کسب و کار فوتبالیست ها

فوتبال تنها ورزشی است که جذابیت عالمگیر آن از مرزهای ملی, فرهنگی, مذهبی و جنسیتی و نیز حتی طبقه اجتماعی اقتصادی فراتر است

فوتبال تنها ورزشی است که جذابیت عالمگیر آن از مرزهای ملی، فرهنگی، مذهبی و جنسیتی و نیز حتی طبقه اجتماعی- اقتصادی فراتر است. شمار روزافزون مخاطبان فوتبال در سراسر دنیا چه در کشورهای صنعتی و چه در کشورهای در حال توسعه نشانه‌ آن است که همچنان بر جذابیت آن افزوده می‌شود.

فوتبال حرفه‌ای به معنای واقعی کلمه ورزشی بین‌المللی است. بنا به برآوردها، در جهان، اطلاعات بیش از ۲۴۰ میلیون بازیکن ثبت شده و شرکت هواداران، میلیاردی است. فدراسیون جهانی فوتبال (فیفا) به عنوان نهاد بین‌المللی حاکم بر فوتبال عمل می‌کند. فیفا متشکل از باشگاه‌های زنان و مردان سراسر جهان است که در یک لیگ جهانی فوتبال سازماندهی شده و با یکدیگر رقابت می‌کنند. فیفا که در ۱۹۰۴ در پاریس تاسیس شد، در حال حاضر شامل ۲۰۵ اتحادیه اعضا، با بیش از ۳۰۰۰۰۰ باشگاه و ۲۴۰ میلیون بازیکن از سراسر جهان است.

مدیریت فیفا به عهده رییس آن است که هر چهار سال یک‌بار توسط سازمان‌های عضو برگزیده می‌شود. رییس فیفا به عنوان نماینده قانونی بنیاد عمل کرده و جلسات فیفا را اداره می‌کند. فیفا از سال ۱۹۰۴ تا کنون تنها ۸ رییس داشته است.

در ۱۹۵۴ فیفا، ایجاد کنفدراسیون‌های قاره‌ای فوتبال (فوتبال بین‌المللی) را آغاز کرد. در کنفرانسی برای اروپا، اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) متشکل از ۲۵ کشور عضو اولین موردی بود که تاسیس شد. پس از آن کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC) بنیان نهاده شد. کنفدراسیون فوتبال اقیانوسیه آخرین کنفدراسیونی بود که به فیفا ملحق شد. این اتفاق ابتدا در سال ۱۹۶۶ رخ داد و در سال ۱۹۹۶ این کنفدراسیون تبدیل به یک عضو کاملا قانونی فیفا شد. تمام کشورهای عضو در هر کنفدراسیون برای ورود به جام جهانی رقابت می‌کنند که در آن جایزه قهرمانی به بهترین تیم فوتبال در این لیگ بین‌المللی اهدا می‌شود. دو جام جهانی برای مردان و زنان برگزار می‌شود. در حال حاضر فیفا به شش کنفدراسیون تقسیم می‌گردد:

▪ کنفدراسیون فوتبال آسیا (AFC)

▪ کنفدراسیون فوتبال آفریقا (CAF)

▪ کنفدراسیون فوتبال آمریکای شمالی، مرکزی و حوزه دریای کارائیب (CONCACAF)

▪ کنفدراسیون فوتبال آمریکای جنوبی (CONMEBOL)

▪ کنفدراسیون فوتبال اقیانوسیه (OFC)

▪ اتحادیه فوتبال اروپا (UEFA)

هر کنفدراسیون مسوول اداره بازی‌های کشورهای عضو خود بر اساس قوانین و مقررات فیفا است. فیفا مسوولیت تنظیم و کنترل رقابت‌ها، بازی‌ها و بازیکنان را بر عهده دارد، اما کشورها و کنفدراسیون‌ها نیز از اختیاراتی برخوردارند.

جهت نگاهی گذرا به کنفدراسیون‌ها AFC دارای ۴۵ کشور عضو؛ CAF دارای ۵۲ کشور عضو؛ CONCACAF دارای ۳۵ کشور عضو؛ OFC دارای ۱۱ کشور عضو و UEFA دارای ۵۱ کشور عضو می‌باشند.

