مرگ کوروش از زبان تاریخ

کوروش پس از فتح بابل، بر آن شد با توسل به نیروی نظامی‌اش که فوق‌العاده نیرومند بود و تاکنون شکستی را تجربه نکرده بود، ماساژت را نیز مغلوب خویش کند. ماساژت‌ها در شمال شرق ایران …

کوروش پس از فتح بابل، بر آن شد با توسل به نیروی نظامی‌اش که فوق‌العاده نیرومند بود و تاکنون شکستی را تجربه نکرده بود، ماساژت را نیز مغلوب خویش کند. ماساژت‌ها در شمال شرق ایران در کرانه رود آراکس (Araxes) در همسایگی قوم ایسه دون (Issedoner) زندگی می‌کردند، برخی می‌گویند اینها تیره‌ای از سکاها (skythen) یا سکیت‌ها هستند. ماساژت‌ها بسیار ماجراجو بودند.

اردشیر خدادادیان استاد دانشگاه و کارشناس تاریخ باستان در مورد علل لشکرکشی کوروش به سرزمین ماساژت‌ها در کتاب هخامنشی‌ها می‌نویسد: «کوروش به دلایل متعدد به سرزمین ماساژت‌ها لشکرکشی کرد. او انگیزه‌های گوناگونی برای سرکوب این قوم داشته است. یکی پیشینه او بود. او باور داشت که بیش از یک انسان است و بیش از همه شانس با او بوده است و در همه جنگ‌ها با موفقیت به اهداف خود دست یافته است. گفتنی است که کوروش علیه هر ملتی اراده به لشکرکشی می‌کرد، انصراف او از چنین تصمیمی ناممکن بود و کسی نمی‌توانست او را از انجام این تصمیم باز دارد.»

حمله به ماساژت‌ها زمانی صورت گرفت که فرمانروای ماساژت‌ها فوت کرده بود و همسر او که زنی به نام تومی ریس (Thomy ris) بود بر آنها حکومت می‌کرد. به روایت هرودوت کوروش فرستاده‌ای را نزد این زن فرستاد و از او خواستگاری کرده، تومی ریس گمان می‌کرد که کوروش از او خواستگاری نکرده است، بلکه می‌خواهد سرزمین ماساژت‌ها را تصاحب کند و بر این اساس به کوروش پاسخ منفی داد. وقتی درخواست کوروش توسط تومی ریس پذیرفته نشد، علیه ماساژت‌ها لشکرکشی کرد. تومی ریس برای کوروش پیغام فرستاد که به سرزمین خود باز گردد و فکر حمله به سرزمین ماساژت‌ها را از سر خود بیرون کند. کوروش پس از مذاکره با صاحب‌منصبان به این نتیجه رسید که به سرزمین ماساژت‌ها در سرزمین تومی ریس با آنان روبه‌رو شود. در جنگی که صورت گرفت پسر تومی ریس یعنی سپارگاپیس (Spargapises) اسیر شد و تومی ریس از کوروش درخواست کرد که پسرش را آزاد کند و به محض این که کوروش او را آزاد کرد، سپارگامیس خودکشی کرد. تومی ریس وقتی دید که کوروش به پیام او توجهی نکرد. همه نیروهای جنگجوی ماساژتی را گردآورد و به مقابله با کوروش فرستاد.مانند این کشتار تاکنون در میان بربرها (غیریونانی) سابقه نداشته است. جریان این کشتار به این صورت بود که نخست طرفین از دور با کمان به سوی یکدیگر تیراندازی کردند، سپس وقتی پیکان‌های آنها تمام شد با نیزه و شمشیر با یکدیگر به نبرد پرداختند و کاملا به یکدیگر نزدیک شدند. با این که طرفین زمان درازی با یکدیگر جنگیدند هیچ کدام از طرفین فرار اختیار نکردند، در پایان این جنگ ماساژت‌ها پیروز شدند.

مرگ کوروش را طبق مدرکی که در دست است، در سال ۵۲۹ پیش از میلاد می‌دانند. نعش او را به پاسارگاد (pasargadaed) بردند و مقبره او تا این زمان در آنجا برپاست.تلاش و هوشیاری و مقاومت کوروش در طی حکومت ۳۰ ساله‌اش، شالوده حکومتی را پی ریخت که ایران در زمان خود یکی از بزرگ‌ترین مهدهای تمدن جهان باستان شد. روایاتی که در مورد شخصیت، سیاست، جهانگیری و برخورد کوروش با ملل مغلوب شده است او را به صورت چهره‌ای افسانه‌ای در تاریخ ثبت کرده است.

منابع:

۱ ــ خدادادیان، اردشیر، تاریخ ایران باستان (هخامنشی‌ها)، مجموعه سوم، نشر به‌دید، تهران، ۱۳۷۸.

۲ ــ مشکور، محمدجواد، ایران در عهد باستان (در تاریخ اقوام و پادشاهان پیش از اسلام)، انتشارات اشرفی ۱۳۶۷.

مهری بیرانوندی