جور دیگر باید دید

یكی از ایراداتی كه در استیضاح اخیر دكتر معتمدی, وزیر ICT از سوی مجلس شورای اسلامی وارد شد, قرار دادن یا توصیه به استفاده از یك نفر غیرفنی در تركیب هیأت مدیره شركت مخابرات ایران بود

یكی از ایراداتی كه در استیضاح اخیر دكتر معتمدی، وزیر ICT از سوی مجلس شورای اسلامی وارد شد، قرار دادن یا توصیه به استفاده از یك نفر غیرفنی در تركیب هیأت مدیره شركت مخابرات ایران بود. به نظر می‌رسد كه در شركت‌های دولتی تفكر تكنوكراتیك، یا مدیریت مبتنی بر مهندسان، تفكر غالب است. این جریان در سطوح بالاتر چون مجلس نیز محسوس می‌باشد. امروزه می‌بینیم كه در مكاتبات اداری خطاب كردن برخی مسئولین، به طور مثال مسئولین مالی كه رشته تحصیلی‌شان غیرفنی است، با عنوان مهندس امری رایج و تقریبا اجباری می‌باشد.

در نگرش مدیریت تكنوكراتیك، علت توسعه، امری مادی است و علم و فناوری نیز نقشی بی‌بدیل در تحقق پیشرفت‌های اجتماعی و اقتصادی دارد. سرمایه‌گذاری‌های عظیم در طول برنامه‌های توسعه در وارد كردن جدید‌ترین فناوری‌ها و انتقال دانش فنی از همین نگرش منشاء گرفته است. تجربه چند ساله اخیر، نشان داده است كه صرف انتقال دانش فنی، سبب پیشرفت و حل همه مشكلات نخواهد شد.

تحولات شگرف در بازار، از دور خارج شدن بسیاری از شركت‌ها در جنگ فرسایشی رقابت، این نگرش را مطرح كرده است كه قبل از فنی نگریستن، باید اقتصادی نگریست. یعنی مدیریت فعلی بیش از آنكه باید فنی باشد، باید تاجرمآب باشد و مسلط به قواعد تجارت و الفبای رقابت و ادامه حیات در بازار پرمخاطره. در رأس بخش مخابرات دولتی ایران و سیاست تبدیل شدن از حالت دولتی به عمومی، ورود به بورس اوراق بهادار، مدیریتی باید قرار گیرد كه الفبای حركت از بخش دولتی به سمت عمومی و ارائه سهام را بداند. امروزه مدیریت به عنوان الگو یا به تعبیر غربی آن، پارادایم قدرت مطرح می‌شود. مقوله دیگر ممیزی مدیریت (Management audit) از دیگر مباحثی بسیار جدی جهت محك زنی مدیریت‌ها می‌باشد كه باید به شكل غالب و عملی انجام پذیرد. این مقوله را علی‌الظاهر مؤسسه آمریكایی مدیریت (American Institute Management) برای نخستین بار جهت ارزیابی مدیریت، ابداع و اعتبارسنجی نموده است. یكی از رده‌های ارزیابی در ممیز مدیریت، كاركرد اقتصادی یا economic function است. این رده از ممیزی مدیریت در درجه نخست این مسئله را ارزیابی می‌كند كه مدیریت تا چه اندازه بر اهمیت مسئله اقتصادی بودن واقف بوده است. در مقاله پیش روی به طور خلاصه، سیر تاریخی تغییر و تحولات نگرش‌های مقوله مدیریت در دوره‌های مختلف ارائه شده است. در اینجا هدف آن است كه سیر تاریخ و روند تكامل در ملاحظات و تصمیم‌گیری‌ها موردنظر قرار گیرند.

الگوی اول:

- در اوایل قرن بیستم، هنوز علم مدیریت ایجاد نشده ولی زمینه‌های تبدیل آن به یك رشته علمی در شرف ایجاد بود.

- سازمان‌ها متكی به مدیرانی بودند كه خود صاحب سرمایه نیز بودند.

- مدیریت مالی جزئی از اقتصاد كاربردی بود.

- نقدینگی كوتاه مدت شركت‌ها، در اولویت دوم مدیران قرار داشت.

الگوی دوم:

- در دهه ۱۹۴۰، مدیریت مبتنی بر مهندسان، جایگزین مالكان شد.

- در این دوره، علم مدیریت و ایجاد آن در دانشگاه‌ها مطرح شد و تیلور نتایج كار خود را عرضه كرد.

- نظریه نوین مدیریت مجموعه اوراق بهادار یا نظریه نوین مدیریت مجموعه‌ای عرضه شد. مبنای این نظریه، میزان ریسك و بازدهی است كه دارنده مجموعه اوراق بهادار از آن بهره‌مند می‌شوند.

- در این دوره، مكتب پژوهش بهره‌برداری یا پژوهش عملیات كه نام جا‌افتاده‌ آن می‌باشد ظهور كرد.

- در مدیریت تولید، تولیدگرا و انبوه‌ساز، استفاده از كاربردهای ریاضی باب شد.

- مسئله اقتصادی فكر كردن و كاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری مطرح گردید.

الگوی سوم:

- این الگو در دهه ۷۰ میلادی شكل گرفت.

