پرهیز از اشتباهات غیرقابل برگشت

یک دلیل عمده عدم شیردهی به نوزادان, وجود تصور اشتباه ناتوانی در انجام این کار است

۱) یک دلیل عمده عدم شیردهی به نوزادان، وجود تصور اشتباه ناتوانی در انجام این کار است. ممکن است برخی از مادران گرامی با توجه به فیزیک بدنی خود فکر کنند نمی‌توانند برای فرزند خود شیر کافی ترشح یا تولید کنند، در صورتی‏که بیش از ۹۷درصد مادران به راحتی از عهده این کار برمی‏آیند. همان‌طور که گفتیم نکته اساسی درباره این موضوع، شروع به موقع و ادامه مستمر شیردهی برای ترشح کافی شیر است. این تصور ممکن است در بسیاری از مادران گرامی نیز که طفل خود را شیر می‌دهند، به این شکل بروز کند که مبادا شیرشان کافی نیست و نوزادشان از رشد مناسبی برخوردار نباشد. برای خاطر جمعی این دسته از مادران عزیز نسبت به اطمینان از کفایت شیر برای تغذیه‏ نوزادان‌شان باید تاکید کنم سال‌هاست با استفاده از تجربیات و اطلاعات موجود، جدول‌ها و نمودارهایی تحت عنوان منحنی یا نمودار رشد تهیه شده و همراه کارت واکسیناسیون، جزو جدایی‌ناپذیر پرونده پزشکی کودکان شده است. با استفاده از این نمودارها پزشکان محترم متخصص اطفال با تطبیق دوره‏ای و مرتب رشد وزنی، قدی و اندازه‏گیری دور سر هر نوزاد، میزان رشد وی را منظم و پیگیرانه پایش می‌کنند و در صورت مشاهده هرگونه انحراف، توصیه‌های لازم برای تصحیح تغذیه یا سایر مطالب مرتبط در اختیار مادر طفل قرار می‌دهند. به خاطر داشته باشید که میزان رشد هر نوزاد به فاکتورهای گوناگونی همچون زمان تولد، وزن هنگام تولد، ژنتیک و نوع تغذیه وی بستگی دارد. به عنوان مثال، نوزادی که زودتر از موعد پیش‏بینی‏شده به دنیا آمده (نارس)، در هنگام تولد وزن کمی داشته یا از تغذیه با شیر مادر محروم بوده، به هیچ‏وجه در قیاس با نوزادی که به‏طور طبیعی با این مشکلات مواجه نبوده، از رشد مناسبی برخوردار نخواهد بود. بنابراین از مقایسه رشد نوزاد خود با نوزادان دیگر یا نتیجه‏گیری شخصی از نمودارهای موجود پرهیز کنید و آن را به پزشک خود بسپارید. در چند روز اول پس از تولد، با توجه به شروع تطبیق دستگاه‌های بدن نوزاد با شرایط جدید و کم بودن ابتدایی شیر مادر، وزن کودک کم می‌شود، اما از روز هفتم الی دهم، نوزاد به همان وزن خود در هنگام تولد برمی‌گردد و این افزایش وزن در صورت تداوم صحیح شیردهی و عدم ابتلای پی‏درپی به بیماری‏های عفونی همچون سرماخوردگی و اسهال ادامه خواهد داشت؛ به نحوی که در فاصله چهار تا شش‌ماهگی، وزن نوزاد دو برابر و در یک‌سالگی به سه برابر وزن در هنگام تولد می‌رسد. قد نوزاد هم تا یک‌سالگی ۵/۱ برابر و در چهارسالگی دو برابر زمان تولد خواهد بود. رشد و تکامل اعضای گوناگون بدن در این مدت به سرعت ادامه دارد و جالب است بدانید که در دوران شیردهی با توجه به تغییر نیاز بدن نوزاد به ترکیبات گوناگون غذایی، ترکیب شیر مادر نیز تغییر می‌کند. این مساله را همراه با مقایسه تطبیقی و کاربردی ترکیبات شیر مادر با شیر گاو و شیر خشک در هفته آینده پی خواهیم گرفت.

۲) با توجه به آمار بالا و احتمالا رو به رشد ابتلا به «زردی فیزیولوژیک» در نوزادان تازه‏ متولدشده (که در منابع مختلف، میزان گزارش‌شده آن از ۶۰ الی ۸۰درصد متولدان متغیر است)، به همراه سوالات متعددی که در مورد دلایل ایجاد آن و ارتباطش با نوع تغذیه مادر در دوران بارداری و شیردهی یا در رابطه با نحوه تغذیه نوزاد پس از تولد وجود دارد، بد نیست در اینجا نکاتی را به صورت مختصر یادآور شویم. اصولا زردی فیزیولوژیک در چند روز اول تولد با توجه به عدم توانایی کبد جوان و کوچک نوزاد در متابولیزه کردن بیلی‏روبین حاصله از تخریب طبیعی گلبول‏های قرمزی که عمرشان تمام شده است، به‏وجود می‏آید و بالا رفتن این ماده بیوشیمیایی در خون باعث تغییر رنگ پوست نوزاد می‌شود. این پدیده اکثرا از صورت و چشم‏ها شروع شده و به مرور کل بدن را در برمی‏گیرد. در صورت عدم وجود دلایل بیماری‌زا (پاتولوژیک) همچون ناسازگاری گروه خونی نوزاد با مادر یا وجود مشکلات کبدی مادرزادی این حالت طی چند روز به خودی خود و با تغذیه کافی نوزاد از شیر مادر و عملکرد کبد از بین خواهد رفت. شیر مادر علاوه بر کمک به رشد و تکامل سریع‌تر و سازگاری اندام‏های داخلی با شرایط جدید، به دفع مکونیوم موجود در روده‌ها کمک کرده و از بازجذب مواد مضر موجود در آن و تشدید زردی جلوگیری می‌کند. بنابراین به هیچ‏وجه شیردهی نباید قطع شود یا تغذیه با شیرخشک را جانشین آن کرد، مگر در مواقع بسیار خاص و به دستور پزشک متخصص. از سوی دیگر به این نکته توجه داشته باشید که برخی عقاید نادرست مانند ارتباط مصرف برخی مواد غذایی خصوصا در ماه‌های آخر بارداری یا در دوران شیردهی با ایجاد زردی در کودک، هیچ‌گونه مبنای علمی و اثبات‏شده‏ای ندارد. از جمله تاثیر منفی مواد غذایی که در طب احترام‏برانگیز و ارزشمند سنتی، دارای طبع گرم هستند یا تاثیر مثبت مواد غذایی با طبع سرد در این قضیه. مثلا مصرف موز یا گردو را تشدیدکننده و عرقیات گوناگون همچون شاه‏تره را به همراه ترنجبین برای مادران عزیز راهگشا می‏دانند. متاسفانه در برخی مواقع با توجه به نگرانی شدید و عجله نابجای والدین در برطرف کردن این عارضه شایع که می‌تواند در موارد حاد و کنترل‏نشده باعث صدمات مغزی و عقب‏ماندگی ذهنی شود، اقدام به خوراندن این مواد به نوزاد هم می‌کنند که به سبب گیاهی بودن و مجاورت با خاک و دیگر آلاینده‌ها، گاه موجب مشکلات گوارشی حاد و خطرناکی برای نوزاد خود می‌شوند.

حمید خواجه‏پور