● سیستم درآمد فیفا

فیفا به عنوان یک بنیاد غیرانتفاعی با درآمد سالانه بیش از ۷۰۰ میلیون دلار عمل می‌کند. بر اساس گزارش مالی سال ۲۰۰۳ فیفا، سود حاصل از رخدادهای ورزش فوتبال ۹۶ درصد درآمد فیفا را تشکیل می‌دهد که بیش از ۳۰ میلیون دلار از امتیاز پخش تلویزیونی و تبلیغات جام‌جهانی به دست آمده است. امتیاز بازاریابی حدود ۱۴۰ میلیون دلار و برنامه‌های تفریحی جانبی حدود ۵۰ میلیون دلار را

حاصل آورده‌اند. بودجه‌های سالانه که هر سال جهت تایید به کنگره فیفا تسلیم می‌شوند را بودجه‌هایی نقدی می‌دانند. این بودجه‌ها شامل مخارج فیفا اعم از هزینه‌های اجرایی، رقابت‌ها، کمک‌هایی که به بازیکنان می‌شود، کنفدراسیون‌ها و برنامه‌های توسعه فیفا هستند.

در ۲۰ سال اول موجودیت خود، فیفا درآمد سالانه‌ای در حدود ۵۰۰ تا ۱۳۰۰ هزار فرانک سوئیس ایجاد می‌کرد که بیشتر حاصل آبونمان اتحادیه‌های این فدراسیون، مالیات بازی‌ها و البته درآمدهای فزاینده آن زمان جام جهانی بود. تا ۱۹۷۰ درآمد سالانه فیفا به ۵/۱ میلیون فرانک سوئیس رسیده بود. پس از ۱۹۸۲، فیفا مشارکت‌های تجاری خود یعنی تبلیغات و بازاریابی را بسط داد به طوری که چشمگیرترین رشدها در امتیاز بازاریابی و پخش تلویزیونی در نسخه‌های ۱۹۹۸، ۲۰۰۲، و ۲۰۰۶

جام جهانی رخ داد. با گذر زمان درآمد حاصل از تلویزیون و بازاریابی همچنان افزایش خواهد یافت. گزارش مالی سال ۲۰۰۳ فیفا نشان از تغییرات اساسی در روش کسب درآمد این فدراسیون دارد. در ۱۹۳۰، ۸۵ درصد سرمایه فیفا از اتحادیه‌هایش و به صورت آبونمان یا مالیات بازی‌ها تامین می‌شد. اما تا سال ۲۰۰۲، کمتر از ۱ درصد درآمد فیفا از زیرمجموعه‌هایش به دست می‌آمد. این فدراسیون بخشی از دریافتی خالص مسابقات و بازی‌های درجه A بین تیم‌های ملی را دریافت می‌کند که مقدار آن را خود فدراسیون تعیین می‌نماید.

با نگاه به رشد درآمد فیفا در‌می‌یابیم در سال ۱۹۸۹ درآمد فیفا جمعا حدود۱۰ میلیون فرانک سوئیس بوده و تا سال ۱۹۹۷ به ۳۳ میلیون فرانک سوئیس افزایش یافته است. پس از آن دوران، درآمد فیفا در ۱۹۹۸ به ۳۸۹ میلیون فرانک سوئیس و در ۲۰۰۲ به ۹۶۳ میلیون فرانک سوئیس جهش داشت. این رشد به دلیل امتیاز پخش تلویزیونی و بازاریابی برای جام جهانی بود. این امر فیفا را از سازمانی که ابتدا توسط اتحادیه‌هایش تامین می‌شد تبدیل به سازمانی کرده که اتحادیه‌ها و کنفدراسیون‌هایش را از طریق بازاریابی تجاری و قراردادهای تلویزیونی موفق، تامین می‌کند.

رسانه و بازاریابی

بزرگ‌ترین منبع تولید درآمد فیفا، پخش جام جهانی است. اروپا و آمریکا دو بازار اصلی تولید درآمد از طریق امتیاز پخش تلویزیونی بازی‌های جام‌جهانی هستند. در سال ۲۰۰۳، ایالات متحده امریکا بنا به تخمین کارشناسان ۶/۴۰ میلیون دلار از امتیاز پخش تلویزیونی تولید کرد در حالی‌که بازارهای اروپایی حدود ۱۵۱ میلیون دلار و سایر نقاط جهان ۶/۱۴۶ میلیون دلار به تولید درآمد فیفا کمک کردند. درآمد کل حاصل از امتیاز پخش تلویزیونی در سال ۲۰۰۳، ۷/۳۳۹ میلیون دلار بود.