- در این دوره، مدیریت سازمان‌ها از مهندسان به بازاریاب‌ها منتقل شد. تا قبل از این دوره مسئله فنی قضیه، یعنی طراحی، ساخت و كیفیت آن مطرح بود و محصولات به صورت انبوه تولید می‌شد، ولی دراین دوره با توجه به باب شدن مقوله رقابت، مسئله ایجاد بازار و گرفتن سهمی از بازار و فروش محصولات تولید بخش فنی، اهمیتی بیش از خود تولید پیدا كرد. از همین رو، بازاریابی بسیار اهمیت یافت.

- بازار‌ها از نظر تولیدات، اشباع شد و رفاه مردم افزایش یافت.

- علوم مرتبط با بازاریابی توسعه یافت.

- حركت سازمان به سوی مشتری مداری و تكریم ارباب رجوع و خریدار رونق گرفت.

- بهبود كیفیت و حركت به سوی ارتقاء آن مورد توجه بیشتری قرار گرفت.

- توجه بیشتر به اثربخشی سازمان‌ها تا كارآمدی آنها

- كند شدن منحنی توسعه صنایع

- نیاز به ورود به بازار‌های جهانی

الگوی چهارم:

- این الگو در دهه ۱۹۸۰ شكل گرفت.

- در این دوره، مدیریت سازمان‌ها از بازاریاب‌ها گذر كرد و مبتنی بر مدیران مالی شد.

- سازمان‌ها، تولیدكننده‌ها با كاهش توان مالی به اهمیت سرمایه وقوف بیشتری یافتند. لذا سازمان‌ها وحتی دولت‌ها تلاشی جدی را برای جذب سرمایه‌های بیشتر آغاز كردند.

- حسابداری مدیریت ایجاد شد و توسعه یافت.

- بازاریابی كم رونق شد.

- در این دوره، مفهوم كامل و توسعه یافته بهره‌وری و انواع تعاریف آن ارائه شد.

- حركت به سوی جهانی‌سازی اقتصاد و سیال شدن سرمایه‌ آغاز شد. در واقع سرمایه، از حوزه ساكن خارج و به صورت پویا به سایر نقاط جهان منتقل شد.

- در این دوره، انتقال سرمایه به سمت كشورهای جنوب آسیا مانند كره، اندونزی، تایوان و سایر كشورهای این حوزه انجام گرفت.

الگوی پنجم:

- مدیریت در این الگو، از منابع مالی و سرمایه به سمت منابع انسانی گرایش یافت.

- در این الگوها بیشتر به كیفیت زندگی انسان و محیط‌های كاری توجه شد.

- ماهیت كارگزاران و كارمندان به سمت كارگزاران و كارمندان با دانش تغییر جهت یافت.

- حوزه‌های شغلی توسعه یافت.

- مدیریت منابع انسانی با ویژگی‌های زیر تعریف یافت:

* یادگیری سریع سازمان‌ها (Fast learning) به مفهوم انعطاف‌پذیری و تنوع جهت جذب نگرش‌ها و شیوه‌های جدید.

* فرهنگ‌سازی و بومی‌سازی در كنار جهانی‌سازی (Globalization) به مفهوم داشتن تفكر جهانی ولی بومی عمل كردن.

* سوق به سوی تولید فكری و نرم‌افزار. ژاپن برای سال ۲۰۱۰ پیش‌بینی كرده است كه ۸۰ درصد از جمعیت انسانی ژاپن باید به تولید فكری و ۲۰ درصد بقیه به خدمات‌رسانی به ۸۰ درصد دیگر بپردازند.

* ایجاد حسابداری منابع انسانی

* توجه به مسائلی چون انگیزش، تعلق خاطر سازمانی، ارزش‌های سازمانی، تعارض و خصوصیات انسانی

* تداوم انسان محوری

* مدیریت‌ فراوانی به جای مدیریت كمیابی، با توجه به تبادل فراوان اطلاعات یا اطلاعات فراوان و به مفهوم این كه مدیریت باید بتواند، در همهمه گستره وسیع داده‌ها خرمندانه عمل كند.

* ایجاد زیرساخت پیشرفته اطلاعاتی و ارتباطی

* توسعه ریاضیات غیردقیق فازی. منظور ایجاد شبكه‌های هوشمند، هوش مصنوعی و شبكه‌های مصنوعی فازی می‌باشد.

* كم‌رنگ شدن مفهوم سازمان و افزایش عاملیت فرد

* تأكید بر كیفیت زندگی بهتر

* حركت از ساختار مدیریتی مبتنی بر محدودیت به‌سوی مدیریت پویا. نمودار‌های سازمانی مبتنی بر شرح وظایف كم‌رنگ و عنصر خلاقیت، به جای شاخه‌های مندرج مبنای كار شد.

* مهم‌ترین ركن در مدیریت كشوری، آموزش نیروی انسانی و ایجاد بهره‌وری با توسعه نیروی انسانی است.

* توجه بیشتر به اثربخشی به جای كارآمدی

منابع:

۱. Archer, S., G.Choate and a.Recelte , Finacial Management

۲. Raymond P.Noveu Kundumentels of Manageeride Financial

۳. Coehr, A. Financial Structure & Financial Strategy, jovrnul of Financial

۴- سخنرانی دكتر خوارزمی در همایش روابط عمومی‌ها

۵- سخنرانی دكتر جاسبی در همایش مدیریت

پیمان رضایی