۲۸ اسفند ـ ۱۹ مارس ـ حمایت ژنرال رضاخان از برقراری نظام جمهوری در ایران

تظاهرات به حمایت از برقراری نظام جمهوری در ایران كه پرچمدار آن ژنرال رضاخان رئیس الوزراء و سردار سپه وقت بود در آخرین روزهای سال ۱۳۰۲ (مارس ۱۹۲۴ ) به اوج خود رسیده و همه امور كشور …

تظاهرات به حمایت از برقراری نظام جمهوری در ایران كه پرچمدار آن ژنرال رضاخان رئیس الوزراء و سردار سپه وقت بود در آخرین روزهای سال ۱۳۰۲ (مارس ۱۹۲۴ ) به اوج خود رسیده و همه امور كشور را تحت الشعاع خود قرار داده بود.

تظاهرات كه از تهران و میدان توپخانه آغاز شده بود به سراسر ایران گسترش یافته بود و سیل تلگرام به پشتیبانی از فكر برقراری جمهوریت از شهرستانها به تهران سرازیر بود ، حتی در آخرین جلسه عمومی مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۲ كه ۲۸ اسفند برگزار شده بود گروهی از افسران ارتش وارد جلسه شده و خواستار حذف قاجاریه و سلطنت و برقراری جمهوری شدند و گفتند كه از حكومت « دوله ها » و « سلطنه ها » كه ازدستشان كاری جز بی عرضگی ساخته نیست خسته شده اند .

به اشاره سردار سپه در این روز و روز بعد ادارات دولتی نیز تعطیل كردند و كارمندان به تظاهر كنندگان پیوستند. در برابر، گروهی هم در مسجد شاه اجتماع كردند و با جمهوریت مخالفت كردند .

در همین روز رضا شاه از محمد حسن میرزا ولیعهد خواست كه كناره گیری كند . احمد شاه در اروپا بود. این وضعیت سبب شد كه مجلس شورا جلسه خصوصی تشكیل دهد و به موضوع رسیدگی كند كه در این جلسه چند نماینده به حمایت و مدرس و چندنماینده هم به مخالفت با نظام جمهوری سخن گفتند و قرار شد كه سی ام اسفند مجلس یك جلسه فوق العاده تشكیل دهد كه در این جلسه طرح تبدیل نظام مشروطه سلطنتی به جمهوری مطرح شد . چون موضوع مهم بود تعطیلات نوروزی مجلس جز روز نوروز لغو شد. مجلس دوم فروردین ماه به بحث در این باره ادامه داد .

در این میان بیشتر روحانیون و كسبه در تهران و شهرهای دیگر به ضدیت با جمهوری بپاخاستند و تظاهرات آنان در میدان بهارستان مانع اتخاذ تصمیم فوری در مجلس شد . چند روز بعد ژنرال رضاخان برای مذاكره در این باره با روحانیون قم به این شهر رفت و چون مخالفت آنان را با نظام جمهوری مشاهده كرد در بازگشت به تهران ضمن صدور اعلامیه ای انصراف خود را از حمایت از برقراری نظام جمهوری در ایران اعلام داشت.