در سال ۲۰۰۳، درآمد امتیاز بازاریابی فیفا در کل حدود ۲/۱۴۰ میلیون دلار بود که ۴/۹ میلیون دلار از این مقدار، خود حاصل امتیازهای اهدای مجوز بود. درآمد حاصل از امتیازهای میزبانی در کل به حدود ۴/۵۲ میلیون دلار رسید. برنامه‌های تفریحی جانبی شامل فروش بسته‌های VIP و بلیت رخدادهای ویژه می‌باشد.

بودجه ۲۰۰۵ رسیدن به درآمدی بیش از ۵۰۰ میلیون دلار را با احتساب تولید حدود ۳۵۶ میلیون دلار از پخش تلویزیونی و حدود ۱۵۰ میلیون دلار از بازاریابی و اهدای مجوز، ترسیم می‌کند.

جام جهانی همچنان منبع اصلی ایجاد درآمد برای فیفاست. این جام پربیننده‌ترین رخداد ورزشی جهان نیز به شمار می‌رود. جام جهانی ۲۰۰۲ در ۲۱۳ کشور جهان پخش شد که به معنای بیش از ۴۱۱۰۰ ساعت تولید برنامه اختصاصی است. این در واقع به منزله افزایش ۳۸ درصدی پوشش تلویزیونی نسبت به جام جهانی ۱۹۹۸ بود. تعداد کل بینندگان جام جهانی ۲۰۰۲ که بازی‌های آن در ۲۵ روز انجام شد به ۸/۲۸ میلیارد نفر رسید که آن را تبدیل به پربیننده‌ترین و پوشش‌داده‌شده‌ترین رخداد تاریخ تلویزیون کرد. در سال ۱۹۹۶، فیفا با یک قرارداد حقوق رسانه‌ای به ارزش حدود ۳/۱ میلیارد دلار برای جام‌های جهانی ۲۰۰۲ و ۲۰۰۶ موافقت کرد. انتظار می‌رود قیمت امتیاز اهدای مجوز تلویزیونی جام جهانی در سال‌های آتی همچنان افزایش یابد و فرصت‌هایی برای افزایش رشد درآمد فیفا فراهم کند.

اینترنت نیز در رشد محبوبیت فوتبال نقش بسزایی دارد. سایت رسمی جام جهانی فیفا به تعداد بی‌سابقه دو میلیارد بازدیدکننده در جهان دست یافت. هیچ صفحه ‌وب ورزشی دیگری هرگز به گرد این سطح از بازدید نرسیده است. فیفا همچنین استفاده از اینترنت را برای استراتژی‌های بازاریابی خود از طریق فروش و پیشبرد فروش بلیت بازی‌ها و سایر محصولات بازاریابی جام جهانی آغاز کرده است.

● بازیکنان

۳۰۰۰۰۰ باشگاه فوتبال در اقصا نقاط جهان ۲۴۰ میلیون بازیکن دارند که ۳۰ میلیون از آن‌ها را زنان تشکیل می‌دهند. حقوق این بازیکنان تفاوت‌های چشمگیری دارد. به برخی بازیکنان میلیون‌ها دلار پرداخت می‌شود و به برخی مبلغی ناچیز. بازیکنان اروپایی بالاترین حقوق‌ها را می‌گیرند با این حال توزیع و مدیریت حقوق از باشگاه به باشگاه، اتحادیه به اتحادیه و کنفدراسیون به کنفدراسیون متفاوت است. برای مثال، حقوق بازیکنان بسیاری از باشگاه‌های فوتبال انگلستان حدود ۶۰ درصد درآمدهای باشگاه را به خود اختصاص می‌دهد، در حالی که لیگ فوتبال آمریکا (ام ال اس) بودجه حقوق بازیکنان هر باشگاه را مقرر می‌کند.

