پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
جایگاه و اعتبار رای اکثریت در دیدگاه اسلامی
مقدمه :
یکی از مغلطه هایی که از دیر باز در جامعه اسلامی مستمسک دست بعض " متدینین متحجر" و یا " دینداران دین دان دنیا مدار" گردیده است ، جایگاه " اعتبار رای اکثریت در دیدگاه قرآن و شارع مقدس " می باشد . در این میان گروه دوم با توسل به آیات " اکثرهم لایعلمون " و " اکثرهم لایعقلون " ، از یک طرف " نظریه صغیر و مهجور بودن مردم " را بشدت در بین عوام و یا توده متدین تبلیغ کرده ، و از طرف دیگر قائل به " لزوم هدایت از بالا توسط اشخاصی خاص و متعین " بوده و بصورت افراطی بدنبال حذف جایگاه اصلی مردم در حق تصمیم گیری در سرنوشت خود و یا امور عمومی جامعه هستند .
آنچه که از شان نزول آیات فوق فهمیده می شود ، اینست که : قرآن سعی در تقسیم بندی جامعه بر اساس مسائلی که مربوط به حقوق اجتماعی آنهاست نداشته ، بلکه اشاره آن آیات به مواردیست که در حوزه " مسائل غیبی و ماورائی و یا اخلاقیات " بوده و عمده مردم یا " علم به آنها " نداشته و یا " عقل خود را در درک آنها " بکار نمی گیرند .
ذیلا به اختصار موارد مربوطه در قرآن کریم را به بررسی می نشینیم : *
۱)تعبیر " اکثرالناس لایعلمون "
قبلا باید به این مطلب توجه کنیم که آیا جمله " اکثر الناس لا یعلمون " ، که می گوید : " بیشتر مردم نمی دانند " ، اطلاق دارد و شامل محسوسات و بدیهیات نیز می شود ؟ آیا می توان گفت : این آیه دلالت می کند که بیشتر مردم نمی دانند آتش داغ است و یا ظلم قبیح است و یا برای هر امتی زمامدار لازم است و یا حکومت تحمیلی مردود است ! آیا این آیه می خواهد بگوید : اکثر مردم این محسوسات و بدیهیات را نمی دانند ؟! البته که چنبن نیست .
برای روشن شدن هدف آیه و نظائر آن به چند نمونه اشاره می شود :
▪درباره مردمی که می پرسیدند : " قیامت چه وقت است ؟ " فرمود : " قل انما علمها عند الله و لکن اکثرالناس لایعلمون " ۱ ؛ " بگو علم به وقت قیامت فقط نزد خداست ولی بیشتر مردم نمی دانند " .
مقصود آیه : اکثر مردم نمی دانند این مطلب غیبی را جز خدا کسی تمی داند و از اینرو از رسول خدا می پرسند : قیامت چه وقت است ؟ چون خیال می کنند او می داند .
▪درباره حضرت یوسف که از زندان و اسارت به قدرت و عزت رسید ؛ می فرماید : " و کذالک مکنا لیوسف فی الارض ... والله غالب علی امره و لکن اکثرالناس لایعلمون " ۲ ؛ " و اینچنین به یوسف در زمین مکنت و عزت دادیم .... و خدا بر کار خود غالب است ولی بیشتر مردم نمی دانند .
مقصود آیه : اکثر مردم نمی دانند دست تقدیر الهی و نیروی مرموز خدایی کارساز است و خدا برکار خود غالب است .
▪درباره اینکه کم و زیاد شدن رزق انسان به تقدیر خداوند است و اکثریت مردم نمی دانند ؛ " قل ان ربی یبسط الرزق لمن یشائ و یقدر و لکن اکثرالناس لایعلمون " ۳ ؛ " بگو بی تردید پروردگار من رزق هرکس را بخواهد گسترش می دهد و یا تنگ می گیرد ولی بیشتر مردم نمی دانند . "
مقصود آیه : در این مسئله دقیقی که به قضا و قدر خدا مربوط است بیشتر مردم نمی دانند که کم و زیاد شدن رزق بدست خداست .
نتیجه : قدر مشترک بین مدلول سه آیه مذکور اینست که هر سه از مسائل دقیق ماورائ طبیعی و غیبی است زیرا " وقت قیامت " و " به عزت رساندن انسان اسیر و زندانی " و " تقدیر رزق بندگان " هر سه از مسائل ماورائ طبیعت است که دانستن رموز آنها از دسترس مردم خارج است ولی بیشتر مردم این مطلب را نمی دانند .
۲) تعبیر " اکثرهم لا یعقلون "
ابتدا به بررسی چند نمونه از آیات قرآن پرداخته و سپس به نتیجه گیری خواهیم پرداخت :
▪درباره کافرانی که به خدا افترا می زدند و احکامی را که برای حیوانهای " بحیره " و " سائبه " و " وصیله " و " حام " از خود ساخته بودند به خدا نسبت می دادند ؛ می فرماید : " ... الذین کفروا یفترون علی الله الکذب و اکثرهم لایعقلون " ۴ ؛ " آنانکه کافر شدند به خدا افترا می زنند ( و احکام خود ساخته را به او نسبت می دهند ) و بیشتر آنان عقل خود را بکار نمی بندند و تدبر نمی کنند .
