خرده گرفت یا او را نکوهش کرد اما هیچ‌کدام از اینها مشکل را حل نمی‌کند و سمفونی خروپف هر شب با جمعیت انبوهی از آدم‌ها، ارکستر ناهنجار خود را برگزار می‌کند. براساس آمار، نزدیک به ۵ ‌درصد جمعیت تهران با مشکل خروپف شدید شبانه روبرو هستند...

صدایی که برای ۹۵ درصد بقیه آزار‌دهنده و برای ۵ درصد خروپف‌کننده?ها خطری جدی محسوب می‌شود.

● خروپف چیست؟

آیا تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که این صدای شبانه چیست و از چه چیزی نشأت می‌گیرد؟ دکتر خسرو صادق‌نیت‌حقیقی، دبیر انجمن پزشکی خواب، متخصص طب کار، فلوشیپ اختلالات خواب و عضو هیات‌ علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در این باره می‌گوید: «هنگامی که انسان می‌خوابد، عضلات حلق نیز مانند دیگر عضلات بدن شل می‌شود. این موضوع سبب انسداد راه هوایی می‌شود و اختلالاتی را در پی دارد؛ تنفس فرد دچار مشکل می‌شود و هوا از مجرای باریک‌تری خود را به ریه می‌رساند.»

وی ادامه می‌دهد: «در این میان عده‌ای دچار قطع تنفس (آپنه خواب) بین ۱۰ تا ۳۰ ثانیه‌ای می‌شوند که این موضوع در درازمدت آثار جبران‌ناپذیری خواهد داشت. این در حالی است که خود فرد غالبا متوجه این مشکل جدی نمی‌شود. پایین آمدن میزان اکسیژن خون، ضمن آسیب‌زدن به بافت‌های مغزی، بیدار شدن مکرر در طول شب و خواب‌آلودگی روزانه همچنین اختلال در تمرکز فکر را نیز همراه خواهد داشت. مطالعات نشان داده است در این افراد ۱۰ برابر دیگران تصادفات مرگبار اتومبیل دیده می‌شود که خود نشانه خطری جدی است که آنها را تهدید می‌کند.»

● آپنه‌خواب

آپنه‌خواب حالت خطرناکی است که به توقف تنفس حین خواب گفته می‌شود. آپنه انسدادی که بسیار شایع است هنگامی رخ می‌دهد که با وجود تلاش فرد برای استفاده از عضلات تنفسی‌اش، دم و بازدم صورت نمی‌گیرد.

دکتر صادق‌نیت معتقد است: «تشخیص و درمان آپنه‌خواب بسیار مهم است، زیرا این مشکل می‌تواند منجر به افزایش فشارخون، سکته قلبی و مغزی و نارسایی قلب و ریه شود. عدم ورود و خروج هوا از ریه سبب بالا رفتن دی‌اکسید‌کربن و پایین آمدن سطح اکسیژن خون می‌شود. این تغییرات باعث بیداری فرد می‌شود تا شلی عضلات حلق کاهش یابد و مجرای هوا باز شود. این بیدار شدن‌های مکرر هر چند باعث تداوم تنفس می‌شود، ولی خواب عمیق بیمار را سلب می‌کند. معمولا بیمار از حملات توقف تنفس خود و بیدار شدن‌های مکرر بی‌اطلاع است اما از سردرد صبحگاهی، احساس عدم رضایت از خواب و خواب‌آلودگی روزانه شکایت دارد.»

● انواع خروپف و راه‌های درمان آن

شاید یکی از عجیب ‌و ‌غریب‌ترین نوع آزمایش‌ها و البته آسان‌ترین نوع آن آزمایش خواب باشد. بیمار یک شب در آزمایشگاه خواب می‌خوابد و با الکترودهای کوچکی که به بدنش وصل می‌شود، اطلاعات خواب شبانه وی ثبت می?شود و پزشک متخصص طب خواب آن را تحلیل و بررسی می‌‌کند. دکتر صادق‌نیت می‌گوید: «پلی‌سمنوگرافی بهترین روش تشخیص در بسیاری از اختلالات خواب از جمله خروپف است. در این آزمایش سطح اکسیژن خون، وضعیت بدن بیمار، خرخر، وقفه‌های تنفسی انسدادی و مرکزی، حرکات اندام‌ها، عمق و نوع خواب، نوار و ضربان قلب و نوار مغز بیمار در لحظه‌لحظه خواب وی ثبت و بررسی می‌شود. پزشک با بررسی نتیجه پلی‌سمنوگرافی علاوه بر تعیین نوع بیماری، شدت آن را نیز تشخیص می‌دهد و با توجه به بررسی‌های بالینی روش درمان را انتخاب می‌کند.» رییس کلینیک خواب بیمارستان بهارلو ادامه می‌دهد: «معمولا آنالیز این داده‌ها چند روز وقت می‌گیرد. این آنالیز را که فاکتورهای فراوانی دارد، حتما باید پزشک متخصص انجام دهد. در برخی مراکز این آنالیز با دستگاه انجام می‌شود که به‌هیچ‌عنوان قابل اعتبار و استناد نیست. نتیجه این آزمایش مشخص می‌کند بیمار در چه درجه‌ای از اختلال قرار دارد؛ ضعیف، متوسط یا شدید.» عضو هیات‌‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره راه‌های درمان این معضل می‌گوید: «در موارد شدید اختلال مربوط به خروپف، برای بیمار دستگاه افزایش دهنده مداوم فشار راه?های هوایی را تجویز می‌کنیم که با دمیدن هوای پرفشار در حلق هنگام خواب، مانع بسته شدن راه حلقوم می‌شود. در موارد ضعیف‌تر و متوسط گاهی با انجام یک عمل جراحی کوچک مشکل کاملا رفع می‌شود. در مواردی نیز کاهش وزن و درمان‌های دیگر توصیه می‌شود.»