ام‌ال‌اس یک عضو فیفا است، اما به عنوان یک نهاد مجزا عمل می‌کند که به جای باشگاه‌های ام ال اس با بازیکنان وارد عقد قرارداد می‌شود. به هر تیم ام‌ال‌اس یک بودجه حقوق سالانه داده می‌شود که تیم موظف است بر اساس بودجه، سیاهه حقوق‌ها را مدیریت کند. بودجه‌ ام‌ال‌اس حدود ۴۶ میلیون دلار است که ۳۰ میلیون دلار آن به پرداخت حقوق اختصاص می‌یابد. حقوق میانگین برای هر تیم درام ال اس حدود ۸۰۰۰۰ دلار و سقف قرارداد حداکثر ۲۸۰۰۰۰ در نظر گرفته شده و کمترین میزان حقوق در این لیگ نیز ۳۵۰۰۰ دلار است. بنا به گزارش‌های موجود، ۸۰ بازیکن این لیگ کمتر از ۵۰۰۰۰ دلار حقوق می‌گیرند. اما در لیگ برتر انگلیس حقوق میانگین برابر ۹۴۰۰۰۰ دلار آمریکا است.

در لیگ‌های برتر اروپایی، هزینه کل دستمزدها و حقوق بخش‌های درجه یک«پنج جام بزرگ» در فصل سوم/۲۰۰۲ روی ۵/۲ میلیارد پوند (۴/۴ میلیارد دلار) تثبیت شد که حدودا معادل کل سال قبل بود. در فصل سوم/۲۰۰۲، ۹۲ باشگاه حرفه‌ای اول اروپایی درآمد کلی ۶/۱ میلیارد پوندی (۶۴/۲ میلیارد دلاری) ایجاد کردند که ۴ درصد افزایش از فصل دوم/۲۰۰۱ را نشان می‌داد. فصل سوم/۲۰۰۲ شاهد رشد ۸ درصدی کل دستمزدها و حقوق قهرمانان اروپا به ۷۶۱ میلیون پوند (۳/۱ میلیارد دلار) بود؛ رقمی که پایین‌ترین نرخ رشد از زمان تاسیس لیگ قهرمانان بوده و به طرز فاحشی از میانگین رشد سالانه بیش از ۲۵ درصد در ۱۰ سال گذشته کمتر بود. هزینه میانگین کل دستمزدها و حقوق به ازای هر باشگاه در لیگ قهرمانان اروپا در فصل سوم/ ۲۰۰۲، ۳۸ میلیون پوند (۶۷ میلیون دلار) بود.

مانند بسیاری از دیگر ورزش‌های حرفه‌ای، دلالی سبب افزایش چشمگیر حقوق بازیکنان و مبلغ پرداختی جهت خرید قرارداد بازیکنان شده است. این امر موجب رشد اختلاف درآمدها بین باشگاه‌های ثروتمند و باشگاه‌های فقیرتر فوتبال شده است. تفاوت شدید حقوق بین باشگاه‌های جدید عضو فیفا و باشگاه‌های قدیمی تثبیت‌شده‌تر، باعث گسیل سریع استعدادها به جوامع فوتبالی با پرداختی‌های بالاتر شده است که این به نوبه خود سبب افزایش خلأ بازیکنان مستعد شده است.

فیفا به تامین بودجه برای حقوق بازیکنان نیز کمک می‌کند. گزارش مالی سال ۲۰۰۳ نشان می‌دهد که فیفا تقریبا ۱۵ میلیون دلار بابت حقوق به تیم‌ها و شرکت‌کنندگان پرداخته است. مبلغ کمک شده به باشگاه‌ها معادل ۱۶ میلیون دلار بوده است. کمک مالی فیفا به کمیته‌های محلی برگزارکننده در سال ۲۰۰۳ در کل حدود ۶۰ میلیون دلار بوده. در پوشش جام جهانی ۲۰۰۶، فیفا مبلغ اندکی به تیم‌ها و شرکت‌کنندگان کمک کرد که در کل به ۲/۳ میلیون دلار رسید. بازیکنان و تیم‌های شرکت‌کننده در جام جهانی، اکثر درآمدهای افزوده خود را از طریق بازی‌های جام جهانی کسب می‌کنند، نه از کمک‌های فیفا.

مترجم: حسام امامی