▪ درباره مسلمانان بی ادبی که از پشت حجره های رسول خدا ( ص ) آنحضرت را با ندای بلند صدا میز دند ؛ فرمده است : " ان الذین ینادونک من ورائ الحجرات اکثرهم لایعقلون " ۵ ؛ " ای رسول گرامی آنانکه از پشت حجره ها ترا با ندای بلند صدا می زنند اکثرشان عقل خود را بکار نمی بندند .
▪درباره مردمی که پیامبر خدا را مسخره می کردند و هوای نفس خود را خدای خود قرار داده بودن ؛ فرموده است : " ارایت من اتخذ الهه هواه افانت تکون علیه وکیلا ؟ ام تحسب ان اکثرهم یسمعون او یعقلون ؟ ان هم الا کالانعام بل هم اضل سبیلا " ۶ ؛ " آیا کسی که هوای خود را خدای خود گرفته است تو ای پیغمبر می توانی او را اجبارا هدایت کنی ؟ آیا تو گمان می کنی که بیشتر اینان گوش شنوا دارند یا عقل خود را بکار می اندازند ؟ نه چنین است ، اینان جز بمانند گاو و گوسفند و شتر نیستند بلکه گمراه ترند ." ضمنا پوشیده نیست که عبارت : " ام تحسب ان اکثرهم یسمعون او یعقلون ؟ " در آیه یاد شده در معنای " اکثرهم لایعقلون " است .
نتیجه : قدر مشترک بین این سه آیه اینست که در هر سه آیه افرادی که کارهای ضد اخلاق و فضیلت انجام داده اند مورد نکوهش واقع شده اند ... و معلوم است کسانی که کارهای زشت و ضد فضیلت می کنند عقل خود را بکار نمی اندازند .
۳) نتیجه نهایی :
از آنچه گذشت روشن شد که :
▪عبارت " اکثر الناس لایعلمون " در قرآن مربوط به مسائل غیبی و ماورائ طبیعی و عبارت " اکثرهم لایعقلون " مربوط به کارهای ضد فضیلت است و هیچکدام مربوط به رای اکثریت در مسائل اجتماعی نیست .
▪اینگونه آیات شامل مسائل اجتماعی که حل آنها بعهده خود مردم است نمی شود .
۴) تذکاریه :
▪معتبر دانستن رای اکثریت در مسائل اجتماعی ( مانند انتخاب رئیس حکومت ) ، غیر تقلید از اکثریت در مسائل فکری و علمی و اعتقادی است که قرآن از آن نکوهش کرده است .
▪منطقه اعتبار رای اکثریت ، منطقه حقوق و مسئولیتهای اجتماعی است نه منطقه علوم و اعتقادات و اخلاق .
▪اعتبار دادن به رای اکثریت اطاعت و تقلید از اکثریت نیست بلکه عمل کردن به یک قرارداد عقلایی و اجتماعی است که عقلا برای رفع تزاحم حقوق ( و تعیین زمامدار ) آنرا انتخاب کرده اند و این پیروی از عقل است نه پیروی کورکورانه از اکثریت .
محمد صالحی (m_salehy)
•منبع : کتاب " ولایت فقیه یا حکومت صالحان " – مرحوم آیه الله صالحی نجف آبادی
پاورقی ها:
۱)اعراف – آیه ۱۸۷
۲)یوسف – آیه ۲۱
۳)سبا – آیه ۳۶
۴)مائده – آیه ۱۰۳
۵)حجرات – آیه ۴
۶)فرقان – آیات ۴۳ و ۴۴
http://mahsan.parsiblog.com
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل غزه روز معلم مجلس شورای اسلامی دولت رهبر انقلاب نیکا شاکرمی دولت سیزدهم مجلس بابک زنجانی شهید مطهری
آتش سوزی تهران پلیس زلزله قوه قضاییه پلیس راهور شهرداری تهران سیل آموزش و پرورش سلامت سازمان هواشناسی دستگیری
قیمت طلا قیمت خودرو قیمت دلار خودرو بازار خودرو دلار بانک مرکزی ایران خودرو سایپا کارگران تورم حقوق بازنشستگان
سریال نمایشگاه کتاب فیلم سینمایی عفاف و حجاب تلویزیون جواد عزتی مسعود اسکویی سینما رضا عطاران سینمای ایران دفاع مقدس فیلم
مکزیک
رژیم صهیونیستی فلسطین آمریکا جنگ غزه حماس اوکراین نوار غزه انگلیس نتانیاهو یمن افغانستان ایالات متحده آمریکا
پرسپولیس استقلال فوتبال سپاهان تراکتور علی خطیر لیگ برتر ایران لیگ قهرمانان اروپا رئال مادرید باشگاه استقلال بایرن مونیخ لیگ برتر
هوش مصنوعی تلفن همراه اپل اینستاگرام گوگل همراه اول فرودگاه واکسن تبلیغات ناسا پهپاد
سرطان کبد چرب فشار خون بیمه کاهش وزن بیماری قلبی دیابت مسمومیت داروخانه