● جراحی دهانی برای خروپف

خروپف می‌تواند با کام و زبان کوچک بلند و شل ایجاد شود. برداشتن زبان کوچک به آسانی تحت بیهوشی موضعی در مطب پزشک انجام می‌شود. فرد معمولا از نداشتن زبان کوچک چیزی را از دست نمی‌دهد. هرچند، دوره ۱ تا ۲ هفته‌ای ناراحتی در گلو پس از جراحی وجود دارد. از سوی دیگر با کمک لیزر می‌توان در مطب پزشک تحت بیهوشی موضعی این عمل را انجام داد. خروپف ناشی از کام بلند و شل را می‌توان با جراحی‌هایی در مطب که کام را سخت می‌کند، درمان کرد. مثل یک بادبان روی یک قایق بادبانی، هوایی که در اطراف کام حرکت می‌کند می‌تواند ارتعاشات بافتی ایجاد کند. کام را می‌توان با ایجاد زخم بافتی یا با ایمپلنت‌ها محکم کرد.

این بیماری در برخی افراد کاملا لاعلاج است آن هم زمانی که علت اصلی خروپف مربوط به حجم زبان اصلی باشد. به دلیل ساختار حساس زبان هیچ عملی نمی‌توان روی آن انجام داد که همین باعث می‌شود کسانی که زبان‌های پهنی دارند تا آخر عمر به سمفونی خود ادامه دهند!

● خروپف در کودکان؛ خطرناک‌تر

خروپف تنها اطرافیان را آزار نمی‌دهد بلکه آسیب اصلی را به خود فرد می‌رساند. اهمیت خروپف در کودکان بسیار بیشتر است به طوری که در صورت توجه ناکافی، می‌تواند زندگی آنها را مختل کند.

براساس یافته‌های علمی، بچه‌ها به خواب کافی و مداوم برای سلامت جسمی، روانی و رشد طبیعی نیاز دارند. خواب برای تنظیم هورمون‌ها و کنترل مسیرهای عصبی کودک لازم است و هر چیزی که خواب کودک را مختل کند، باعث ایجاد اختلال در سلامت جسمی و روانی و حتی رشد او می‌شود. یکی از عواملی که خواب کودک را به هم می‌زند، خروپف است.

براساس آمارهای موجود ۲۵ تا۵۰ درصد کودکان در دوره‌ای از زندگی‌شان دچار اختلال خواب هستند. ۱۲درصد کودکان در سن قبل از مدرسه دچار خروپف‌های مکرر شبانه می‌شوند و ۳ درصد کودکان نیز اختلال انسدادی در زمان خواب دارند.

حتما در خانواده و اقوام خود کودکی را که تودماغی حرف می‌زند و زیاد سرما می‌خورد، دیده‌اید. این کودک احتمالا یا تورم لوزه زبانی دارد یا تورم لوزه سوم. اگر از پدر و مادرش بپرسید به احتمال خیلی زیاد شب‌ها موقع خواب هم شدیدا خرخر می‌کند. همین قصه، حکایت اغلب کسانی است که خرخر می‌کنند. درواقع در اثر تورم لوزه‌ها که درست در مسیر هوا از بینی به نای قرار دارند، مجاری تنفسی فوقانی کودک تنگ می‌شود و هوایی که کودک با زحمت سعی می‌کند به ریه‌های خود برساند از میان یک فضای تنگ عبور می‌کند و صدای خرخرش بلند می‌شود.

● خروپف در بارداری

مطالعاتی که در آمریکا انجام شده نشان می‌دهد شروع اولیه خروپف در دوران بارداری به شدت با بروز فشارخون بالا و پره‌اکلامپسی (مسمومیت بارداری) در این دوران مرتبط است. حدود ۲۵ درصد زنانی که خروپف می‌کنند اغلب در دوران بارداری به آن دچار شده‌اند که این پدیده، خطر ابتلا به فشارخون بالای آنها را در مقایسه با زنان غیرخروپفی افزایش می‌دهد. نتایج دیگر این مطالعه می‌گوید تا ۱۹ درصد از اختلالات فشارخون بالا در بارداری می‌تواند با درمان اختلالات تنفسی در خواب کاهش یابد و زنان باردار می‌توانند با بهره‌گیری از دستگاه افزایش دهنده مداوم فشار راه های هوایی در خواب که با فشار هوای خفیف راه‌های هوایی را باز نگه می‌دارد، میزان خروپف و در نهایت فشارخون بالای خود را کاهش دهند. به گفته محققان اختلالات فشارخون بالا یکی از علل عمده جهانی مرگ‌و‌میر نوزادان و مادران است و سالانه هزینه بالایی برای درمان دارد که تشخیص پره‌اکلامپسی بر فشارخون بالا و وجود پروتئین در ادرار بعد از هفته ۲۰ بارداری است.

سعیده علیپور